Пятигорск страницӑн кодне пӑхни

{{ПВ-Раççей
 |статус                   = Хула
 |чăвашла çĕлĕк            = Пятигорск 
 |тăван çĕлĕк              = [[File:Views_from_Mount_Mashuk_(October_2023)_-_7.jpg|300px|Елизово]]
 |герб                     = Герб_Пятигорска.svg
 |ялав                    =  Flag_of_Pyatigorsk.svg
  |lat_deg=44|lat_min=03|lat_sec=00|lon_deg=43|lon_min=03|lon_sec=36 
  |CoordAddon = type:city(100)_region:RU
  |CoordScale = 
 |ЯндексКартти             = 
 |регион карттин пысăкăшĕ  = 
 |район карттин пысăкăшĕ   = 
 |регион                   = Ставрополь Ен
 |регион тапăлра           = Ставрополь Ен 
 |район тĕсĕ               = Хула тăрăхĕ
 |район                    = Пятигорск (хула тăрăхĕ)
 |район тапăлра            = Пятигорск (хула тăрăхĕ){{!}} Пятигорск хула-курорчĕ
 |пурăнан тăрăх тĕсĕ       = 
 |пурăнан тăрăх            = 
 |пурăнан тăрăх тапăлра    = 
 |шалти пайлану            =
 |пуçлăх                   = 
 |никĕсленĕ вăхăт          = 1780
 |пĕрремĕш асăну           = XIV ĕмĕр
 |малтанхи ятсем           = Горячие Воды, Константиногорск
 |лаптăк                   = 97
 |ПВ центрĕн çӳллĕшĕ       = 
  |пурăнан халăх           = 144 955
  |халăх çыравĕн çулĕ      = [[2023]]
  |йышлăх                  = 1494,38
  |агломераци              = 
  |наци йышĕ               = [[Вырăссем|вырăссем]], [[Эрменсем|эрменсем]] те ыттисем
  |конфесси йышĕ           =
  |этнохороним             = пятигорчансем
 |вăхăт тăрăхĕ             =
 |почтă индексĕ            = 
 |почтă индексĕсем         = 
 |телефон кочĕ             = 8793
 |автомобиль кочĕ          = 26
 |цифрăллă идентификатор   = 07427
 |категори Commons-ра      = 
 |сайт                     = 
}}

'''Пятигорск''' — [[Раççей Федерацийĕ|Раççей Федерацийĕн]] [[Ставрополь Ен|Ставрополь Енĕн]] хула-курорчĕ. "Пятигорск хула-курорчĕ" [[Хула тăрăхĕ|хула тăрăхĕн]] [[Администраци центрĕ|администраци центрĕ]]. Халăхпа чи пысăк [[Кавказ минераль шывĕсем|Кавказ минераль шывĕсен]] хули тата иккĕмĕш Ставрополь Енĕнче.

[[2010]] çулхи [[Кăрлач, 19|кăрлач 19]]-мĕшĕнчен [[Çурçĕр-Кавказ федераци тăрăхĕ]]н [[Тĕп хула|тĕп хули]].

== Этимологи ==
[[1828]] çулта вырăс архитекторĕ [[Бернардацци Иосиф Карлович|Иосиф Карлович (Джузеппе-Марко) Бернардацци]] ([[1788]]—[[1840]]) пулас хулан проектне тунă, ăна [[1830]] çулхи Раççей империйĕн Министрсен комитечĕ илсе пăхнă. Çакăн çулта раççей генералĕ [[Эммануэль Георгий Арсеньевич|Георгий Арсеньевич Эммануэль]] пулас хулан ятсене панă: Новогеоргиевск, Константиногорск тата Пятигорск — [[Бештау]] тăвĕн ячĕпе («Пять гор» е чăвашла «Пиллĕк ту»).

{{Full Date|1830|02|18}} Министрсен комитечĕ пулас округ хулин планĕпе унăн ятне йышăннă — Пятигорск, {{Full Date|1830|09|14}} Раççей империйĕн Правительстволани сенат ăна реализаци тума приказ панă. Раççей карттинче Пятигорск ячĕ çуралнă.

Вырăнпа хула адыгсен {{lang-ady|Псыхуабэ}} ятлă, ку "ăшă шыв" пĕлтерет. Кунтан ("ăшă" вырăсла "теплый, горячий" пулать) [[Горячеводский]] вырăс станици<ref>{{кĕнеке |автор = [[Кумахов Мухадин Абубекирович|Кумахов М. А.]] |ят = Адыгская (черкесская) энциклопедия |вырăн = Москва |издательство = ФОНД им. Б. Х. Акбашева |çул = 2006 |страницасем = 715 |страниц = 1066 |isbn = 5-99003-371-0 |чĕлхе = ru}}</ref>.


