Суваризм (юхăм) страницӑн кодне пӑхни

:''Ку сăмаха '''[[Суварин, Борис|Борис Суварин]]''' ([[1895]]-[[1984]]) ячĕпе çыхăннă '''[[суваризм (Борис Суварин системи)|суваризм]]''' та  текен системăпа<ref>[http://www.conference-spbu.ru/conference/32/reports/3314/ Суваризм. Эволюция vs революция Т.С.Тайманован Тĕнчери XLV  филологилле ăслав конференцийĕнчи доклачĕ.]</ref> пăтраштармалла мар''
[[File:Suvar-bulgar (9).jpg|500px|thumb|[[Атăлçи Пăлхар]] территорийĕнчи [[IX ĕмĕр|9]]-[[XV ĕмĕр|15]]-мĕш ĕмĕрсенчи йăхсемпе [[халăх]]сем. Хăйне "bolgar" тесе палăртнă [[автор]] '''суваризм''' тата [[неосуваризм]] концепцийĕ çине таянса ăсталанă [[карттă]]. Асăрхăр: ăçта май килчĕ унта "сувар-пăлхарсене" "чиксе хума" тăрăшнă. Карттăн ăнлантарнинче (легендинче) "сувары" пур, анчах та вăл карттă çинче хăйĕнче çук.  Хăлăпкасен ăшĕнче хуласен "чăвашла" ячĕсене палăртса тухнă: Пулкар, [[Сăвар]], Пÿлер,  Чÿкту, [[Хусан]], [[Шупашкар]]. Тата хайхи  Ошель, Тигашево, Таяба тенисен тĕлĕнче унашкал япаласем çук. Çавăн пекех каярахри çăлкуçсенче Собекуляне, Челмата, [[Çĕтĕк пăлхарсем|Худые болгары]], Бесермяне, [[Çăваçсем|Çăваç]]<ref>"Çĕтĕк Çăваç" текен [[ял]] та пур Трак районĕнче ([[Анчăккасси]]). [[1927]]-мĕш çулччен унăн официалла чăвашла ячĕ те çаплах пулнă.</ref> тесе палăртнă ушкăнсене те кăтартса тухман.]]
'''Суваризм''' —  [[чăвашсем|чăвашсен]] вăтам ĕмĕрсенчи тата авалхи [[истори]]не тĕпрен илсен [[сăварсем|савирсемпе (суварсемпе)]] çыхăнтарса çавна паянхи   пурнăçра та усă курас туртăмлă [[идеологи]]. Ытларах, паллах, чăвашсем хушшинче сарăлнă, анчах идеологие (чăваш суваризмне) аталантарас текенсем урăх тĕлсенче те пайтах. Çак идеологие тытса пыракансене "суварист" е "сăварçă" теме пулать. Хăйсене хăйсем вĕсем ытларах чухне  апла та, капла та каламаççĕ; юхăмне те ятарлă ятпа палăртсах каймаççĕ, — ку вăл пĕтĕмпех сăнаса тăракансен (сăнавçăсен) терминĕсем.

