Ашмарин Николай Иванович: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Ellodanis5 (Сӳтсе яв | хушни) Тӳрлетӗве ӑнлантарман |
Ellodanis5 (Сӳтсе яв | хушни) |
||
40-мĕш йĕрке: | 40-мĕш йĕрке: | ||
===Паллă ĕçĕсем=== |
===Паллă ĕçĕсем=== |
||
* «Болгары и чуваши» ([[Хусан]], [[1902]]); |
* «Болгары и чуваши» ([[Хусан]], [[1902]]; репринтла майпа хальхи саманара та тепĕр хут пичетленсе тухнă); |
||
* «Материалы для исследования чувашского языка» ([[Хусан]], [[1898]]); |
* «Материалы для исследования чувашского языка» ([[Хусан]], [[1898]]); |
||
* «Опыт исследования чувашского синтаксиса» (1 пайĕ. [[Хусан]], [[1903]]; II пайĕ. [[Хусан]], [[1923]]); |
* «Опыт исследования чувашского синтаксиса» (1 пайĕ. [[Хусан]], [[1903]]; II пайĕ. [[Хусан]], [[1923]]); |
||
52-мĕш йĕрке: | 52-мĕш йĕрке: | ||
* [[диалектологи]] |
* [[диалектологи]] |
||
т. ыт. те. |
т. ыт. те. |
||
== Вĕренекенĕсем == |
== Вĕренекенĕсем == |
||
* [[Резюков Николай Андреевич]] ([[1898]]-[[1969]]). |
* [[Резюков Николай Андреевич]] ([[1898]]-[[1969]]). |
15:07, 21 Ҫу уйӑхӗн 2019 вӑхӑтри верси
Ашмарин Николай Иванович | |
Çуралнă вăхăт: | 1870, юпа, 4 |
---|---|
Çуралнă вырăн: | Етĕрне хули, Етĕрне уесĕ, Хусан кĕперни, Раççей империйĕ |
Вилнĕ вăхăт: | 1933, çурла, 26 |
Вилнĕ вырăн: | Хусан, Тутар АССР, РСФСР |
Ăслăх сфери: | тюркологи, этнографи |
Ашмарин Николай Иванович, (1870 çул, юпа уйăхĕн 4-мĕшĕ Етĕрне хули, Етĕрне уесĕ Хусан кĕперни (халĕ Етĕрне районĕ, Чăваш Республики), Раççей империйĕ — 1933 çул, çурла уйăхĕн 26-мĕшĕ, Хусан хули, Тутар АССР, РСФСР, СССР). — паллă тюрколог, чăваш чĕлхи пĕлĕвĕн улăпĕ, 17-пайлă чи пысăк Чăваш сăмахĕсен кĕнекине çырса хатĕрлекенĕ. СССР Ăслăх Академийĕн пайташ-корреспонденчĕ (1929).
Пурнăçĕпе ĕçĕ-хĕлĕ
1870 çулхи юпа уйăхĕн 4-мĕшĕнче Етĕрне хулинче çуралнă. Ачалăхĕ Кăрмăшра иртнĕ.
Кăрмăшри (халĕ Чулхула облаçĕ) хула училищине (1894) тата Мускаври Лазаревсен институтне вĕренсе пĕтернĕ. Хусанти вĕрентевçĕсен семинарийĕн наставникĕ (1899—1919), Çурçĕр-тухăç археологи-этнографи институчĕн профессорĕ, Чăвашсен Чĕмпĕрти çутĕç институчĕн вĕрентӳçи (1920—1923).
1923—1926 çулсенче Азербайджан университечĕн хĕвелтухăç факультетĕнче ĕçленĕ. 1925 çултанпа — тюркологи тухтăрĕ. Николай Ашмарин Хусанти Тухăç педагогика институчĕн профессорĕнче ĕçленĕ. 1929 çулта ăна СССР Ăслăх академийĕн пайташ-корреспондентне суйланă.
1933 çулхи çурла уйăхĕн 26-мĕшĕнче Хусанта çĕре кĕнĕ.
