Тăва чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Тăва чĕлхи
Тăван ячĕ:	Тыва дыл
Патшалăхсем:	РФ, Монголи, Китай
Регионсем:	Тăва
Официаллă статус:	Шаблон:Ялавлани/Тыва
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
	Алтай чĕлхисем (тавлашуллă) Тĕрĕк турачĕ Саян группи
Çырулăх:	кириллица (тăва çырулăхĕ)
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	tyv
ISO 639-3:	tyv
	Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Интерактивная навигация по истории

← Унчченхи тӳрлетӳ Малалли тӳрлетӳ →

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

ВизуальныйВикитекст

Йӗркешерӗн

01:52, 18 Ҫӗртме уйӑхӗн 2020 вӑхӑтри верси

Тăва чĕлхи (тыв. тыва дыл) — тăва халăхĕн чĕлхи.^[1]

Код: тув, tyv (ISO 639).

Уйрăмлăхĕсем

Вăрăм уçă сасăллă.

Лексикăра монгол чĕлхин сĕмĕ сисĕнет.

Литературный язык

XX ĕмĕрте тыва чĕлхипе ĕçленĕ авторсем:

Арапчор Алексей Дугерович (1924)
Артык Ховалыг Хом-Оттуковна (1951)
Даржай Александр Александрович (1944)
Донгак Эдуард Люндупович (1941)
Монгуш Доржу Баянович (1939—1992)
Олчей-оол Монгуш Кунгаевич (1934—1996)
Ооржак Маннай Намзыраевич (1892—1968)
Ооржак Чанчы-Хоо Чапаажыкович (1895—1962)
Саган-оол Олег Карламович (1913—1971)
Серен-оол Владимир Седипович (1942—1994)
Сувакпит Олег Одербеевич (1926)
Сюрюн-оол Салим Сазыгович (1924—1995)
Танова Екатерина Дуктуг-ооловна (1930)
Тока Салчак Калбакхорекович (Кол Тыыкы) (1901—1973)
Тюлюш Баазанай Халдааевич (1890—1951)
Ховенмей Байкара Дамчаевич (1915—1972)
Чадамба Леонид Борандаевич (1918—1987)
Черлиг-оол Куулар Чашпынмаевич (1940)

Асăрхавсем

^ Ethnologue

Литература

Сат Ш. Ч. Тувинский язык // Языки народов СССР: В 5-ти томах: Т. 2: Тюркские языки / Яв. ред. Н. А. Баскаков. — Наука, 1966. — 6200 экз. (в пер.)
Исхаков Ф. Г., Пальмбах А. А. Грамматика тувинского языка: Фонетика и морфология. — М.: Издательство восточной литературы, 1961. (куç.)
Татаринцев Б. И. Этимологический словарь тувинского языка / Яв. ред. филол. ăслăх. канд. Д. А. Монгуш; Тыва гуманитари тĕпчевĕсен институчĕ (ТИГИ). — Çĕн Çĕпĕр: Наука, 2000, 2002, 2004, 2009. — Т. 1 - 4 (5-й том готовится). — ISBN 5-02-032303-9 (куç.)

Каçăсем

Шаблон:Раççей патшалăх чĕлхисем

Ку тĕнче чĕлхисен пĕри пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

[1] Ethnologue

[1]

@@ 16-мĕш йĕрке: / 16-мĕш йĕрке: @@
 :[[Тĕрĕк чĕлхисем|Тĕрĕк турачĕ]]
 ::[[Саян чĕлхисем|Саян группи]]
-|çыру = [[кириллица]] ([[тыва çырулăхĕ]])
+|çыру = [[кириллица]] ([[тăва çырулăхĕ]])
 |ГОСТ 7.75—97 =тув 690
 |ISO2 =tyv

п • с • т Тĕрĕк чĕлхисем, чĕлхевĕсем, диалекчĕсем, калаçăвĕсем
пратĕрĕк †
Пăлхар ушкăнĕ	авар (тĕрĕк) †¹ \| пулхар † \| хун †¹ \| хасар †¹ \| чăваш

