Максим Горький страницӑн кодне пӑхни

{{Çыравçă
|Ят                   = Максим Горький
|Ӳкерчĕк              = Portrait of Maxim Gorky sitting in an armchair wearing a light shirt. (14728267252).jpg
|Ӳкерчĕке ăнлантарни  = 1900 çул патнелле
|Çуралнă чухнехи ят   = Алексей Максимович Пешков
|Суя ятсем            = Максим Горький,<br>Иегудиил Хламида
|Çуралнă вăхăт        = [[1868]], [[пуш, 28]]
|Çуралнă вырăн        = {{ÇВ|Чулхула|Чулхулара}}, [[Раççей империйĕ]]
|Вилнĕ вăхăт          = [[çĕртме, 18]], [[1936]]
|Вилнĕ вырăн          = {{ВВ|Горки|Горкăра|Горки-10}}, [[Мускав облаçĕ]], [[РСФСР]], [[СССР]]
|Ĕçлев тĕсĕ           = XIX, XX ĕмĕрсенчи раççей, совет çыравçи, XX ĕмĕрти раççей драматургĕ, журналист, публицист
|Гражданлăх           = {{Раççей империйĕ}}→<br>{{Ялавлани|СССР}}
|Хастар çулсем        = 1892—1936 
|Тĕлĕ                 = Романтизм/Реализм
|Жанр =
|Ĕçсен чĕлхи          = вырăс
|Чыславсем            = {{Ленин орденĕ}}
 }}
 {{Listen
|Файл_ячĕ  = Maxim_Gorkiy_Vstupitelnoe_slovo.ogg
|Ячĕ  = Запись голоса М. Горького
|Ăнлантарни = [[СССР çыравçисен съезче|Çыравçăсен I съездĕнче]] (1934 çул) калаçни
|float =
 }}
'''Макси́м Го́рький''' (чăн ячĕ — '''Алексе́й Макси́мович Пешко́в'''<ref>Сам Горький считал, что его настоящая фамилия Пешков должна произноситься с ударением на О:
{{цитата пуçламăшĕ}}
Тогда я счёл возможным пояснить ему:<br>
— Я не Каширин, а — Пешко́в…<br>
— Пе́шков? — неверно повторил он. — Хорошее дело.
{{цитата вĕçĕ|çăлкуç=''Максим Горький.'' Из автобиографической повести «Детство»}}
</ref><ref>«'''Пешков''' хушамат '''пеший''' е '''пешка''' сăмахсемпе çывăх мар, унăн тымарĕ калаçури '''Пешко''' ('''Петĕр''') вариантран тухать темелле. Çак хушамата пĕрремĕш сыпăкне пусса калаççĕ, тĕрĕсрех '''Пешко́в''' темелле тенĕ А. М. Горький» ({{кĕнеке|автор=Ганжина И. М.|пуçелĕк=Словарь современных русских фамилий| каçă=http://www.antic-r.ru/bibl3.htm|вырăн=М.|издательство=Астрель: [[АСТ (издательство)|ACT]]|çул=2001|страниц=672|страницы=367|isbn=5-237-04101-9}})</ref><ref>[[БЭС]] ([https://ic.pics.livejournal.com/0_aura/29022417/77032/77032_original.jpg])</ref>; çавăн пекех тăтăшах çыравçăн чăн ятне псевдонимĕпе пĕрле асăнни те пур — '''Алексе́й Макси́мович Го́рький'''<!-- см. официальный некролог, медицинское заключение о смерти, надпись на надгробной плите на Кремлёвской стене-->; [[1868]], [[пуш, 28]], [[Чулхула]], [[Раççей империйĕ]] — [[çĕртме, 18]], [[1936]], [[Горки-10|Горки]]<ref>''Вайнберг И. И.'' Горький Максим. // Русские писатели. 1800—1917. Биографический словарь. Т. 1. — {{М.}}: Изд-во «Советская Энциклопедия», 1989. — С. 645—657.</ref>, [[Мускав облаçĕ]], [[СССР]]) — вырăс  çыравçи, прозăçи, драматургĕ. Тĕнчере чи пысăк та чаплă [[Вырăссем|вырăс]] [[çыравçă|çыравçисемпе]] [[вырăс  философийĕ|шухăшлавçисенчен]] пĕри{{sfn|Басинский|2005|с=440—441, 452}}.

