Тутарстанри Саккам чăваш ялĕсем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Ymblanter (Сӳтсе яв | хушни)
п Откат правок Император Тихон (обсуждение) к версии Ellodanis5
Тэг: Каялла тавăр
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке: 1-мĕш йĕрке:
[[File:Селеще.jpg|thumb|left|[[Аксу районĕ]]нчи [[Кивĕ Саврăш]] патĕнчи чул юпа ([[1347]])]]
[[File:Селеще.jpg|thumb|left|[[Аксу районĕ]]нчи [[Кивĕ Саврăш]] патĕнчи чул юпа ([[1347]])]]
[[File:Селеще1.jpg|thumb|[[Аксу районĕ]]нчи [[Кивĕ Саврăш]] патĕнчи тепĕр чул юпа ([[1347]])]]
[[File:Селеще1.jpg|thumb|[[Аксу районĕ]]нчи [[Кивĕ Саврăш]] патĕнчи тепĕр чул юпа ([[1347]])]]
'''Саккам (Тутарстан) чăваш ялĕсем ''' — [[Тутарстан]]ăн [[Кама]] шывĕн сулахай [[çыран]] енĕнче вырнаçнă чăваш [[ял]]ĕсем. [[Кама]] шывĕн анатри пайне, — [[Пушкăртстан]]ран килекен туратпа пĕрле ([[тутар чĕлхи|тутарла]] ''Агидель'', [[вырăс чĕлхи|вырăсла]] ''Белая'' теççĕ), — ĕлĕкхи [[чăвашсем]] ''Шуратăл'' (''Шурă Атăл'') тенĕ, [[çурçĕр]]тен килекен çÿлти пайне — ''Чулман'' (''Чулман Атăл'') тенĕ.
'''Саккам (Тутарстан) чăваш ялĕсем ''' — [[Тутарстан]]ăн [[Кама]] шывĕн сулахай [[çыран]] енĕнче вырнаçнă чăваш [[ял]]ĕсем. [[Кама]] шывĕн анатри пайне, — [[Пушкăртстан]]ран килекен туратпа пĕрле ([[тутар чĕлхи|тутарла]] ''Агидель'', [[вырăс чĕлхи|вырăсла]] ''Белая'' теççĕ), — ĕлĕххи [[чăвашсем]] ''Шуратăл'' (''Шурă Атăл'') тенĕ, [[çурçĕр]]тен килекен çÿлти пайне — ''Чулман'' (''Чулман Атăл'') тенĕ.
Малалла Саккамри чăваш ялĕсене [[район]]серен черетлесе тухăпăр. Паллах, чăн малтан чăвашсенчен çеç тăраканнисене асăннă. Анчах та, енчен те чăваш палăрăмлă [[истори]]лле ушкăнсем, урамсем, кĕтессем пулсан, унашкал ялсене те манса хăварман, — унта тепĕр чухне чăвашсен йыш шайĕ (проценчĕ) пысăках мар пулсан та.
Малалла Саккамри чăваш ялĕсене [[район]]серен черетлесе тухăпăр. Паллах, чăн малтан чăвашсенчен çеç тăраканнисене асăннă. Анчах та, енчен те чăваш палăрăмлă [[истори]]лле ушкăнсем, урамсем, кĕтессем пулсан, унашкал ялсене те манса хăварман, — унта тепĕр чухне чăвашсен йыш шайĕ (проценчĕ) пысăках мар пулсан та.