Калас пулать, "Сувар" сăмахпа пропаганда е ăна çывăх пĕчĕк тĕлевсемпе усă курма хăтланнисем [[тутарсем]] хушшинче те курăнкалать. Калăпăр, [[Хусан]]та çав ятпа палăртнă уйрăм йĕркелĕмсем пур<ref>[https://www.business-gazeta.ru/article/351310 «Сувар» отстроился: новый бренд родился из надписей на заборе Подробнее на «БИЗНЕС Online»: https://www.business-gazeta.ru/article/351310]. Порвав с неприятными ассоциациями, «#СуварСтроит» завтра отметит переименование суточной распродажей десятков квартир .</ref><ref>[https://www.afisha.ru/kazan/cinema/2729/ "Сувар" кинотеатр.]</ref>. Анчах та кунта теменле акăш-макăш пысăк тĕллевсем пурри курăнмасть. Ытларах чухне пĕтĕмпех ăнсăртран пулса пырать. Çавăнпа та тутар суваризмĕ пирки калаçмалăх сăлтавĕсем çук. Хуть те мĕнле пулсан та, "Сувар" бренда "Пăлхар" брендран çÿлерех хурас шухăш пачах та çук тутарсен. 
== Суваризмăн экзистенциаллă никĕсĕсем == 
Ку статьяра пăхса тухакан идеологилле  [[юхăм]]ăн, тĕрĕссипе, нимĕнле [[истори]]лле-ăславла никĕссем те çук, — экзистенциалла никĕссем пирки çеç калаçма пулать. Суваристла шухăшлав [[Ашмарин Николай Иванович|Н.И.Ашмарин]] тата ыттисем тăрăшнипе никĕсленĕ пăлхар-чăваш этносла тата чĕлхелле татăлми тăсăмлăхĕн теорине хирĕçлет<ref name="ВД">Димитриев В.Д [http://сувары.рф/ru/content/ob-obosnovanii-n-i-ashmarinym-teorii-bolgaro-chuvashskoy-yazykovoy-i-etnicheskoy Об обосновании Н. И. Ашмариным теории болгаро-чувашской языковой и этнической преемственности] // Известия Национальной академии наук и искусств Чувашской Республики. — 1996. — № 1. — С. 183—200.</ref>. 
В.Д.Димитриев каланинчен<ref name="ВД" />:
{{Цитата|Теория болгаро-чувашской языковой и этнической преемственности, обоснованная Н. И. Ашмариным и поддержанная, развитая авторитетными учеными в ХХ в., прочна и не может быть опровергнута никакими фальсификаторами истории.}}
<Куçару: Н.И.Ашмарин никĕсленĕ тата ытти авторитетлă ăçлавçăсем 20-мĕш ĕмĕр тăршшĕнче хута кĕрсе çирĕплетнĕ пăлхар-чăваш этнос тата чĕлхе вĕçе-вĕçлĕхĕн теорийĕ тĕреклĕ тăрать, ăна нимле фальсификаторсем те аркатма пултараймаççĕ.>    

Суваризм идеологине туса хурасси [[Атăлçи Пăлхар]] патшалăхне никĕслекенсем тата кайран унта пурнакансем хушшинче [[сăварсем]] те пулнипе çыхăннă. Асăннă йăхсем историлле литературăра (историографире), çавăн пекех çăлкуçсенче те, ытларах  [[савирсем]] ([[Кавказ]]ра чухне) тата ''суварсем'' (Вăтам Атăл тăрăхĕнче) ятсемпе паллă.

Авалхи Кавказри савирсем пирки самаях нумай хыпар пулсан, вăтам ĕмĕрсенчи Вăтам Атăл тăрахĕнчи суварсем пирки пит лайăхах паллă мар. "Сувар" [[ят]] Вăтам [[Атăл]] тăрăхĕнче, тĕпрен илсен, уйрăм [[хула]] пек паллă. Паянхи кунчченех çав хулан йĕррисем [[хулаш]] пек упранса юлнă. Анчах та "сувар" [[сăмах]]а уйрăм [[халăх]] ячĕ пек асăнни пĕр-ик хутран ытла мар тĕл пулать. Вăл шутра — [[хасарсем|хасар]] [[патша|патшин]] Иосифăн [[çыру|çырăвĕнче]]<ref>[http://www.bibliotekar.ru/hazary/56.htm Хазары. Крушение империи хазар и ее наследие. Приложение III. ХАЗАРСКАЯ ПЕРЕПИСКА.]</ref><ref>Коковцов П. К. Еврейско-хазарская переписка в Х в. Л.,  1932 с. 84-103</ref>.

Махмуд Кашгарий [[XI ĕмĕр]]те суварсем тата вĕсен чĕлхи пирки калани те кăсăклă. Анчах та вăл Вăтам Атăл тăрăхĕнчи суварсем тата палхарсем пирки мар. Акă еплерех комментарилет çакна Сувары.рф. сайт администрацийĕ<ref>[http://сувары.рф/ru/content/divan-lugat-turk Диван Лугат ат-Турк.] — сувары.рф. сайтран.</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|Булгары и сувары в Прикаспии
Admin - 11 сентября, 2012 - 22:49
Махмуд ал-Кашгари на своей карте, составленной в XI веке, расположил г. Булгар у Каспийского (Хазарского) моря слева от устья Волги, а г. Сувар — справа от устья Волги (предложительно на территории современного Дагестана).