Ăслăх ĕçĕсем
Николай Ашмаринăн чи пысăк пĕлтерĕшлĕ ĕçĕсенчен пĕри — чăваш сăмахĕсен 17 томлă словарĕ — «Чăваш сăмахĕсен кĕнеки» — «Тhesaurus linguae tschuvaschorum». Унта пурĕ 40 пин сăмаха яхăн. Ахаль сăмахсемсĕр пуçне ял, шыв-шур, çырма-çатра, вăрман, ката (раща) ячĕсемпе, кивелнĕ сăмахсемпе, ваттисен сăмахĕсемпе тата каларăшсемпе, чăваш йăли-йĕркисемпе, халăх кăмăл-туйăмне палăртакан юрăсемпе, юмах-халапсемпе паллашма пулать.
Малтанхи икĕ томĕ — 1910, 1912 çулсенче, пĕтĕмĕшпе Совет тапхăрĕнче çутă кун курнă. 17-мĕш томĕ 1950 çулта Шупашкарта пичетленсе тухнă.
Николай Ашмарин чăваш чĕлхипе Вăтам Атăл тăрăхĕнчи ытти тĕрĕк чĕлхисенчи евĕрлев сăмахĕсене «Основы чувашской мифологии. О подражательных словах в чувашском языке» (Хусан, 1918), «О морфологических категориях подражания в чувашском языке» (Хусан, 1928) тата ытти ĕçĕсенче тарăннăн тишкерсе тухнă.
Н.И.Ашмарин пăлхар-чăваш этнос тата чĕлхе вĕçе-вĕçлĕхĕн теорине никĕслекенсенсе пĕри, вăта юпа.
Паллă ĕçĕсем
- «Болгары и чуваши» (Хусан, 1902; репринтла майпа хальхи саманара та тепĕр хут пичетленсе тухнă);
- «Материалы для исследования чувашского языка» (Хусан, 1898);
- «Опыт исследования чувашского синтаксиса» (1 пайĕ. Хусан, 1903; II пайĕ. Хусан, 1923);
- «Заметки по грамматике чувашского языка» (24 лекци. 1976).
Вĕсен тематики питĕ анлă:
- чăваш халăхĕпе унăн чĕлхин историйĕ;
- чăваш чĕлхин сасă тытăмĕ (фонетика);
- морфологи;
- предложенисен тĕрлĕ синтаксис конструкцийĕ, падеж системи, хисеп категорийĕ (синтаксис);
- диалектологи
т. ыт. те.
Вĕренекенĕсем
Вуламалли
- Петров Н.П. Библиография печатных трудов Н.И.Ашмарина // Н.И.Ашмарин — оснопоположник чувашского языкознания. Ч., 1971;
- Егоров В.Г. Н.И.Ашмарин как исследователь чувашского языка. Изд. 1-е. Ч., 1948; изд. 2-е. Ч., 1970;
- Н.И. Ашмарин — основоположник чувашского языкознания. Сб. статей ЧНИИ. Ч., 1971;
- Федотов М.Р. Исследователи чувашского языка. Ч., 1987;
- Малов С.Е. Памяти Н.И.Ашмарина // Записки Чувашского научно-исследовательского института языка, литературы и истории. Вып. 1. Ч., 1941.
- Илле, Элли Ашмарин профессор хăш халăх çынни? // Хыпар. — 2000. — 2 çурла.
Асăрхавсем
Каçăсем
- Ашмарин Н. И. çинчен
- Чăвашской энциклопединчи статья
- Ашмарин Н. И. Мое жизнеописание
- Ашмарин Н. И. кенекисем
Ку ăсчах-историк пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |
- Шаблонсенче тӑтӑш тӗл пулакан аргументсемпе усӑ куракан старницӑсем
- Пайăр çынсем, алфавитпа
- Ăсчахсем, алфавитпа
- Хусан кĕпернинче çуралнисем
- Хусанта вилнисем
- Тутарстанра вилнисем
- Историксем пирки вĕçлемен статьясем
- Çынсем, алфавитпа
- Историксем, алфавитпа
- Чăваш Енĕн паллă çыннисем
- 1870 çулта çуралнисем
- Юпан 4-мĕшĕнче çуралнисем
- СССР ĂА пайташ-корреспонденчĕсем
- Çурлан 26-мĕшĕнче вилнисем
- 1933 çулта вилнисем
- Этнографсем, алфавитпа
- Тюркологсем, алфавитпа
- Филологсем, алфавитпа