{{toc-right}}
{{toc-right}}
8-мĕш йĕрке: 8-мĕш йĕрке:
[[File:Билярский заказник.jpg|320px|thumb|Пÿлер пайуправлăхĕ]]
[[File:Билярский заказник.jpg|320px|thumb|Пÿлер пайуправлăхĕ]]
[[File:Надгробный камень. Датированный 1349годом.jpg|220px|thumb|[[Аксу районĕ]]нчи [[Кивĕ Саврăш]] патĕнчи чул юпа [[хĕлле]]]]
[[File:Надгробный камень. Датированный 1349годом.jpg|220px|thumb|[[Аксу районĕ]]нчи [[Кивĕ Саврăш]] патĕнчи чул юпа [[хĕлле]]]]
== Сăпас районĕ<ref>Вăтам ĕмĕрсенче (Пăлхар саманинче) [[чăвашсем]] е вĕсен [[несĕл|несĕлĕсем]] никĕслеме пултарнă ялсене ([[Пичкасси]], [[Валем Ырă]]) ку йыша кĕртмен</ref> ==
== Сăпас районĕ<ref>Вăтам ĕмĕрсенче (Пăлхар саманинче) [[чăвашсем]] е вĕсен [[несĕл]]ĕсем никĕслеме пултарнă ялсене ([[Пичкасси]], [[Валем Ырă]]) ку йыша кĕртмен</ref> ==
[[Яшпашел]] •
[[Яшпашел]] •
== Алексеевски районĕ<ref>Йыша [[Пӳлер]] ялне кĕртмен, мĕншĕн тесен унта [[чăвашсем]] ушкăнланса е ушкăнланмасăр пурăнни паллă мар.</ref> ==
== Алексеевски районĕ<ref>Йыша [[Пӳлер]] ялне кĕртмен, мĕншĕн тесен унта [[чăвашсем]] ушкăнланса е ушкăнланмасăр пурăнни паллă мар.</ref> ==
[[Ивановски|Ивановски]]{{•}}[[Савински|Савински]]{{•}}[[Чикан Пăлак]]{{•}}[[Чăваш Майна]]{{•}}[[Шеме|Шеме]]{{•}}
[[Ивановски]]{{•}}[[Савински]]{{•}}[[Чикан Пăлак]]{{•}}[[Чăваш Майна]]{{•}}[[Шеме]]{{•}}
== Аксу районĕ<ref>Район центрĕ те чăваш ялĕнченех тымарланнă. Анчах та, [[Аксу]] ял мар, [[хула]] (хула евĕрлĕ поççолăк) пулнине кура, ăна ку йыша кĕртмен.</ref> ==
== Аксу районĕ<ref>Район центрĕ те чăваш ялĕнченех тымарланнă. Анчах та, [[Аксу]] ял мар, [[хула]] (хула евĕрлĕ поççолăк) пулнине кура, ăна ку йыша кĕртмен.</ref> ==
[[Аксу Вăрман Савучĕ (ял)|Аксу Вăрман Савучĕ]] • [[Алексеевка (Аксу районĕ)|Алексеевка]] • [[Ахмат]] • [[Ерепьел (Аксу районĕ)|Ерепьел]] • [[Акташ (Аксу районĕ)|Акташ]] • [[Анатри Паланнă]] • [[Аслă Сĕнчел]] • [[Беловка (Аксу районĕ)|Беловка]] • [[Васильевка (Аксу районĕ)|Васильевка]] • [[Виççĕмĕш Интернационал (Аксу районĕ)|Виççĕмĕш Интернационал]] • [[Хырĕшни (Кивĕ Этемшӳ ял тăрăхĕ)|Хырĕшни]] • [[Заря]] • [[Енрусьел]] • [[Илешни]] • [[Илтерек]] • [[Паланлă (Аксу районĕ)|Паланлă]] • [[Кĕçĕн Сĕнчел]] • [[Кив Тимушкел]] • [[Кивĕ Мăкшел]] • [[Кивĕ Саврăш]] • [[Кивĕ Ӳсел]] • [[Кивĕ Этемшӳ]] • [[Котловка]] • [[Çĕнĕ Тимушкел]] • [[Кӳшӳ]] • [[Медянка (Аксу районĕ)|Медянка]] • [[Меречен]] • [[Мюд]] • [[Образцовый]] • [[Пономарёвка (Аксу районĕ)|Пономарёвка]] • [[Пĕчĕк Акташ]] • [[Сергеевски]] • [[Сĕнчел]] • [[Саврăш]] • [[Саврăшпуç]] • [[Сулпай]] • [[Çĕмĕртлĕ]] • [[Çĕнĕ Аксу]] • [[Çĕнĕ Этемшӳ]] • [[Çирĕклĕ]] • [[Таркăн (Аксу районĕ)|Таркăн]] • [[Унтакшă]] • [[Чăвашьел]] • [[Чĕрмелĕ]] • [[Фёдоровски (Аксу районĕ)|Фёдоровски]] • [[Фёдоровка (Аксу районĕ)|Фёдоровка]] • [[Хĕрлĕ Шур]] • [[Хырĕшни (Саврăшпуç ял тăрăхĕ)|Хырĕшни]] • [[Çĕнĕ Хăяслă]] • [[Пĕчĕк Аксу]] • [[Пионер (Аксу районĕ)|Пионер]] • [[Тукмаклă]] • [[Çĕнĕ Паланнă]] • [[Кивĕ Киремет]] •
[[Аксу Вăрман Савучĕ (ял)|Аксу Вăрман Савучĕ]] • [[Алексеевка (Аксу районĕ)|Алексеевка]] • [[Ахмат]] • [[Ерепьел (Аксу районĕ)|Ерепьел]] • [[Акташ (Аксу районĕ)|Акташ]] • [[Анатри Паланнă]] • [[Аслă Сĕнчел]] • [[Беловка (Аксу районĕ)|Беловка]] • [[Васильевка (Аксу районĕ)|Васильевка]] • [[Виççĕмĕш Интернационал (Аксу районĕ)|Виççĕмĕш Интернационал]] • [[Хырĕшни (Кивĕ Этемшӳ ял тăрăхĕ)|Хырĕшни]] • [[Заря]] • [[Енрусьел]] • [[Илешни]] • [[Илтерек]] • [[Паланлă (Аксу районĕ)|Паланлă]] • [[Кĕçĕн Сĕнчел]] • [[Кив Тимушкел]] • [[Кивĕ Мăкшел]] • [[Кивĕ Саврăш]] • [[Кивĕ Ӳсел]] • [[Кивĕ Этемшӳ]] • [[Котловка]] • [[Çĕнĕ Тимушкел]] • [[Кӳшӳ]] • [[Медянка (Аксу районĕ)|Медянка]] • [[Меречен]] • [[Мюд]] • [[Образцовый]] • [[Пономарёвка (Аксу районĕ)|Пономарёвка]] • [[Пĕчĕк Акташ]] • [[Сергеевски]] • [[Сĕнчел]] • [[Саврăш]] • [[Саврăшпуç]] • [[Сулпай]] • [[Çĕмĕртлĕ]] • [[Çĕнĕ Аксу]] • [[Çĕнĕ Этемшӳ]] • [[Çирĕклĕ]] • [[Таркăн (Аксу районĕ)|Таркăн]] • [[Унтакшă]] • [[Чăвашьел]] • [[Чĕрмелĕ]] • [[Фёдоровски (Аксу районĕ)|Фёдоровски]] • [[Фёдоровка (Аксу районĕ)|Фёдоровка]] • [[Хĕрлĕ Шур]] • [[Хырĕшни (Саврăшпуç ял тăрăхĕ)|Хырĕшни]] • [[Çĕнĕ Хăяслă]] • [[Пĕчĕк Аксу]] • [[Пионер (Аксу районĕ)|Пионер]] • [[Тукмаклă]] • [[Çĕнĕ Паланнă]] • [[Кивĕ Киремет]] •


