Пӑлхар чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Ellodanis5 (Сӳтсе яв | хушни) |
Статьяна йăлтах пушатрĕ Тэг: тасатасси |
||
1-мĕш йĕрке: | 1-мĕш йĕрке: | ||
{{Чĕлхе |
|||
|тĕс = алтай |
|||
|ят = Пăлхар чĕлхи |
|||
|тăван ят = |
|||
|патшалăхсем = |
|||
|регионсем = |
|||
|официаллă чĕлхе = |
|||
|йĕркелевçĕ = |
|||
|калаçакансен йышĕ = |
|||
|рейтинг = |
|||
|статус = |
|||
|çухалнă = <!-- [[IX]]- ?-->[[XIV]], [[чăваш чĕлхи]] пулса юлнă |
|||
|категори = [[Еврази чĕлхисем]] |
|||
|классификаци = |
|||
[[Алтай чĕлхисем|Алтай çемьи]] |
|||
: [[Тĕрĕк чĕлхисем|Тĕрĕк турачĕ]] |
|||
:: [[Пăлхар чĕлхисем|Пăлхар ушкăнĕ]] |
|||
|çыру = [[пăлхар рунисем]] |
|||
|ГОСТ 7.75-97 = |
|||
|ISO1 = |
|||
|ISO2 = |
|||
|ISO3 = |
|||
}} |
|||
:''[[Болгари]]н паянхи чĕлхине шырасан [[полхар чĕлхи]] статьяна уçса пăхăр'' |
|||
'''Пăлхар чĕлхи''' (протопăлхар, прапăлхар, авалхи пăлхарсен чĕлхи, авалхи пăлхар) — темиçе çывăх пĕртăван [[Балкан çурутравĕ|Балканра]], Вăтам [[Атăлçи]] тата [[Çурçĕр Кавказ]]ри [[пăлхарсем|пăлхар]] йăхĕсен чĕлхи. |
|||
Пăлхарсен чĕлхи хальхи [[чăваш чĕлхи]]пе пĕрле пăлхар-[[хасар чĕлхи|хасар]] ушкăнне [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк]] çемйине кĕреççĕ. |
|||
== Кун-çулĕ == |
|||
'''Малтанхи пăлхар чĕлхи''', [[V ĕмĕр]]те [[Азов тинĕсĕ]]н таврашĕнче сарăлнă, хăй хыççăн çыру палăкĕсене хăварман. |
|||
== Танайçи пăлхар чĕлхи == |
|||
[[File:Bulgar runic letters.png|thumb|250px|П. Добрев çырса кăтартнă [[пăлхар рунисем|Пăлхар рунисен]] 132 палли.]] |
|||
VII—X ĕмĕрсенче Балканра саралнă. Унран глоссем юлнă, çаплах вăл хальхи Балкан чĕлхисенче, [[венгр чĕлхи]]не кĕрсе юлнă. |
|||
== Атăлçи-пăлхар чĕлхи == |
|||
[[VIII ĕмĕр]]тенпе [[Атăлçи]]ре '''атăлçи-пăлхар чĕлхи''' саралнă. Арап графикипе çырнă XIII—[[XIV ĕмĕр]]сенчи эпитафисене [[Атăлçи Пăлхар]] çĕрĕсенче тупнă. Çак ротацисăмлă дж-диалект пулать. |
|||
{| class="wikitable" border="1" |
|||
|- |
|||
!width="100"|Атăлçи-пăлхар сăмахĕ |
|||
!width="100"|Транслитераци тĕслĕхĕ |
|||
!width="125"|Хальхи [[чăваш чĕлхи|чăваш]] аналогĕ |
|||
!width="125"|Хальхи [[Тутар чĕлхи|тутар]] аналогĕ |
|||
!width="100"|Вырăсла пĕлтерĕшĕ |
|||
|- |
|||
| هیر |
|||
| хир |
|||
| хĕр |
|||
| кыз |
|||
| дочь, девушка |
|||
|- |
|||
| اول |
|||
| авл |
|||
| ывăл |
|||
| ул |
|||