Описываемые им булгары и сувары XI века, помещаются им около Византии (Рÿма), т.е. на территории Хазарии и Дунайской Болгарии. Поскольку Хазарский каганат был уничтожен в 965 г., а государство дунайских болгар пало в 1018 г., значит Кашгари пишет об оставшихся после падения Хазарии и Первого болгарского ханства (царства) суварах и булгарах, живших в Прикаспии (возможно также и в Приазовье, Причерноморье). Если верить Махмуду ал-Кашгари, то к XI веку уже завершался переход этих некогда булгароязычных сувар и булгар на печенежский и/или огузский и/или половецко-кыпчакский (кумыкско-карачаево-балкарская подгруппа) языки вслед за переходом дунайских болгар на южнославянский язык, хотя этнонимы ещё сохранялись.}}<Куçару: Каспи тăрахĕнчи пăлхарсем тата сăварсем Admin - 11, сентябрь, 2012 - 22:49
Махмуд ал-Кашгари хăйĕн 11-мĕш ĕмĕрти каррттинче Пăлхар хулине Каспи тинесĕ хĕрринче, Атăл вуррин сулахай енче, вырнаçтарнă, Сувар хулине — вурăран сылтăм енче (хальхи Дагестан çĕрĕ çинче теме пулать). Вăл асăнакан палхарсем тата суварсем Византи (Рум) тĕлĕнче паларăннă, урахла каласан, хазарсен тата Дунайçи палхарсен çĕрĕ çинче. Хасарсен каганатне [[965]]-мĕш çулта аркатнă, дунайçи пăлхарсене —  1018-мĕш çулта. Çапла вара Махмуд Кашгарий çавăн хыççăнхи тата çавăнта, Каспи таврашĕнче (çавăн пекех Хура тата Азов тинĕсĕсем енче те пулас), пурăннă сăварсемпе пăлхарсем пирки çырать. Махмуд Кашгарие ĕненес пулсан, вăл тĕлелле огур чĕлхилле пăлхарсемпе сăварсем печенегсен тата/е огузсен тата/е кыпчаксен (кумык-карачай-балкар айушкăн) чĕлхисем çине куçасси вĕçленнĕ темелле — дунайçи палхарсем те кăнтăр славяна тухнă хыççăн. Этнонимĕсем вара сыхланкаласа юлнă.>
{{Цитата вĕçĕ}}  
== Суваризм çуралса малалла аталанни ==
[[File:Marr.jpg|thumb|right|Н.Я.Марр, суваризм никĕслевçисенчен пĕри]]
[[Суваризм]] никĕсĕсене [[XX ĕмĕр]]ĕн пуçламăшĕнче шырамалла. Тикĕс мар репутациллĕ<ref>[[Хусанкай Атнер Петрович|Хусанкай А.П.]] [http://enc.cap.ru/?t=prsn&lnk=2438 Марр Николай Яковлевич.] Электронла чăваш энциклопедийĕнчи статья.</ref><ref>Алпатов В.М. История одного мифа: Марр и марризм. М., 1991.</ref><ref>[http://www.krugosvet.ru/enc/gumanitarnye_nauki/lingvistika/MARR_NIKOLA_YAKOVLEVICH.html МАРР, НИКОЛАЙ ЯКОВЛЕВИЧ]</ref><ref>[http://vikent.ru/enc/3432/ Яфетическая теория по Н.Я. Марру  Источник: http://vikent.ru/enc/3432/]</ref> [[Марр Николай Яковлевич|Н.Я.Марр]] академик çапла çырса хăварнă<ref>Марр Н.Я. Чуваши – яфетиды на Волге. Чебоксары, 1926.</ref><ref>Салмин А.К. [http://www.kunstkamera.ru/files/lib/978-5-88431-235-7/978-5-88431-235-7_68.pdf ЭТНОНИМ ЧУВАШИ В ЛАБИРИНТАХ ВРЕМЕНИ.] Статья.</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|Очевидно, этот “Шубаш-кар”, то есть город шубашов или суваров − тот город эпох болгарского владычества, который арабские географы называют Suvār’ом, то есть чувашом.}}<Куçару: Тем тесен те ку "Шупаш-кар", урăхла каласан шубашсемпе суварсен хули — шăпах леш хайхи Пăлхар саманисенчи хула, араб географĕсем чăваш тенине пĕлтерекен Suvār сăмахпа асăннăскер.>
{{Цитата вĕçĕ}}
Чылай вăхăт хушши академикĕн çак сăмахĕсене пит асăрхасах та кайман пулмалла. Темĕнле Аристах Сперанский [[1914]]-мĕш çултах каланине<ref>Сперанский, Аристарх. Казанские татары (Историко-этнографичееский очерк). Казань. Издательство: Центральная тип. Год издания:1914. (Вăлах хальхи вăхăтра пичетленсе тухнă: Сперанский, Аристарх
Казанские татары / Сперанский, Аристарх – М.: Книга по Требованию, 2012. – 31 с. ISBN 978-5-458-10450-0 — [http://сувары.рф/ru/razdely/aristarh-speranskiy Ак кунта пăхăр тата.])</ref> пушшех те асăрхаман пулĕ.