Авалхи тĕрĕк	авалхи кăркăс (енисей-кăркăс) † \| орхон-енисей (ватă тĕрĕк) \| уйгур рунă (орхон-уйгур) †

Туçи алтай (вар-хĕвелтухăç) ушкăнĕ¹	кăркăс-кăпчак³: кăркăс (çурçĕр кăркăс, ферган-кăпчак (†), кăнтăр кăркăс), кăнтăр алтай (диал.: хăй алтай (ойрот), теленгит, телеут) \| çурçĕр алтай¹: шор челхин кондом диалекчĕ², чулăм челхин анат чулăм диалекчĕ², çурçĕр алтай (диал.: кумандă, челкан) \| тапалар³

Карлук ушкăнĕ	карлук-уйгур: авалхи уйгур †, карахан (карахан-уйгур) †, халаджа (аргу)¹ \| карлук-хорезм: литература çыруллă ватă чĕлхесем — хорезм-тĕрĕк †, чагатай, тĕрĕк чĕлхи †, хальхи — айна ‡, или-тĕрĕк, лобнор ‡¹, узбек, уйгур (çĕнĕ уйгур), хотан², хотон (†) ‡¹, кăнтăр кăркăс — карлук диалекчĕсем²

Кăпчак ушкăнĕ	авалхи кăпчак † \| нухай-кăпчак: алабуга-нухай², аçтăрхан-нухай², казах, каракалпак, нухай, крым тутар чĕлхин çеçенхир диалекчĕ, узбек-нухай (узбек чĕлхин кăпчак диалекчĕсем) ‡², ферган-кăпчак — нухай-кăпчак диалекчĕсем², кăнтăр кăркăс — нухай-кăпчак диалекчĕсем², юртă-нухай² \| атăл-кăпчак: пушкăрт, çĕпĕр-тутар, тутар (диал.: мишер) \| половец-кăпчак: авалхи половец †, караим крым тутар¹ (караим, крым диалекчĕ², крым тутар (литература), крымчак², крым тутар чĕлхин вăтам диалекчĕ, урум (азовçум) — кăпчак пуплевĕсем²), кумăк-карачай-балкар¹ (эрмен-кăпчак †, карачай-балкар, кумăк), мамлюк-кăпчак †

Огуз ушкăнĕ	авалхи огуз † \| печенег †¹ \| салар \| çурçĕр узбек (икан-карабулак) \| хăй огуз: азербайджан (диалектсем) \| айналлу² \| афшар² \| балкан-гагауз \| гагауз \| кашкай² \| осман † \| салчук² \| сири-туркмен² \| сонкор-тĕрĕк \| турккă (диал.: кипр) \| туркмен (диал.: трухмен) \| урум (азовçум) — огуз пуплевĕсем \| хорасан-тĕрĕк (диал.: боджнурди) \| хорезм (ӳспек чĕлхин огуз диалекчĕсем)² \| цалк² \| крым тутар чĕлхин кăнтăр çыранĕн диалекчĕ

Саян (тобас) ушкăнĕ	çеçенхир: кёк-мончак (диал.: мончак, цэнгэл), тăва \| тайга: тухăç тăва, сойот-цатан (диал.: сойот, урянхай, цатан), тофалар

Хакас (кăркăс) ушкăнĕ	сарăк-югур (хара-йогур) \| фуюй-кăркăс \| хакас-алтай: шор чĕлхин мрас диалекчĕ², чулăм чĕлхин вăтам калаçăвĕ², хакас

Якут ушкăнĕ	ака теекен \| о-теекен, çав шутра долган², якут литератури

Çырулăх	орхон-ениçей рунисем \| пăлхар рунисем \| яналиф
Асăрхавсем: ¹ чĕлхе е чĕлхе ушкăнĕн классификацийĕ тавлашуллă, чĕлхе ушкăнĕ гипотезăллă (Терĕк чĕлхисен классификацийĕ пăхăр); ² «чĕлхе» термина уса курни йăнăш («чĕлхе е диалект» проблема пăхăр); ³ кăпчак, пулас; † çухалнă, уйрăлнă е улшăннă чĕлхесем; (†) çухалнă чĕлхесем, пулас; ‡ хутăш чĕлхесем