Чистай: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

08:05, 29 Авӑн уйӑхӗн 2019 вӑхӑтри верси

Чистай (тут. Чистай) — Тутарстан Республикин (РФ) хули. Административный центр Чистай районĕн тата Чистай хула хутлăхĕн администраци центрĕ.^[1]

Хула статусне 1781 çулта тивĕçнĕ.

Тавралăхĕ

Хула Чулман Атăлăн (Куйбышев шыв усравĕ) сулахай çыранĕнче, Нурлат чукун çул чарăнăвĕнчен (Чĕмпĕр-Ӗпхӳ йĕрĕ) 125 çм çурçĕрелле вырнаçнă. Автомобиль çулĕсен çыххи (Р239 — Нурлатпа Нижнекамск çинелле, Р239 çулпа — Хусанпа Пĕкĕлмене, Ăренпура), Чулман Атăл урлă кĕпер ПГТ Алексеевское. Хулан çĕр лаптăкĕ 16,8 çм².

Халăх йышĕ, район тытăмĕ

Халăх йышĕ — 63,0 пин çын (2002)^[2].

Наци йышĕ (1989):

вырăссем (65,8 %),
тутарсем (30,2 %),
чăвашсем (2,1 %).

Хула администраци пуçлăхĕ — Козлов Вячеслав Михайлович, кăрлач, 2000.

Кун-çулĕ

Пĕрремĕш Пуш Уй çинчен çул çыравĕсенче XVII ĕмĕрĕн вĕçĕнче — XVIII ĕмĕрĕн пуçламăшĕнче çырнă.

Ял мĕнле тапранса кайнă пирки темиçе халап пур. Чи паллипе, кунта чи малтан таркăн крепоç хресченĕсем е раскольниксем хăйсен ирĕк вырăнне никĕс янă. Анчах та ХVIII ĕмĕр пуçламăшĕнче вĕсене кунтан кăларса янă, яла çунтарнă та вырăнта пуш уй çех юлнă. Çăлăнса юлнă çĕр ĕçченĕсем çĕнĕрен çурт-йĕр лартма тытăннă, часах çĕнĕ йыш килсе тĕпĕленнĕ, ятне вара çĕнĕ ял мăн пушара астуса йышăнать.

Пурăну вырăнĕ çав тери хăвăрт аталанма тытăннă, 1761 çулта кунта, халăх çыравĕпе, 1000 ытла çын пурăннă.

1781 çулта Екатерина II хушăвĕпе Чистое Поле салана Чистай ятлă уес хули статусне куçарнă, пайăр герба тивĕçтернĕ.

XIX ĕмĕр вĕçĕнче Чистай — тырă сутă-илӳн шĕкĕр вырăнĕ. 1917 çулчен — Хусан кĕпернин чаплăхĕпе иккĕмĕш (Хусан хыççăн) хули.

Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи тапхăрĕнче Чистай Совет çыравçисен пĕрлĕхĕн кил йăви пулса тăрать. Борис Пастернак, Леонид Леонов, Клавдия Шульженко шăрантарнă «Синий платочек» юрă авторĕ Максимов кунта пурăннă.

Промăçлăхĕ

Савутсем — сехет («Восток»), карап юсав, «Автоспецоборудование», автоюсав; радиокомпани «Вектор»; ПКП БИСТ, йывăç ĕçлĕх комбиначĕ, сĕтел-пукан фабрики.

Çăмăл промăçлăх предприятисем (çĕвĕç, трикотаж, пушмак фабрикисем) апат-çимĕç (ликер-водка завочĕ, кондитер фабрики, пулă завочĕ, аш-какай комбиначĕ, сĕт-çу комбиначĕ, çăкăр завочĕ).

Паллă çынсем

Александр Бутлеров, вырăс химикĕ, уротропин шутласа кăларакан, 1828 çулта çуралнă.
София Губайдулина, совет композиторĕ, 1931 çулта çуралнă.
Борис Пастернак, совет çыравçи, 1942 —1943 çулсенче пурăннă.
Маринин Виктор Иванович - 1923-1943, Совет Союзĕн Паттăрĕ.
Николай Петрович Лихачёв, совет ăсчахĕ, историк, археограф, палеограф, ӳнер тĕпчевçи, библиограф, коллекционер, академик 1862 —1936

Паллă вырăнсем

Чистай хулан центрĕнчи лапам панорами

Ӳкерчĕк:Мемориал памяти (Чистополь).JPG

Мемориальный комплекс с вечным огнём

Хула ĕçтăвкомĕн малтанхи çурчĕ.
Шыв паракан башня
Мăшăрлану керменĕ.
Мельников çурчĕ.
Перекет банкĕн тĕп çурчĕ.

Асăрхамалли

Каçăсем

[1] Закон Республики Татарстан от 31 января 2005 года N 44-ЗРТ «Об установлении границ территорий и статусе муниципального образования „Чистопольский муниципальный район“ и муниципальных образований в его составе»

[2] ttp://perepis2002.ru/ct/html/TOM_01_04_4.htm

[1]

[2]

@@ 34-мĕш йĕрке: / 34-мĕш йĕрке: @@
 Çăмăл промăçлăх предприятисем (çĕвĕç, трикотаж, пушмак фабрикисем) апат-çимĕç (ликер-водка завочĕ, кондитер фабрики, пулă завочĕ, аш-какай комбиначĕ, сĕт-çу комбиначĕ, çăкăр завочĕ).
-== Паллă çыннисем ==
+== Паллă çынсем ==
 * [[Бутлеров Александр Михайлович|Александр Бутлеров]], вырăс химикĕ, [[уротропин]] шутласа кăларакан, [[1828]] çулта çуралнă.
 * [[Губайдулина София Асгатовна|София Губайдулина]], совет [[композитор]]ĕ, [[1931]] çулта çуралнă.
@@ 40-мĕш йĕрке: / 40-мĕш йĕрке: @@
 * [[Маринин Виктор Иванович]] - [[1923]]-[[1943]], [[Совет Союзĕн Паттăрĕ]].
 * [[Лихачёв Николай Петрович| Николай Петрович Лихачёв]], совет ăсчахĕ, историк, археограф, палеограф, ӳнер тĕпчевçи, библиограф, коллекционер, академик [[1862]]—[[1936]]
+== Паллă вырăнсем ==
+{{Панорама|Tatarstan chistopol city centre.jpg|1500px|Чистай хулан центрĕнчи лапам панорами}}
+[[File:Никольский собор (Чистополь).JPG|thumb|250px|Никольский собор|right]]
+[[File:Мечеть Ихлас (Чистополь).JPG|thumb|250px|Мечеть Ихлас|right]]
+[[File:Стадион (Чистополь).JPG|thumb|250px|Чистай стадионĕ|right]]
+[[File:Мемориал памяти (Чистополь).JPG|thumb|250px|Мемориальный комплекс с вечным огнём|right]]
+[[File:аллея памяти (Чистополь).JPG|thumb|250px|Аллея памяти|right]]
+[[File:Скарятинский сад (Чистополь).JPG|thumb|250px|Скарятинский сад|right]]
+[[File:Скарятинский сад2.JPG|thumb|250px|Аллеи Скарятинского сада|right]]
+[[File:Завод управление ЧЧЗ.JPG|thumb|250px|ЧЧЗ «Восток»|right]]
+* Хула ĕçтăвкомĕн малтанхи çурчĕ.
+* Шыв паракан башня
+* Мăшăрлану керменĕ.
+* Мельников çурчĕ.
+* Перекет банкĕн тĕп çурчĕ.
 == Асăрхамалли ==