== Биографи ==

=== Ачалăхĕ ===
Алексей Максимович Пешков 1868 çулта Чулхулара, Ковалиха урамĕнче çуралнă. Унăн кукаçин - Василий Васильевич Каширинăн - сăрă лаçĕ, чул фундаменчĕ çине лартнă пысăк пура çурчĕ пулнă {{sfn|Басинский|2005|с=21}}. Ашшĕ - Максим Савватьевич Пешков (1840—1871), столяр пулса тупăшланă, унчен ăна офицер хисепне туртса илнĕ. Виçĕ çул тултарнă Алёша Пешков  [[холера|холерăпа]] чирленĕ, анчах та чĕрĕлнĕ. Ывăлĕнчен холера ерсен, М. С. Пешков 1871 çулта утăн 29-мĕшĕнче Аçтăрханра (унта вăл пăрахут канторине ертсе пынă) вилнĕ. Алёша ашшĕне пачах та астуман, анчах та унăн пирки тăвансем каласа панисем тарăн йĕр хăварнă — «Максим Горький» псевдонимне вăл 1892 çулта  Максим Савватьевича хисеплесе йышăннă. Лекçейĕн амăшне Варвара Васильевна тесе чĕннĕ, хĕр чухнехи хушамачĕ - Каширина (1842—1879) —  [[Меçченлĕх|меçчен]] çемьйинчен тухнăскер; çамрăклах упăшкасăр тăрса юлнăскер, иккĕмĕш хут качча кайнă, 1879 çулта çурлан 5-мĕшĕнче чахоткăпа амакланса çĕре кĕнĕ. Максимăн кукамăшĕ — Акулина Ивановна арçына ачана çитĕнтернĕ.

=== Яшлăх, литературăри пĕрремĕш утăмĕсем ===
=== Литературăри тата пĕрлĕхри ĕç-хĕлĕ ===

== Пултарулăх ĕçĕсем ==

=== Романсем ===
* [[1900]]—[[1901]] — «[[Трое (роман)|Трое]]»
* [[1906]] — «[[Мать (Горький романĕ)|Мать]]» (иккĕмĕш редакцийĕ — [[1907]])
* [[1925|1925]] — «[[Дело Артамоновых (роман)|Дело Артамоновых]]»
* [[1925]]—[[1936]]— «[[Жизнь Клима Самгина]]»

=== Повеçсем ===
* [[1894]] — «Горемыка Павел»
* [[1899]] — «[[Фома Гордеев (роман)|Фома Гордеев]]»
* [[1900]] — «Мужик. Очерки» (вĕçлемен юлнă)
* [[1908]] — «Жизнь ненужного человека».
* [[1908]] — «Исповедь»
* [[1909]] — «Лето»
* [[1909]] — «Городок Окуров», «Жизнь Матвея Кожемякина».
* [[1913]]—[[1914]] — «[[Детство (Горький повеçĕ)|Детство]]»
* [[1915]]—[[1916]] — «[[В людях]]»
* [[1923]] — «[[Мои университеты (повеç)|Мои университеты]]»
* [[1929]] — «[[На краю Земли (повеç)|На краю Земли]]»

=== Калавсем, очерксем ===
* [[1892]] — «[[Девушка и Смерть (Горький)|Девушка и Смерть]]» (поэма-юмах, 1917 çулта утă уйăхĕнче «[[Новая жизнь (1917—1918)|Новая жизнь]]» хаçатра пичетленĕ)
* [[1892]] — «[[Макар Чудра]]»
* [[1893]] — «[[Емельян Пиляй (калав)|Емельян Пиляй]]»
* [[1894]] — «Мой спутник», «[[Дед Архип и Ленька (калав)|Дед Архип и Лёнька]]»
* [[1895]] — «[[Челкаш]]», «[[Старуха Изергиль]]», «Ошибка», «[[Песня о Соколе]]» (поэма в прозе)
* [[1896]] — «Тоска», «Разбойники на Кавказе» (очерк)
* [[1897]] — «[[Бывшие люди]]», «[[Супруги Орловы]]», «Мальва», «Коновалов», «Озорник», «Скуки ради»
* [[1898]] — «Варенька Олесова», «Проходимец»
* [[1899]] — «[[Двадцать шесть и одна]]»
* [[1901]] — «[[Песня о Буревестнике]]» (поэма в прозе)
* [[1903]] — «Человек» (прозăлла поэма)
* [[1906]] — «[[Товарищ!]]», «[[Мудрец (рассказ)|Мудрец]]»
* [[1908]] — «[[Солдаты (М. Горький очеркĕсем)|Солдаты]]»<ref>См. [[s:Солдаты (Горький)|''М. Горький''. Солдаты]] на Викитеке.</ref>
* [[1911]] — «[[Сказки об Италии]]»<ref>[http://home.sinn.ru/~gorky/TEXTS/SSP/PRIM/ital_pr.htm Сказки об Италии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100413115906/http://home.sinn.ru/~gorky/TEXTS/SSP/PRIM/ital_pr.htm |date=2010-04-13 }}</ref>
* [[1912]]—[[1917]] — «По Руси» (калавсен циклĕ)
* [[1924]] — «Рассказы 1922—1924 годов»
* [[1924]] — «Заметки из дневника» (калавсен циклĕ)
* [[1929]] — «[[Соловки (очерк)|Соловки]]» (очерк)