== Нурлат районĕ ==
== Нурлат районĕ ==
[[Ака (ял)|Ака]] • [[Ахметов Станцийӗ]] • [[Ахметово]] • [[Бутаиха]] • [[Ĕнекасси]]{{•}}[[Анат Чаллă (Нурлат районӗ)|Анат Чаллă]]{{•}}[[Киклĕпуç|Киклĕпуç]]{{•}}[[Заречный]] • [[Единение]] • [[Ерепьел (Нурлат районĕ)|Ерепьел]]{{•}}[[Кайттан]]{{•}}[[Лачака (Нурлат районĕ)|Лачака]]{{•}}[[Пӳлеркӳл]]{{•}}[[Вырăс Пухтел]]{{•}}[[Вырăс Менчи]]{{•}}[[Вăтам Хăмăшлă]]{{•}}[[Кирпĕч (ял)|Кирпĕч]] • [[Красномайски (Нурлат районĕ)|Красномайски]] • [[Куракьел]]{{•}}[[Кĕçĕн Хăмăшлă]] • [[Кзыл-Юл]]{{•}}[[Салтакьел]]{{•}}[[Тăрнас]]{{•}}[[Тĕрнеç]]{{•}}[[Уксăмлă|Уксăмла]]{{•}}[[Хуралту]]{{•}}[[Чие Ĕшни]]{{•}}[[Чăваш Менчи]]{{•}}[[Чăваш Тĕкĕрмел]]{{•}}[[Якаел]]{{•}}[[Якурккел]]{{•}}[[Ялавăр (Тутарстан)|Ялавăр]]{{•}}[[Виççĕмĕш Съезд]] • [[Михайловка (Нурлат районĕ)|Михайловка]] • [[Çĕнĕ Тăмпа]] • [[Осиновка (Нурлат районĕ)|Осиновка]] • [[Петровски (Нурлат районĕ)|Петровски]] • [[Рождественски (Нурлат районĕ)|Рождественски]] • [[Кĕленче (Нурлат районĕ)|Кĕленче]] • [[Хырĕшни (Нурлат районĕ)|Хырĕшни]] • [[Чистовка]] • [[Юган]] •
[[Ака (ял)|Ака]] • [[Ахметов Станцийӗ]] • [[Ахметово]] • [[Бутаиха]] • [[Ĕнекасси]]{{•}}[[Анат Чаллă (Нурлат районӗ)|Анат Чаллă]]{{•}}[[Киклĕпуç]]{{•}}[[Заречный]] • [[Единение]] • [[Ерепьел (Нурлат районĕ)|Ерепьел]]{{•}}[[Кайттан]]{{•}}[[Лачака (Нурлат районĕ)|Лачака]]{{•}}[[Пӳлеркӳл]]{{•}}[[Вырăс Пухтел]]{{•}}[[Вырăс Менчи]]{{•}}[[Вăтам Хăмăшлă]]{{•}}[[Кирпĕч (ял)|Кирпĕч]] • [[Красномайски (Нурлат районĕ)|Красномайски]] • [[Куракьел]]{{•}}[[Кĕçĕн Хăмăшлă]] • [[Кзыл-Юл]]{{•}}[[Салтакьел]]{{•}}[[Тăрнас]]{{•}}[[Тĕрнеç]]{{•}}[[Уксăмлă|Уксăмла]]{{•}}[[Хуралту]]{{•}}[[Чие Ĕшни]]{{•}}[[Чăваш Менчи]]{{•}}[[Чăваш Тĕкĕрмел]]{{•}}[[Якаел]]{{•}}[[Якурккел]]{{•}}[[Ялавăр (Тутарстан)|Ялавăр]]{{•}}[[Виççĕмĕш Съезд]] • [[Михайловка (Нурлат районĕ)|Михайловка]] • [[Çĕнĕ Тăмпа]] • [[Осиновка (Нурлат районĕ)|Осиновка]] • [[Петровски (Нурлат районĕ)|Петровски]] • [[Рождественски (Нурлат районĕ)|Рождественски]] • [[Кĕленче (Нурлат районĕ)|Кĕленче]] • [[Хырĕшни (Нурлат районĕ)|Хырĕшни]] • [[Чистовка]] • [[Юган]] •
== Çĕнĕ Шешма районĕ ==
== Çĕнĕ Шешма районĕ ==
[[Чăваш Шупашкарĕ]] •
[[Чăваш Шупашкарĕ]] •
35-мĕш йĕрке: 35-мĕш йĕрке:
[[Ишельел]] • [[Анат Кăтрата]] • [[Тури Кăтрата]] • [[Чăваш Ялттан]] •
[[Ишельел]] • [[Анат Кăтрата]] • [[Тури Кăтрата]] • [[Чăваш Ялттан]] •
== Анат Кама районĕ ==
== Анат Кама районĕ ==
[[Володарски (Анат Кама районĕ)|Володарски]]{{•}}[[Ошша|Ошша]]{{•}}[[Анат Уратьма]]{{•}}
[[Володарски (Анат Кама районĕ)|Володарски]]{{•}}[[Ошша]]{{•}}[[Анат Уратьма]]{{•}}
== Элмет районĕ ==
== Элмет районĕ ==
[[Пакраш]]{{•}}[[Ерĕспел]]{{•}}[[Клемттел]]{{•}}[[Пÿсрек]]{{•}}[[Вырăс Сиреньел]]{{•}}[[Патраклă]]{{•}}[[Чăваш Сиреньел]]{{•}}
[[Пакраш]]{{•}}[[Ерĕспел]]{{•}}[[Клемттел]]{{•}}[[Пÿсрек]]{{•}}[[Вырăс Сиреньел]]{{•}}[[Патраклă]]{{•}}[[Чăваш Сиреньел]]{{•}}