Кунсăр пуçне Н. А. Спасскийĕн «Очерки по родиноведению: Казанская губерния» ĕçне палăртамалла<ref>Спасский Н.А. Очерки по родиноведению: Казанская губерния. Казань: Тип. М.А. Голубева, 1912. С. 213—236.</ref>. Кун пирки В. Д. Димитриев çапла çырать<ref>Димитриев В.Д. Чувашский народ в составе Казанского ханства: Предыстория и история / сост. Д. В. Басманцев. — Издание второе. — Чебоксары: Чуваш, кн. изд-во, 2018. — 190 с. // 18-19 с. ISBN 978-5-7670-2674-6</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|Н.А. Спасский в «Очерках по родиноведению: Казанская губерния» (1912) высказывает ряд оригинальных мыслей. Он включает в число болгар и савар (сувар), употребляет выражение савар-чуваш, заявляет, что язык болгар был сходен с языком чувашей}} <Куçару: Н.А. Спасский  «Очерки по родиноведению: Казанская губерния» ([[1912]]) [[кĕнеке]]ре хăшпĕр хăйнеевĕрлĕ [[шухăш]]сем каланă. Вăл савар (сувар) текеннисене те пăлхарсен (болгар) шутне кĕтет, савар-чăваш [[ăнлав]]па усă курать, пăлхарсен (болгар) чĕлхи чăваш чĕлхипе пĕр пеккине палăртать.>
{{Цитата вĕçĕ}}
Тата тепĕр цитата:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
<poem> Ашмаринĕ, Смолинĕ, Маррĕ
Пыраççĕ республикĕме.
— Яхват, — тет пĕри. — Тен, пăлхар-и?
— Шумер, — тет тепри темме.
</poem>
{{Цитата вĕçĕ}}

Ку йĕркесене  [[Петĕр Хусанкай]] çырнă ("Паянхи поэма", [[1930]])<ref>Хусанкай, Петĕр. Суйласа илнисем. Иккĕмĕш том. Шупашкар, 1970. — С.22.</ref>. Куратпăр ĕнтĕ, кунта  суваризм  ÿкерĕнме ĕлкĕреймен-ха.

Акă [[1944]]-мĕш çулта КПСС Тĕпкомĕн Тутарстанпа тутар историйĕ пирки паллă йышăнăвĕ тухать<ref>Измайлов И.Л. [http://tatfrontu.ru/content/postanovlenie-ck-vkpb-o-sostoyanii-i-merah-uluchsheniya-massovo-politicheskoy-i Постановление  ЦК ВКП(б) "О состоянии и мерах улучшения массово-политической и идеологической работы в Татарской партийной организации" от 9 августа 1944 г.  или  как изучение истории Золотой Орды стало “ошибкой националистического характера”.]</ref>. Вăл тутарлăхри мĕнпур япалана [[Ылттăн Урта]]па çыхăнтарма чарать. [[Атăлçи Пăлхар]]па çеç çыхăнтарма юрать имĕш. Анчах та лешĕ чăннипе [[чăвашсем]]пе çыхăннă. Çавна кура Атăлçи Пăлхар [[еткер]]не çак икĕ [[халăх]] хушшинче епле пайлас ыйту сиксе тухать. Вара  хăшĕсен пуçне чăвашсене "сăвар" текеннисене тăсса парас шухăш-идея пырса кĕрет темелле. Ахăртнех, унччен Н.Я.Марр мĕн каланисене аса илсе пулас çав еннелле каллех çаврăннă. 

