Контент патне куҫ

Адыг литератури

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Адыг литературиадыгла çырнă литература хайлавĕсен пĕтĕмĕшлĕхĕ[1][2][3].

Адыг литератури XIX ĕмĕрĕн пĕрремĕш пайĕнче вырăс чĕлхи тĕнчинче йĕркеленсе кайнă. Çав тапхăрти чи паллă ĕçченсем: Хан-Гирей, С. Инатов, Д. Кодзоков, Ю. Кази-Бек (Ахметуко), С. Кази-Гирей тата ыттисем те.

XIX ĕмĕрен варринчен пуçласа çутĕç литератури адыгла тухма тытăннă. Чи пысăк ӳсĕм кӳнĕ çынсем:

Адыгла профессиллĕ литератури адыгей çырулăхне 1918 çулта никĕсленĕ хыççăн аталанса кайнă. Паллă прозăçăсем – Т. М. Керашев, И. Цей, А. Д. Хатков; поэтсем – М. Паранук, Ц. А. Теучеж; драматургсем – А. К. Евтых, А. М. Чуяко, Ю. И. Тлюстен; ача-пăча çыравçисем (проза тата поэзи) – Ш. Кубов, Р. Меркицкий, А. М. Гадагатль, И. Ш. Машбаш.

Çыравçăсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Адыг литературин диаспори

[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Турцири адыг диаспорин поэчĕсемпе прозăçисем[4]:

  • Ахмет Мидхат Хагур,
  • Ахмед Нури Цаго,
  • Омер Сейффеддин Хатко

Иорданири адыг поэчĕсемпе прозăçисем[4] :

  • Куба Шабан и др.

Истори романĕн адыг авторĕсем[4] :

  • Роман «Кавказ» /1877/ Ахмета Мидхата;
  • Роман «Жан» /1949/ Расима Рушди /Фауко

Историографи хайлавĕсен авторĕсем[4] :

  • Ахмет Нури Цаго «Как мы, адыги, исчезаем», 1913;
  • Расим Рушди «История национальной трагедии черкесов», 1939 тата ур.

Диаспорăри адыг çыравçисен çамрăк ăрăвĕ[4] :

  • Харун Батоко /Блэнауэ/, 1886–1958;
  • Акиф Доган /Дигунэ/, 1883–1962;
  • Батырай Озбек /Едыдж/, 1946 çур.;
  • Мухадин Кандур, 1938 çур.;
  • Сефер Берзег, 1939 çур.;
  • Хуаж Фахри, 1936 çур.;
  • Иззет Айдемир, 1925 çур.;
  • Осман Челик /Хьэкӏуратӏэ/, 1934 çур.;
  • Хусейн Тюмер /Сеин Тӏимэ/, 1875–1968;
  • Четин Онер /ГъуэгулI/,1943 çур.;
  • Осман Баранус /Къэшыргъэ/, 1930 çур.;
  • Хикмет Бинер /Ачмыжь/, 1929 çур.;
  • Доган Кубан, 1926 çур.;
  • х’я Канболат /Шагужь/, 1926 çур.;
  • Мустафа Зихни /ХыдзэлI/, 1919–1964;
  • Хикмет Биранд /Брантӏэ/, 1906–1972;
  • Омер Хилми /Цей/; 1898–1961;
  • Самир Харатоко, 1948 çур.;
  • Захра Омар /Апшаца/, 1938–2000;
  • Ф. К’ат, 1943 çур.;
  • Дж. Исхак’ат, 1946 çур.;
  • Кадир Натхо, 1927 çур.

Асăрхавсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
  1. ^ Литературный энциклопедический словарь. — М.: Сов. энциклопедия, 1987.
  2. ^ Без подписи ФЭБ: Адыгейская литература // Краткая литературная энциклопедия. Т. 1. — 1962. feb-web.ru. Тĕрĕсленĕ 8 Ҫӗртме уйӑхӗн 2017.
  3. ^ АДЫГЕЯ • Большая российская энциклопедия - электронная версия. bigenc.ru. Тĕрĕсленĕ 8 Ҫӗртме уйӑхӗн 2017.
  4. ^ 1, 2, 3, 4 тата 5 Балагова-Кандур Любовь Хазреталиевна.Адыгская литературная диаспора 2012 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 11-мӗшӗнче архивланӑ.

Литература

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
  • Ж. Ф. Бовикина, Дмитрий Кэстан, Адыгейский научно-исследовательский институт экономики, языка, литературы и истории. Вопросы истории адыгейской советской литературы. — Адыгейский науч.-иссл. ин-т экономики, языка, лит-ры и истории, 1980. — 216 с.
  • А. И. Алиева. Сборник статей по адыгейской литературе и фольклору. — Адыгейский научно-исследовательский институт экономики, языка, литературы и истории, 1975. — 220 с.
  • Адыгейский научно-исследовательский институт экономики, языка, литературы и истории. Проблемы адыгейской литературы и фольклора. — Адыгоблполиграфобъединение упр. издательств, полиграфии и книжной торговли краснодарского краийсполкома, 1981. — 190 с.
  • Нина Степановна Надъярных, Институт мировой литературы имени А. М. Горького.Литературы народов России. — Наука, 2005. — 376 с.