08:42, 21 Раштав уйӑхӗн 2018 вӑхӑтри верси

Аксу районĕнчи Кивĕ Саврăш патĕнчи чул юпа (1347)
Аксу районĕнчи Кивĕ Саврăш патĕнчи тепĕр чул юпа (1347)

Саккам (Тутарстан) чăваш ялĕсем Тутарстанăн Кама шывĕн сулахай çыран енĕнче вырнаçнă чăваш ялĕсем. Кама шывĕн анатри пайне, — Пушкăртстанран килекен туратпа пĕрле (тутарла Агидель, вырăсла Белая теççĕ), — ĕлĕххи чăвашсем Шуратăл (Шурă Атăл) тенĕ, çурçĕртен килекен çÿлти пайне — Чулман (Чулман Атăл) тенĕ. Малалла Саккамри чăваш ялĕсене районсерен черетлесе тухăпăр. Паллах, чăн малтан чăвашсенчен çеç тăраканнисене асăннă. Анчах та, енчен те чăваш палăрăмлă историлле ушкăнсем, урамсем, кĕтессем пулсан, унашкал ялсене те манса хăварман, — унта тепĕр чухне чăвашсен йыш шайĕ (проценчĕ) пысăках мар пулсан та.

Саврăш шывĕ
Аслă Сулчă шывĕ
Пÿлер пайуправлăхĕ
Аксу районĕнчи Кивĕ Саврăш патĕнчи чул юпа хĕлле

Сăпас районĕ[1]

Яшпашел

Алексеевски районĕ[2]

Ивановски • Савински • Чикан Пăлак • Чăваш Майна • Шеме •

Аксу районĕ[3]

Аксу Вăрман СавучĕАлексеевкаАхматЕрепьелАкташАнатри ПаланнăАслă СĕнчелБеловкаВасильевкаВиççĕмĕш ИнтернационалХырĕшниЗаряЕнрусьелИлешниИлтерекПаланлăКĕçĕн СĕнчелКив ТимушкелКивĕ МăкшелКивĕ СаврăшКивĕ ӲселКивĕ ЭтемшӳКотловкаÇĕнĕ ТимушкелКӳшӳМедянкаМереченМюдОбразцовыйПономарёвкаПĕчĕк АкташСергеевскиСĕнчелСаврăшСаврăшпуçСулпайÇĕмĕртлĕÇĕнĕ АксуÇĕнĕ ЭтемшӳÇирĕклĕТаркăнУнтакшăЧăвашьелЧĕрмелĕФёдоровскиФёдоровкаХĕрлĕ ШурХырĕшниÇĕнĕ ХăяслăПĕчĕк АксуПионерТукмаклăÇĕнĕ ПаланнăКивĕ Киремет