== Халăх ==
[[Пĕтĕм Раççейри 2010 çулхи халăх çыравĕ]]пе кунта малла халăхсем пурăннă<ref>{{cite web | url = https://stavstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/stavstat/resources/52f1a4804f47c390bed9ffe1000af5d8/Том+3+книга+1.rar | title = Всероссийская перепись населения 2010 года на территории Ставропольского края. Том 3 книга 1 «Национальный состав и владение языками, гражданство» | accessdate = 2015-04-05 | archiveurl = https://www.webcitation.org/6XYomlxa2?url=https://stavstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/stavstat/resources/52f1a4804f47c390bed9ffe1000af5d8/%D0%A2%D0%BE%D0%BC+3+%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0+1.rar | archivedate = 2015-04-05 | deadlink = yes }}</ref>:
{| class='standard'
|-
!№
! Халăх || Йыш, çын || Процент
|-
|1
| [[Вырăссем]] || align=right | 101 857 || align=right | 71,47 %
|-
|2
| [[Эрменсем]] || align=right | 18 972 || align=right | 13,31 %
|-
|3
| [[Азербайджансем]] || align=right | 4346 || align=right | 3,05 %
|-
|4
| [[Украинсем]] || align=right | 2549 || align=right | 1,79 %
|-
|5
| [[Кабардасем]] || align=right | 1647 || align=right | 1,16 %
|-
|6
| Ыттисем<ref>[[Абазинсем|абазинсем]] (98), [[Абхазсем|абхазсем]] (16), [[Аварсем|аварсем]] (326), [[Агулсем|агулсем]] (32), [[Адыгейсем|адыгейсем]] (20), [[Америкасем|америкасем]] (27), [[Арапсем|арапсем]] (37), [[Ассирисем|ассирисем]] (75), [[Афгансем|афгансем]] (162), [[Балкарсем|балкарсем]] (195), [[Пушкăртсем|пушкăртсем]] (17), [[Беларуссем|белоруссем]] (425), [[Пăлхарсем|болгарсем]] (36), [[Хункăрсем|хункăрсем]] (8), [[Вьетнамсем|вьетнамсем]] (152), [[Тури еврейсем|тури еврейсем]] (27), [[Грексем|грексем]] (854), [[Грузинсем|грузинсем]] (571), [[Даргинсем|даргинсем]] (300), [[Еврейсем|еврейсем]] (804), [[Езидсем|езидсем]] (60), [[Ингушсем|ингушсем]] (324), [[испансем]] (15), [[Итальянсем|итальянсем]] (15), [[Казахсем|казахсем]] (346), [[Калмăксем|калмыксем]] (134), [[Карачайсем|карачайсем]] (722), [[Карелсем|карелсем]] (6), [[Кăркăссем|киргизсем]] (109), [[Китайсем|китайсем]] (53), [[Комисем|комисем]] (8), [[Корейсем|корейсем]] (403), [[Кумăксем|кумыксем]] (169), [[Курдсем|курдсем]] (10), [[Лаксем|лаксем]] (149), [[Латышсем|латышсем]] (39), [[Лезгинсем|лезгинсем]] (129), [[Литвасем|литвасем]] (31), [[Çармăссем|çармăссем]] (23), [[Молдавансем|молдавансем]] (116), [[Румынсем|мордвасем]] (32), [[Нимĕçсем|нимĕçсем]] (252), [[Нухайсем|нухайсем]] (283), [[Осетинсем|осетинсем]] (999), [[Перссем|перссем]] (32), [[Поляксем|поляксем]] (74), [[Рутулсем|рутулсем]] (7), [[Словенсем|словенсем]] (10), [[Табасарансем|табасарансем]] (54), [[Таджиксем|таджиксем]] (295), [[Талышсем|талышсем]] (8), [[Тутарсем|тутарсем]] (368), [[Татсем|татсем]] (67), [[Турккăсем|турккăсем]] (82), [[Туркменсем|туркменсем]] (102), [[Удинсем|удинсем]] (13), [[Удмуртсем|удмуртсем]] (19), [[Узбексем|узбексем]] (977), [[Французсем|французсем]] (19), [[Чикансем|чикансем]] (108), [[Черкессем|черкессем]] (195), [[Чеченсем|чеченсем]] (762), [[Чӑвашсем|чăвашсем]] (58), [[Эстонсем|эстонсем]] (23), ыттисем урăхлă халăхсем хулавланă (271), вĕсен халăха çырмарĕ (987)</ref> || align=right | 13 140 || align=right | 9,22 %
|-
|
| '''Пĕтĕмпе''' || align=right | 142 511 || align=right | 100,00 %
|}

