Бенгали фикусĕ

Бенгали фикусĕ.

Малалла сире Вячеслав Шорников тексчĕпе паллаштаратпăр

Сирӗн хӑҫан та пулин пӗр йывӑҫран тӑракан вӑрманта пулма тӳр килнӗ-и? Пӗр йышши йывӑҫлинче мар, шӑпах пӗр йывӑҫран тӑракан вӑрмана, 1,5 гектар лаптӑклинче. Ҫавӑн пекех тӗлӗнтермӗш япала Индире пур, вӑл йывӑҫа Капмар баньян теҫҫӗ.

Мӑн баньянӑн ботаникӑлла ячӗ — Бенгали фикусӗ (лат. Fícus benghalénsis), вӑл тут йывӑҫӗсен йӑхне кӗрет. Ҫак хӑйне евӗрлӗ йывӑҫӑн ҫулҫи-тарачӗ тӗнчере чи пысӑк лаптӑк йышӑнать — 1,5 гектар лаптӑк, унӑн пӗтӗмӗшле ҫӳллӗшӗ вара — 25 метра яхӑн. Рекорда тивӗҫлӗ йывӑҫ ҫӗршывӑн тухӑҫ енче вырнаҫнӑ Хаора хулинчи (Анӑҫ Бенгали) Инди ботаника пахчинче ӳсет.

Паллах, ку фикус ахаль йывӑҫ мар. Ыттисенчен вӑл сывлӑшра ҫакӑнса тӑракан ҫӗршер тымарпа уйрӑлса тӑрать. Вӗсем — йывӑҫ вуллипе туратсем ҫинче йӗркеленнӗ ятарлӑ хунавсем. Тӑпра таран анса ҫитсен, сывлӑшри тымарсем ҫӗр ӑшне шӑтарса кӗреҫҫӗ те йывӑҫа нӳрӗкпе тивӗҫтерекен, апатлантаракан хушма ҫӑлкуҫ пулса тӑраҫҫӗ. Ҫакӑн пек ӳсентӑрансен пурнӑҫ формине ботаникӑра баньян теҫҫӗ.

Сывлӑшра тымарсем ярасси — тропик анлӑхӗнче ӳсентӑрансем хушшинче питӗ анлӑ сарӑлнӑ пулӑм. Капмар баньяна илес пулсан вӗсем тата тӗрев ӗҫне те пурнӑҫлаҫҫӗ: ун пек пысӑк ҫулҫӑ-турата пӗр вулӑ ҫинче ҫӗклесе тӑма урӑхла май та ҫук. Паянхи куна илсен тӗнчери чи пысӑк фикусӑн 3000 ытла сывлӑш тымарӗ пур, вӗсем ҫӗр ӑшне ӳссе кӗрсе кайнӑ та ӗнтӗ. Вӑхӑт иртнӗҫемӗн тымарсем хулӑнланаҫҫӗ, пысӑкланаҫҫӗ, каярах хӑйсем те йывӑҫ вулли евӗрлӗ пулса каяҫҫӗ. Хӑвӑра эсир юмахри вӑрмана лекнӗн туятӑр, йывӑҫсен тӑррисем пӗрлешсе ларнӑ тейӗн.

Пӗрремӗш хут Капмар баньян пирки асӑнни XIX ӗмӗрте тӗл пулать. Биологсем шутланӑ тӑрӑх, вӑл 200-250 ҫулта пулма пултарать. Унӑн шӑпи те питӗ интереслӗ. XIX ӗмӗр вӗҫӗнче баньян вӑйлӑ ҫил-тӑвӑлсенчен асап курнӑ, вӗсене пула йывӑҫ икӗ пая уйрӑлнӑ. 1925 ҫулта вара Капмар баньянӑн тӗп вуллине аслати ҫапнӑ. Вӑл самай сиенленнине пула ӑна касса пеме тивнӗ. Ҫавна пула паян ҫӗр ҫинчи чи пысӑк лаптӑклӑ йывӑҫ йӑлт туратсемпе сывлӑшри тымарсенчен ҫеҫ тӑрать, вӗсем ӑна мӗн кирлипе йӑлтах тивӗҫтереҫҫӗ.

Интереслӗ: Капмар баньян тавра 330 метр тӑршшӗ уҫӑлса ҫӳреме ятарлӑ ҫул сарнӑ. Парк хӑнисем Капмар баньян тавра — Инди ботаника садӗнче вӑл чи чаплӑ йывӑҫ шутланнӑран — ҫаврӑнма тухма тӑрӑшаҫҫӗ. Анчах ҫула сарнӑ хыҫҫӑн баньян самай сарӑлма ӗлкӗрнӗ. Ҫавна май паян туристсем сарнӑ ҫул тӑрӑх ун тавра мар, ун айӗнче утса ҫӳреҫҫӗ.

Текста Travelask сайтран илнӗ, куҫарнӑ чухне Яндекс.Тӑлмачпа, Чӑваш чӗлхе лабораторийӗ хатӗрленӗ тӑлмачпа тата Вырӑс-тӗрӗк куҫаруҫипе усӑ курнӑ.