Нурлат районĕ

АкаАхметов СтанцийӗАхметовоБутаихаĔнекасси • Анат Чаллă • Киклĕпуç • ЗаречныйЕдинениеЕрепьел • Кайттан • Лачака • Пӳлеркӳл • Вырăс Пухтел • Вырăс Менчи • Вăтам Хăмăшлă • КирпĕчКрасномайскиКуракьел • Кĕçĕн ХăмăшлăКзыл-Юл • Салтакьел • Тăрнас • Тĕрнеç • Уксăмла • Хуралту • Чие Ĕшни • Чăваш Менчи • Чăваш Тĕкĕрмел • Якаел • Якурккел • Ялавăр • Виççĕмĕш СъездМихайловкаÇĕнĕ ТăмпаОсиновкаПетровскиРождественскиКĕленчеХырĕшниЧистовкаЮган

Çĕнĕ Шешма районĕ

Чăваш Шупашкарĕ

Элкел районĕ

Пурисел • Тури Качаел • Тури Çĕньял • Тепелккей Матак • Ерепьел • Хуракÿл • Анат Качаел • Анатри Çĕньял • Çĕнĕ Сиктĕрме • Çĕнĕ Тахтал • Сиктĕрме-Хусанкай • Кивĕ Тахтал • Кивĕ Тăмпа • Хăрата • Кивĕ Матак • Tутар Шапкел • Чăваш Пăрнай • Чăваш Шапкел • Пасарлă Матак •

Мензелински районĕ

Чăваш Каран

Çарăмсан районĕ

Акрел • Çӳлти Хурамал • Хĕр Ĕшни • Йăвашкел • Лакăр • Саминовка • Çĕнĕ Йĕлмел • Хыр Ĕшни • Кивĕ Шешкел • Вăтăр Юман Киремет • Чăваш Ухинккел •

Азнаккай районĕ

Якты-Куль

Павлă районĕ

ТăмпарлăТуйраллăУсăллăПуян Çăлкуç

Пĕкĕлме районĕ

Елховка • Наратлă • Петровка • Победа •

Чистай районĕ

ИшельелАнат КăтратаТури КăтратаЧăваш Ялттан

Анат Кама районĕ

Володарски • Ошша • Анат Уратьма •

Элмет районĕ

Пакраш • Ерĕспел • Клемттел • Пÿсрек • Вырăс Сиреньел • Патраклă • Чăваш Сиреньел •

Лениногорск районĕ

Алёшкино • Кузьминовка • Мичурин • Чишме • Çĕнĕ Шешкел •

Заински районĕ

Гулькино • Канаш • Новое-Пальчиково • Сарапала •

Çавăн пекех пăхăр

Вуламалли

  • Г.Б. Матвеев, Е.А. Ягафова. ЧУВАШИ ТАТАРСТАНА. — Электронла чăваш энциклопедийĕнчи статья.
  • Трофимов А.А. Чувашская народная культовая скульптура. Ч., 1993.
  • Чуваши Татарстана: книга-альбом. Ч., 2006.
  • Иванов В.П. Этническая география чувашского народа. Ч., 2005.
  • Научный отчет по проекту "Чуваши Приволжского округа". Чебоксары, 2002. 192 с.

Асăрхавсем

  1. ^ Вăтам ĕмĕрсенче (Пăлхар саманинче) чăвашсем е вĕсен несĕлĕсем никĕслеме пултарнă ялсене (Пичкасси, Валем Ырă) ку йыша кĕртмен
  2. ^ Йыша Пӳлер ялне кĕртмен, мĕншĕн тесен унта чăвашсем ушкăнланса е ушкăнланмасăр пурăнни паллă мар.
  3. ^ Район центрĕ те чăваш ялĕнченех тымарланнă. Анчах та, Аксу ял мар, хула (хула евĕрлĕ поççолăк) пулнине кура, ăна ку йыша кĕртмен.

Каçăсем