Альцгеймер чирӗ

Альцгеймер чирӗ
	Ватӑ ҫынӑн нормӑри пуҫ мими (сулахайри) тата Альцгеймер чирӗ пирки пулакан патологийӗнчи пуҫ мими (сылтӑмри), уйрӑмлӑхӗсене палӑртнӑ.
МКБ-10	G30.{{{3}}}, F00.{{{3}}}
МКБ-9	331.0, 290.1
OMIM	104300
DiseasesDB	490
MedlinePlus	000760
eMedicine	neuro/13
MeSH	D000544

Альцгеймер чирӗ (тата альцгеймер тӗсӗнчи сениль деменцийӗ) — анлӑрах сарӑлнӑ деменци калӑпӑшӗ, нейродегенеративлӑ чир, ун ҫинчен пӗрремӗш хут 1907 ҫулта нимӗҫ психиатрӗ Алоис Альцгеймер ҫырса пӗлтернӗ. Яланхи пекех, ку чир 65 ҫултан иртнӗ ҫынсен палӑрать, анчах та ирхи Альцгеймер чирӗ — чирӗн сайра тӗсӗ те тӗл пулать. Тӗнчипе илсен 2006 ҫулта 26,6 млн ҫын чирленӗ пулнӑ, 2050 ҫул тӗлне вара чирлекенсен шучӗ тӑватӑ хут ытла ӳсме пултарать.^[1]

Паллӑ ҫынсенчен ку чирпе асапланнисем - АПШ президенчӗ Рональд Рейган, ирланд ҫыравҫи Айрис Мёрдок тата ыттисем те.

Прогноз[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Малтанхи тапхӑрта Альцгеймер чирӗ диагностикӑна япӑх парӑнмасть. Чирлӗ ҫын никама пӑхӑнман пурнӑҫпа пурӑнма пултарать пулсан та, ҫын кулленхи активлӑхӗнче палӑрма пуҫласан, уйрӑм диагноз лартаҫҫӗ. Когнитивлӑ сферӑри ҫӑмӑл проблемӑсем пӗчӗккӗн-пӗчӗккӗнех ӳссе пыраҫҫӗ, когнитивлӑ та, ытти те пулса пыраҫҫӗ, ҫак процесс ҫынна ҫын пулӑшӑвӗнчен килекен пурлӑха пӗр хӗрхенмесӗр куҫарать.

Чирлисен ушкӑнӗнчи пурнӑҫ вӑрӑмӑшне чакарнӑ, диагноз лартнӑ хыҫҫӑн вӗсем вӑтамран ҫичӗ ҫула яхӑн пурӑнаҫҫӗ. Пациентсен 3 проценчӗ вунтӑватӑ ҫул ытла чӗрӗ юлать. Когнитивлӑ пӑсусен йывӑрлӑхне ӳстермелли, функционализаци шайӗ чакармалли, ӳкмелли, неврологи тӗрӗслевӗнче пӑрӑнмалли паллӑсем вилессине ӳстерсе ассоциациленӗ. Сӑмахран, чӗре чирӗпе савӑт-сапа чирӗсем, сахӑр диабечӗ, алкоголизм, ҫавӑн пекех чирлисен пурнӑҫӗн вӑрӑма чакараҫҫӗ. Альцгеймер чирӗ мӗн чухлӗ маларах пуҫланнӑ, пациента вӑтамран диагноз постановки хыҫҫӑн ҫулталӑк ытларах пурӑнма май килет, анчах сывлӑхлӑ ҫынсемпе танлаштарсан, кун пек ҫыннӑн пурнӑҫӗн пӗрлехи вӑрӑмлӑхӗ уйрӑммӑнах пӗчӗк. Хӗрарӑмсен пурӑнас Прогноз арҫынсеннинчен лайӑхрах.

Пациентсен вилӗмӗ тӗслӗхсен 70 процентӗнче чи чирпе палӑртнӑ, ҫавна май ытларах организма пӑсни тата сиенсӗрлетни тӳрремӗнех сӑлтавсем пулса тӑраҫҫӗ. Альцгеймер чирӗпе онкологи чирӗсене пӗтӗмӗшле популяцирен сайрарах палӑртаҫҫӗ.

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ю. Г. Каминский, Е. А. Косенко «Популярно и не очень о болезни Альцгеймера» Либроком, 2009 г., 136 стр. ISBN 978-5-397-00194-6
Билл Грант «Старческое слабоумие. Болезнь Альцгеймера и другие формы.» Alzheimer’s Disease. A Carer’s Guide Серия: Советы врача Норинт, 2003 г., 80 стр. ISBN 5-7711-0161-3
Cummings J.L., Frank J.C., Cherry D., Kohatsu N.D., Kemp B., Hewett L., Mittman B. Guidelines for managing Alzheimer's disease: Part I. Assessment (англ.) // American Family Physician (англ.)русск. : journal. — 2002. — Vol. 65, no. 11. — P. 2263—2272. — PMID 12074525.
Cummings J.L., Frank J.C., Cherry D., Kohatsu N.D., Kemp B., Hewett L., Mittman B. Guidelines for managing Alzheimer's disease: Part II. Treatment (англ.) // American Family Physician (англ.)русск. : journal. — 2002. — Vol. 65, no. 12. — P. 2525—2534. — PMID 12086242.
Genes, lifestyles, and crossword puzzles: Can Alzheimer's disease be prevented? (PDF). US Department of Health and Human Services, National Institute on Aging. Дата обращения: 29 февраля 2008. Архивировано 25 августа 2011 года.
Russell D, Barston S, White M. Alzheimer’s Behavior Management: Learn to manage common behavior problems. helpguide.org (19 декабря 2007). Дата обращения: 29 февраля 2008. Архивировано 25 августа 2011 года.
Rodgers A. B. Alzheimer's Disease: Unraveling the Mystery (англ.). — National Institute on Aging, 2003. Архивная копия от 1 октября 2008 на Wayback Machine