=== Пьесăсем ===
* [[1901]] — «[[Мещане (пьеса)|Мещане]]»
* [[1902]] — «[[На дне]]»
* [[1904]] — «[[Дачники (пьеса)|Дачники]]»
* [[1905]] — «[[Дети солнца (пьеса)|Дети солнца]]»
* 1905 — «[[Варвары (пьеса)|Варвары]]»
* [[1906]] — «[[Враги (пьеса)|Враги]]»
* [[1908]] — «[[Последние (пьеса)|Последние]]»
* [[1910]] — «[[Чудаки (пьеса)|Чудаки]]»
* 1910 — «[[Дети (пьеса)|Дети]]» («Встреча»)
* 1910 — «[[Васса Железнова]]» (2-мĕш редакцире — [[1933]]; 3-мĕш редакцире — [[1935]])
* [[1913]] — «[[Зыковы (пьеса)|Зыковы]]»
* 1913 — «[[Фальшивая монета (пьеса)|Фальшивая монета]]»
* [[1915]] — «[[Старик (пьеса)|Старик]]» (поставлена 1 января 1919 г. на сцене Государственного Академического Малого театра; опубл. 1921 в Берлине).
* [[1930]]—[[1931 год в литературе|1931]] — «[[Сомов и другие (пьеса)|Сомов и другие]]»
* [[1931]] — «[[Егор Булычов и другие (пьеса)|Егор Булычов и другие]]»
* [[1932]] — «[[Достигаев и другие (пьеса)|Достигаев и другие]]»

=== Публицистика ===
* [[1906]] — «Мои интервью», «В Америке» (памфлетсем)
* [[1912]] — Фельетон. Начало рассказа // Сибирская торговая газета. № 77. 7 апреля 1912 года. Тюмень (перепечатка с газеты «Мысль» (Киев)).
* [[1917]]—[[1918]] — цикл статей «Несвоевременные мысли» в газете «[[Новая жизнь (1917—1918)|Новая жизнь]]» (в 1918 вышел отдельным изданием<ref>См. «[[s:Революция и культура (Горький 1918)|Революция и культура]]» на Викитеке.</ref>).
* [[1922]] — «[[О русском крестьянстве]]»

== Çав. пекех ==
* [[Данко]]
* [[Горький премийĕ]]
* [[Деренкова Мария Степановна]]

== Литература ==
* {{кĕнеке |автор=[[Басинский Павел Валерьевич|Басинский П. В.]]|пуçелĕк=Горький|вырăн=М. |издательство=Молодая гвардия|çул=2005|страниц=451 [13]|серия=[[ЖЗЛ]] |isbn=5-235-02850-3 |тираж=5000 |ref= Басинский}}

== Комментарисем ==
{{асăрхавсем|group="Комм"}}

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем|27em}}

== Каçăсем ==
* {{lib.ru|http://az.lib.ru/g/gorxkij_m/}}
* [http://maksim-gorky.ru Максим Горкий çыравçăн Чулхулари музей-хваттерĕ]

{{Максим Горький}}
{{Максим Горький хайлавĕсене экранизациленисем}}
{{ССРП ÇП председателĕсем}}

{{DEFAULTSORT:Горький, Максим}}
[[Категори:Максим Горький| ]]
[[Категори:Юмахçăсем]]
[[Категори:Вырăс драматургĕсем]]
[[Категори:Пушкин Килĕн директорĕсем]]
[[Категори:Раççей социалисчĕсем]]
[[Категори:Вырăс çыравçисем, алфавитпа]]
[[Категори:XIX ĕмĕрти вырăс çыравçисем]]
[[Категори:XX ĕмĕрти вырăс çыравçисем]]
[[Категори:Кремль хӳми умĕнчи некропольте пытарнисем]]