Урхан: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
1-мĕш йĕрке: | 1-мĕш йĕрке: | ||
'''Урхан''' — хунсен историре палăрса юлнă юлашки патши. |
'''Урхан''' — хунсен историре палăрса юлнă юлашки патши. |
||
[[631]] çулта вилнĕ. |
[[631]] çулта вилнĕ. |
||
== |
== Кун-çулĕ == |
||
Урхан [[619]] çулта вăл [[Висанти]]ре тĕне кĕнĕ. Вăл хунсем хушшинчи палăрнă [[Тулă ăрăвĕ]]нчен пулнă. Каярахпа çак ăру çĕкленсе кайса хăй тавра пĕтĕм халăха чăмăртать. Вĕсем вара историе пăлхар ([[пăлхарсем]] — чăвашсен ашшĕсем) ячĕпе кĕреççĕ. |
'''Урхан''' [[619]] çулта вăл [[Висанти]]ре тĕне кĕнĕ. Вăл хунсем хушшинчи палăрнă [[Тулă ăрăвĕ]]нчен пулнă. Каярахпа çак ăру çĕкленсе кайса хăй тавра пĕтĕм халăха чăмăртать. Вĕсем вара историе пăлхар ([[пăлхарсем]] — чăвашсен ашшĕсем) ячĕпе кĕреççĕ. |
||
Хăш-пĕр тĕпчевçĕсем (Гумилев Л.Н.,…), Урхана [[китай]] çулçыравĕсен кенекисене вуланă çемĕн Моходу-хэу (китай чĕлхипе «Хура паттăр» тухать) теççĕ. [[630]]-631 çулсенче Моходу-хэу [[тӳрксем]]пе влаçшăн вăрçса [[Туншех]] патшана вĕлерет. Ун хыççăн вăл Кӳйми Сыпи-хан ятне илет те Китай императорне хĕрне качча пама ыйтать. Анчах та Китай императорĕн хун-пăлхарсен йăхĕсене Тулă ăрăвĕнчи Урхан тавра пĕрлештерес мар тĕллевĕ пулнă. Çавăнпа ĕнтĕ вăл Моходу-хэу патшапа тăванланмасть. |
Хăш-пĕр тĕпчевçĕсем (Гумилев Л.Н.,…), Урхана [[китай]] çулçыравĕсен кенекисене вуланă çемĕн Моходу-хэу (китай чĕлхипе «Хура паттăр» тухать) теççĕ. [[630]]-631 çулсенче Моходу-хэу [[тӳрксем]]пе влаçшăн вăрçса [[Туншех]] патшана вĕлерет. Ун хыççăн вăл Кӳйми Сыпи-хан ятне илет те Китай императорне хĕрне качча пама ыйтать. Анчах та Китай императорĕн хун-пăлхарсен йăхĕсене Тулă ăрăвĕнчи Урхан тавра пĕрлештерес мар тĕллевĕ пулнă. Çавăнпа ĕнтĕ вăл Моходу-хэу патшапа тăванланмасть. |
||
Урхан çавах та Тӳлă ăрăвне хăпартса пырать, каярахпа çав ăру-йăх сĕм вăйĕпе Урхан йамăкĕн ывăлĕ [[Купрат]] авалхи пăлхарсен патшалăхне — [[Аслă Пăлхар]]а — туса хурать. |
Урхан çавах та Тӳлă ăрăвне хăпартса пырать, каярахпа çав ăру-йăх сĕм вăйĕпе Урхан йамăкĕн ывăлĕ [[Купрат]] авалхи пăлхарсен патшалăхне — [[Аслă Пăлхар]]а — туса хурать. |
13:29, 12 Ҫурла уйӑхӗн 2007 вӑхӑтри верси
Урхан — хунсен историре палăрса юлнă юлашки патши. 631 çулта вилнĕ.
Кун-çулĕ
Урхан 619 çулта вăл Висантире тĕне кĕнĕ. Вăл хунсем хушшинчи палăрнă Тулă ăрăвĕнчен пулнă. Каярахпа çак ăру çĕкленсе кайса хăй тавра пĕтĕм халăха чăмăртать. Вĕсем вара историе пăлхар (пăлхарсем — чăвашсен ашшĕсем) ячĕпе кĕреççĕ. Хăш-пĕр тĕпчевçĕсем (Гумилев Л.Н.,…), Урхана китай çулçыравĕсен кенекисене вуланă çемĕн Моходу-хэу (китай чĕлхипе «Хура паттăр» тухать) теççĕ. 630-631 çулсенче Моходу-хэу тӳрксемпе влаçшăн вăрçса Туншех патшана вĕлерет. Ун хыççăн вăл Кӳйми Сыпи-хан ятне илет те Китай императорне хĕрне качча пама ыйтать. Анчах та Китай императорĕн хун-пăлхарсен йăхĕсене Тулă ăрăвĕнчи Урхан тавра пĕрлештерес мар тĕллевĕ пулнă. Çавăнпа ĕнтĕ вăл Моходу-хэу патшапа тăванланмасть. Урхан çавах та Тӳлă ăрăвне хăпартса пырать, каярахпа çав ăру-йăх сĕм вăйĕпе Урхан йамăкĕн ывăлĕ Купрат авалхи пăлхарсен патшалăхне — Аслă Пăлхара — туса хурать.
Вуламалли
- Бичурин Н.Я., «Собрание сведений».
- Попов А., «Обзор хронографов русской редакции», 1866.
- «Летопись византийца Феофана от Диоклетиана до царей Михаила и его сына Феофилакта», 1884-1887.
- Артамонов М.И., "История хазар".
- Иоахим Вернер, "Захоронение в Малом Перещеннине и Кубрат, хан болгарский", "Софийские новости" хаçат, 1985, кăрлач, 9 кунĕ.
- Ю. Немет, венгр тĕпчевçи, ""
- Ив. Шишманов, Дунайçи болгар тĕпчевçи, ""
- К. Иречек, "История болгар", Варшава, 1877.
- Гумилев Л.Н., "Древние тюрки"
- Каховский В.Ф., "Происхождение чувашского народа", 2003.
- Юхма Мишши, «Авалхи чăвашсем», 1996, Шупашкар.