| сын |
|||
|- |
|||
| آیح |
|||
| айх |
|||
| уйăх (ойăх) |
|||
| ай |
|||
| месяц |
|||
|- |
|||
| جال |
|||
| джал |
|||
| çул (çол, ~кăçал) |
|||
| ел |
|||
| год |
|||
|- |
|||
| تواتو، تواتة |
|||
| туату, туата |
|||
| тăват(тă) |
|||
| дүрт |
|||
| четыре |
|||
|- |
|||
| آلط، آلطی |
|||
| алты, алт |
|||
| ултă (олтă), улт (олт) |
|||
| алты |
|||
| шесть |
|||
|- |
|||
| جتی، جیات |
|||
| джиат, дж-ти |
|||
| çич, çичĕ |
|||
| җиде |
|||
| семь |
|||
|- |
|||
| سکر |
|||
| с-к-р |
|||
| сак(к)ăр |
|||
| сигез |
|||
| восемь |
|||
|- |
|||
| طحر، طحور |
|||
| т-хур, т-х-р |
|||
| тăх(х)ăр |
|||
| тугыз |
|||
| девять |
|||
|- |
|||
| وان |
|||
| ван |
|||
| вун (вон), вунă (вонă) |
|||
| ун |
|||
| десять |
|||
|- |
|||
| جیریم، جرم |
|||
| джирим, дж-р-м |
|||
| çирĕм |
|||
| егерме |
|||
| двадцать |
|||
|- |
|||
| ووطر |
|||
| вут-р |
|||
| вăтăр |
|||
| утыз |
|||
| тридцать |
|||
|- |
|||
| جور |
|||
| джур |
|||
| çĕр |
|||
| йөз |
|||
| сто |
|||
|} |
|||
== Çавăн пекех пăхăр == |
|||
* [[Хун чĕлхи]] |
|||
* [[Хасар чĕлхи]] |
|||
* [[Авар (тĕрĕк) чĕлхи]] |
|||
* [[Пăлхар ротацизмĕ]] |
|||
* [[Пăлхар ламбдаизмĕ]] |
|||
== Вуламалли == |
|||
* Булгарский язык // [[БРЭ]]. Т.4. М.,2006. |
|||
* Benzing J. Das Hunnische, Donaubolgarische und Wolgabolgarische (Sprachreste) // PhTF. T 1, 1959 |
|||
* Хакимзянов Ф. С. Язык эпитафий волжских булгар. М., 1978 |
|||
* Хакимзянов Ф. С. Булгарский язык // Языки мира. Тюркские языки. — М., 1997. |
|||
* Мудрак О. А. Заметки о языке и культуре дунайских булгар // Orientalia et Classica VI, Аспекты компаративистики 1. М., 2005. [http://starling.rinet.ru/Texts/bulgar.pdf pdf] |
|||
* [http://membes.tripod.com/~Groznijat/pb_lang/suppl.html Inscriptions and Alphabet of the Proto-Bulgarians, by Peter Dobrev] |
|||
== Асăрхавсем == |
|||
{{асăрхавсем}} |
|||
== Каçăсем == |
|||
* [http://www.bulgarlar.com/Toponim/Toponim.html Пăлхар топонимĕ] |
|||
* [http://bulgarizdat.ru/book101.html - Закиев М.З. ЛИНГВОЭТНИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ВОЛЖСКИХ БУЛГАР – ГЛАВНОГО ЭТНИЧЕСКОГО КОРНЯ ТАТАР] |
|||
{{Тĕрĕк чĕлхисем}} |
|||
[[Категори:Аслă Пăлхар]] |
|||
[[Категори:Тĕрĕк чĕлхисем]] |
|||
[[Категори:Вăтам ĕмĕр чĕлхисем]] |
|||
[[Категори:Раççей чĕлхисем]] |
|||
[[Категори:Пăлхарсем]] |