== Тăван хулисем ==
Пятигорскăн тăван хулисем<ref>https://pyatigorsk.org/132 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230329231908/https://pyatigorsk.org/132 |date=2023-03-29 }} Города-побратимы. Официальный сайт города-курорта Пятигорска</ref><ref>{{cite web|url=https://mid.ru/maps/ru/ru-sta/-/asset_publisher/RfPe1rUnUOms/content/id/2195180|title=О развитии побратимских связей в регионе Кавказских Минеральных Вод|date=2016-03-31|website=Официальный сайт Министерства иностранных дел Российской Федерации|accessdate=2016-05-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160601172830/http://www.mid.ru/maps/ru/ru-sta/-/asset_publisher/RfPe1rUnUOms/content/id/2195180|archivedate=2016-06-01|deadlink=no}}</ref>:
* {{Эрмени ялавĕ}} [[Дилижан]], [[Эрмени]] (2018)<ref>{{cite web|url=http://pyatigorsk.org/14550|title=У Пятигорска появился новый побратим – армянский город-курорт Дилижан|publisher=pyatigorsk.org|lang=ru|accessdate=2018-06-18|archive-date=2018-06-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20180618204100/http://pyatigorsk.org/14550|deadlink=no}}</ref>
* {{КХР ялавĕ}} [[Дэчжоу]], [[Китай Халăх Республики|Китай]] (2021)<ref>{{Cite web |url=http://pravda-kmv.ru/files/2022/05/57-58-5-maya-2022.pdf |title=Пятигорская правда |access-date=2022-05-05 |archive-date=2022-05-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220505021020/http://pravda-kmv.ru/files/2022/05/57-58-5-maya-2022.pdf |deadlink=no }}</ref>
* {{АПШ ялавĕ}} [[Дубьюк]], [[Америкăри Пĕрлешĕннĕ Штатсем|АПШ]] (1989). Анчах 2022 çулта [[Раççей Украинăна тапăнса кĕни]]рен тăван-хулăри çыхăнусем татнă<ref>{{cite web|url=https://www.telegraphherald.com/news/tri-state/article_1b739375-cb29-53a0-a547-1635f2c9eee9.html|title=Dubuque breaks up with Russian city|publisher=Telegraph Herald|accessdate=2023-10-20|archive-date=2022-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220722091409/https://www.telegraphherald.com/news/tri-state/article_1b739375-cb29-53a0-a547-1635f2c9eee9.html|deadlink=no}}</ref>.
* {{Инди ялавĕ}} [[Кочин]], [[Инди]] (2021)<ref>{{cite web|url=https://www.stavropolye.tv/economy/view/47168|title=У Пятигорска новый город-побратим|date=2012-06-27|website=ГТРК «Ставрополье»|publisher=|accessdate=2016-05-05|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304193408/http://www.stavropolye.tv/economy/view/47168|deadlink=no}}</ref>
* {{Болгари ялавĕ}} [[Панагюриште]], [[Пăлхари]] (1972)
* {{Греци ялавĕ}} [[Трикала]], [[Греци]] (1995)<ref>{{cite web|url=http://pravda-kmv.ru/dobroe-slovo-pobratim|title=Доброе слово — «Побратим» |subtitle= |author= |authorlink= |coauthors= |quote= |date=2008-04-26 |format= |website = [[Пятигорская правда]] |publisher= |accessdate=2016-05-05 |lang= |description= |deadlink= |archiveurl= |archivedate= }}</ref>
* {{Венгри ялавĕ}} [[Хевиз]], [[Хункăри]] (2012)<ref>{{cite web|url=https://www.kp.ru/online/news/1140640/|title=Пятигорск и венгерский город-курорт Хевиз стали побратимами|subtitle=|author=Гущина Т.|authorlink=|coauthors=|quote=|date=2012-04-27|format=|website=Комсомольская правда. Северный Кавказ|publisher=|accessdate=2016-05-05|lang=|description=|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160920040705/http://www.kp.ru/online/news/1140640/|archivedate=2016-09-20}}</ref>
* {{Германи ялавĕ}} [[Шверте]], [[Германи]] (1992)<ref>{{cite web|url=http://pravda-kmv.ru/dialog-pyatigorska-i-shverte|title=Диалог Пятигорска и Шверте|subtitle=|author=|authorlink=|coauthors=|quote=|date=2015-05-15|format=|website=[[Пятигорская правда]]|publisher=|accessdate=2016-05-05|lang=|description=|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210301152306/http://pravda-kmv.ru/dialog-pyatigorska-i-shverte/|archivedate=2021-03-01}}</ref>

== Асӑрхавсем ==
{{Асӑрхавсем}}

== Вуламалли ==
{{refbegin|2}}
;Художественная литература
* ''Лермонтов М. Ю.'' [[Герой нашего времени]]. — СПб., 1840. (повесть «Княжна Мери»)
* ''Ильф И., Петров Е.'' [[Двенадцать стульев|12 стульев]]. — М., 1928. (глава «Вид на малахитовую лужу»)
* ''Окуджава Б. Ш.'' Путешествие дилетантов. — М., 1980.

