Лакхнау
| Лакхнау | |
Хула гербĕ | |
| Патшалăх: | Инди |
|---|---|
| Регион: | Уттар-Прадеш |
| Никĕсленĕ: | пирӗн эрӑччен XIII ӗмӗр |
| Хула, çултан: | асӑнман |
| Халăх йышĕ, пин çын: | 4 миллион патнелле[1] (2024) |
| Хула лаптăкĕ: | 631[1] км2 |
| Геогр. анлăхĕ: | 26°51′ ç. ш. |
| Геогр. вăрăмлăхĕ: | 80°57′ т.д. |
Лакхнау[2] (хинди लखनऊ, акăл. Lucknow) — Индин Уттар-Прадеш штачӗн тӗп хули тата чи пысӑк хула. Делирен 516 ҫухрӑм тухӑҫалла вырнаҫнӑ. Халӑх йышӗ 2011 ҫулта 2.8 миллион ҫын пулнӑ[3].
Лакхнау ку Индири чи пысӑк хуласенчен 11-мӗш вырӑнта тата Индири чи халӑх йышлӑ хула агромерацисенчен 12-мӗш вырӑнта. Вӑл нумай халӑхлӑ тата нумай культурӑллӑ Ҫурҫӗр Индири хула. Лакхнаура XVIII—XIX ӗмӗрсенче Навабсем пулнӑ[4]. Тата ку поэзи, мусӑк, туризм, вӗренӳ, информациллӗ технологи, эмел туни, финанс, аэрокосмослӑ технологи, коммерци, культура, администраци вырӑнӗ[5][6][7]. Гомати юханшывӗнче вырнаҫнӑ.
Ят
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Лакхнау (хинди लक्ष्मणपुरी, хиндирен - "Лакшманпур"-тан "Лакшмана хули"), ку Рамаяна авалхи инди эпик поэминчен, Равана шуйттӑнӗпе ҫапӑҫура Рама Паттӑр Турӑн шанчӑклӑ тус тата шӑллӑм - Лакшмана (Лачмана) ячӗнчен хӑй ятне илнӗ[8][9].
Истори
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Мӑсӑльманчченхи тапхӑрта Лакхнау Каннаудж индус кнеҫлӗхӗн пайӗ пулнӑ.
1528 ҫулта Бабур, Аслӑ Моголсен Империйӗн туса хураканӗ, хулана ҫапӑҫса илнӗ. Унӑн мӑнук - Акбар, Ауд субинчи Лакхнау тӑрӑхне йӗркеленӗ. 1732 ҫулта юлашки могол императорӗсенчен пӗри, Мухаммад Шах, Авадх визир навабӗ ӗҫе Мухаммад Амир Саадат Хана лартнӑ. Саадат Хан Авадх визир навабӗсен династийӗ никӗсленекен пулса тӑнӑ, ку династи 1856 ҫулччен Авадхра тытса пынӑ[10].
Пӗрремӗш вӑхӑтра Авадхӑн тӗпхули - Файзабад хули пулнӑ[11]. 1775 ҫулта Асафуддоула навабӗпе тӗп хула Лакхнау хулинче куҫса лартнӑ[12]. Моголсен империйӗн вӑйсӑрлатнипе Лакхнау нумайрах политика витӗмне илет, тата вӑхӑтпа мӑсӑльмансен культурӑллӑ центрӗ Делирен Лакхнаура куҫса лартать.
Инди халӑх пӑлханӑвӗ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]1856 ҫулхи нарӑсӑн 4-мӗшӗнче Ваджид Али Шах япӑх тытса пыни пула Авадхӑн пӗрлештерсе илни официаллӑ мешехи пулнӑ. Сирпӗтсе антарнӑ патша Калькуттӑна янӑ[13] , тата пӑлханнӑ сипайсем Бирджис Кадара, унӑн сахал ҫуллӑ ывӑлне, патша вырӑнне лартнӑ тата Хазрат Махара, король арӑмне, регент пек тунӑ[14].
1857 ҫулта нумай пинлӗ британ ҫарӗ, 1856-1858 ҫулхи Аслӑ халӑх пӑлханӑвӗн тӗп хулисен пӗри пулса тӑнӑ Лакнау хулине килнӗ. Чи япӑх пулӑм - ку резиденцие хупӑрласа илни пулнӑ, ӑҫта Лакхнаура ӗҫлекен британ ҫарӗсен нумайрахӑшӗ вилнӗ. 1857 ҫулхи чӳкӗн 17-мӗшӗнче ҫӗмрӗк резиденцин пайӗсем пирӗн кунччен юлнӑ[15].