;Краеведческая литература
* ''Боглачёв С. В.'' Архитектура старого Пятигорска. — Пятигорск, 2012. — 520 с.
* ''Боглачёв С. В.'' Пятигорск в исторических очерках : история города Пятигорска с древнейших времён до 1917 года. — Пятигорск, 2010. — 319 с.
* ''Князев А. М.'' Город на скалистом архипелаге. — Ставрополь, 1962. — 119 с.
* ''[[Лозинский, Александр Александрович|Лозинский А. А.]]'' Курорт Пятигорск : [Науч.-попул. очерк]. — Пятигорск, 1947. — 95 с.
* ''Модылевский А. Б.'' Исторический Пятигорск: все тайны старинной улицы [Теплосерной]. — Пятигорск, 2011. — 231 с.
* Мы победили! Пятигорск и пятигорчане в годы Великой Отечественной войны. — Пятигорск, 2005. — 126 с.
* ''[http://www.skunb.ru/node/5114 Недумов С. И.]'' Лермонтовский Пятигорск. — Пятигорск, 2014. — 443 с.
* {{книга |автор= Польский Л. Н.|заглавие= Летопись Пятигорска|ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= Пятигорск|издательство= |год= 1993|страницы= |страниц= 122|ref= Польский}}
* ''[[Баталин, Фёдор Александрович|Баталин Ф. А.]]'' Пятигорский край и Кавказские Минеральные Воды. — СПб., 1861. — Ч. 1, 303 с.; Ч. 2, 181 с.

;Документальные источники
* Курорт Пятигорск. — Пятигорск, 1912. — 144 с.
* [https://rusneb.ru/catalog/001908_000036_FF0C515E-8EB2-4630-9408-5AC9C1B986E1/ ''Передельский А. Г.'' Город Пятигорск в медико-топографическом отношении : Дис. на степ. д-ра мед. наук А. Г. Передельского. — Санкт-Петербург, 1910. — 160 с.]
* {{книга
 | автор         =
 | заглавие      =Пятигорск в исторических документах 1803—1917 гг
 | ссылка        =
 | ответственный = Сост. сборника: [[Малеванов, Николай Александрович|Н. А. Малеванов]], [[Атапин, Сергей Степанович|С. С. Атапин]]; Отв. сост. [[Несмачная, Светлана Ивановна|С. И. Несмачная]]; Науч. ред. проф. [[Шацкий, Пётр Александрович|П. А. Шацкий]]; Рецензенты: [[Чекменёв, Сергей Андреевич|С. А. Чекменёв]], А. П. Ермолин
 | издание       =
 | место         = [[Ставрополь]]
 | издательство  = [[Ставропольское книжное издательство]]
 | год           = 1985
 | страницы      =
 | страниц       = 352
 | isbn          =
 | тираж         = 10000
 | ref           =
}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Пятигорск}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Пятигорские минеральные воды}}
* [[Даль, Владимир Иванович|В. И. Даль]]. Рассказ «Находчивое поколение» (''Описание Пятигорска середины 40-х гг XIX века'') в сборнике «Повести и рассказы» / Сост. Ю. М. Акутина и А. А. Ильина-Томича; Примеч. А. А. Ильина-Томича. М., «Советская Россия», 1983
{{refend}}

== Каçăсем ==
* [http://pyatigorsk.org Официальный сайт администрации города Пятигорска]
* [http://old.pyatigorsk.org/city/history/ История Пятигорска] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160831124402/http://old.pyatigorsk.org/city/history/ |date=2016-08-31 }}
* [https://energetik-kmv.ru Сайт посёлка Энергетик]

;Географические карты
* [http://101karta.ru/goroda/pyatigorsk Карта Пятигорска] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230604165415/http://101karta.ru/goroda/pyatigorsk |date=2023-06-04 }}
* [http://www.pyat.ru/maps.htm Карты Пятигорска] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230406180654/http://www.pyat.ru/maps.htm |date=2023-04-06 }}

{{Пятигорск хула-курорчĕ}}
{{Ставрополь Енĕн хулисем}}
{{Çурçĕр Кавказ федераци тăрăхĕ}}
{{Ставрополь Ен}}
{{Федераци пĕлтерӳ курорчĕсем}}

[[Категори:Пятигорск| ]]
[[Категори:Хуласем, XVIII ĕмĕрте никĕсленĕ]]
[[Категори:Раççейĕн Лермонтов вырăнĕсем]]
[[Категори:Федераци пĕлтерӳ курорчĕсем]]
[[Категори:Пятигорск хула-курорчĕ| ]]