Географи
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Лакхнау ялсемпе ҫавӑрнӑ Ганг айлӑмӗнче вырнаҫнӑ. Гомати юханшывӗ хулана икӗ пайра пайлать. Вӑл III шайӑн хӑрушӑ сейсмологиллӗ зонӑра лартнӑ[16].
Лакхнау субтропикӑллӑ океан климачӗнче лартнӑ, ӑҫта типӗ сивӗ хӗл тата ӑшӑ ҫу. Ҫумӑрсем ҫӗртме варринчен авӑн варриччен ҫӑваҫҫӗ. 2004 ҫулхи "World Bank’s survey" организацийӗн даннӑйӗсемпе Лакхнау тӗнчери чи вараланчӑк хуласенчен 7-мӗш вырӑнта.
Халӑх
[тӳрлет | кодне тӳрлет]2011 ҫулхи Индири халӑх ҫырӑвӗпе Лакхнаура 2 902 601 ҫын пурӑннӑ[3]. 2024 ҫулхи хакпа Лакхнаура 4 млн ҫын ытла ҫын пурӑннӑ[1]. Ҫавӑнпа Уттар Прадеш штачӗнче вӑл чи пысӑк хула. Хула халӑх йышӗпе индуссем 1-мӗш вырӑнта, тата бенгальсен, бихарсен тата ыттисен пӗчӗк ушкӑнӗсем пур.
Тӗн
[тӳрлет | кодне тӳрлет]71% хула ҫиннисем индуистсем, 26% мӑсӑльмансем, пӗчӗк ушкӑнсем - сикх, джайнист, буддист.
Вӗренӳ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Лакхнаура нумай институтсемпе университет пур, вӗсенчен чи паллӑ: Indian Institute of Management Lucknow (IIM-L), Indian Institute of Information Technology, Lucknow (IIIT-L), Central Drug Research Institute (CDRI), Indian Institute of Toxicology Research, National Botanical Research Institute (NBRI), Institute of Engineering and Technology (IET Lko), Dr. Ram Manohar Lohia National Law University (RMNLU), Institute of Hotel Management, Lucknow (IHM), Sanjay Gandhi Postgraduate Institute of Medical Sciences (SGPGI), Dr. Ram Manohar Lohia Institute of Medical Sciences and King George's Medical University (KGMU)[17].
Траспорт
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Лакхнаура Чоудхари Чаран Сингх ячӗллӗ аэропорт, чукун ҫул вокзалӗ, метрополитен пур.
Тӑванлӑ хула
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Асӑрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ 1, 2 тата 3 "Lucknow to expand, 88 new villages under LMC wings". Times of India
- ^ Географический энциклопедический словарь: географические названия / Гл. ред. А. Ф. Трёшников. — 2-е изд., доп. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 273. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
- ^ 1 тата 2 Cities having population 1 lakh and above, Census 2011. The Registrar General & Census Commissioner, India.
- ^ Lucknow directory of service.
- ^ LDA begins process to expand Lucknow's territory (24 January 2015).
- ^ Lucknow gets bigger by 380 sq km in 10 yrs (12 February 2011).
- ^ Cole, Juan Ricardo Sacred space and holy war.
- ^ Veena Talwar Oldenburg The Making of Colonial Lucknow, 1856–1877. — 14 July 2014. — 6 с. — ISBN 978-1-4008-5630-5
- ^ P. Nas Urban Symbolism. — 1993. — 329 с. — ISBN 90-04-09855-0
- ^ Saadat-Ali-Khan.
- ^ Faizabad, Town, India. The Columbia Encyclopaedia.
- ^ Asaf Ud Daula.
- ^ Wajid Ali Shah.
- ^ Sarkar, Sudeshna Begum Hazrat Mahal: forgotten icon of India's freedom movement. Deccan Herald (12 September 2004).
- ^ 1857 Memorial Museum, Residency, Lucknow.
- ^ UNDP report. çăлкуçран архивланă 22 Ҫӗртме уйӑхӗн 2006. Тĕрĕсленĕ 29 Авӑн уйӑхӗн 2006.
- ^ List of Top Colleges in Lucknow.
- ^ Lucknow chosen Brisbane's sister city (April 2009).