[[1946]]-мĕш çулта, [[Мускав]]ра тутар [[халăх]]ĕн [[этногенез]]ĕ тĕлĕшпе иртнĕ сессире, А.П.Смирнов хальхи чăвашсене Пăлхар патшалăхĕнчи эсегель тата сувар йăхĕсемпе çыхăнтармалла тенĕ; çав сессирех Н.Ф.Калинин "сувар-чăваш" çыхăну пирки каланă<ref name="ВД" />. Тепĕ икĕ çултан А.Б.Булатов та çавнах каланă<ref>Происхождение казанских татар: Материалы научной сессии. — Казань, 1948. — С. 104, 148  тата ыттисем.</ref>. Ун пек шухăшларăшсене П.Н.Третьяков татăклăн критикленĕ<ref>О происхождении чувашского народа: Сб. статей. — Чебоксары,1957. — 132 с.</ref>:
{{Цитата|Предполагать,  что в пределах Волжской Болгарии с её оживленной торговой жизнью существовали болгары и сувары как две различные этнические группы, конечно, не приходится}}<Куçару: Суту-илÿ вĕресе тăнă Атăлçи Пăлхар тăршшĕнче пĕр-пĕринчен уйрăм икĕ этносла ушкăн — пăлхарсем тата сăварсем — пур пек кăтартма тăрăшни вырăнлă мар.> 

[[1954]]-мĕш çулта украин  ăславçи-арабçи "Чуваши и булгары по данным Ахмеда Ибн-Фадлана" кĕнеке<ref>Ковалевский А. П.  Чуваши и булгары по данным Ахмеда Ибн-Фадлана. — Чебоксары: Чуваш. гос. изд-во, 1954. — 64 с.</ref> пичетлесе кăларать. Çавăн пекех вăл, А.П.Ковалевский,  çырнă е хатĕрленĕ ытти кĕнекисене те палăртмалла<ref>Путешествие Ибн-Фадлана на Волгу / [Перевод и комментарии А. П. Ковалевского.] Под редакцией И. Ю. Крачковского. — М-Л.: Изд. Академии наук СССР, 1939.</ref><ref>Ковалевский А. П. О степени достоверности Ибн-Фадлана // Исторические записки. — 1950. — Т. 35. — С. 265-293.</ref><ref>Ковалевский А. П. Книга Ахмеда ибн-Фадлана о его путешествии на Волгу в 921—922 гг. — Харьков, 1956.</ref>.
"Чуваши и булгары по данным Ахмеда Ибн-Фадлана" [[кĕнеке]] [[1964]]-мĕш çулта [[Шупашкар]]та тепĕр хут пичетленсе тухнă. 
А.П.Ковалевский асăрханă тесе шутланакан "суваз" сăмах, '''пĕртен-пĕр хут çеç тĕл пулаканскер''', Ибн-Фадлан алçырăвĕнче ак çакăн пек контекстра палăрать:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
Кунсăр пуçне, [йăхсене] вăл куçса кайма ыйтнă; "суваз" текен халăха чĕнсе илнĕ те хăйпе пĕрле куçма хушу панă. [Лешсем] ăна итлемен. Çапла вара [вĕсем] икĕ ушкăна уйрăлнă.
{{Цитата вĕçĕ}}
Çакăнта тĕл пулакан "суваз" сăмаха Ковалевскийччен "суван" пек вуланă тĕпчевçĕсем.
[[Егоров Николай Иванович|Н.И.Егоров]] вара А.П.Ковалевский ăнлантарăвне хирĕçлет<ref>''Егоров Н. И.'' [http://xn--80ad7bbk5c.xn--p1ai/ru/node/704 Примечания] // Хрестоматия по культуре Чувашского края: дореволюционный период. — Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2001. —  С. 60.</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|В результате перестановки точки снизу буквы над ней форма сувар преобразовалась в ошибочную суваз. Даже если принять форму суваз за реально существовавшую, она по фонетическим законам никак не может перейти в современное чăваш, так как среднебулгарский звук с в начале слова никак не переходит в чувашский ч, точно так же среднебулгарский звук з (а тем более р) не может дать в чувашском ш.}}<Куçару: Пăнчăна саспалли айĕнчен куçарса лартнă май ун çийĕнчи "сувар" форма "суваз" пулса тăнă. "Суваз" формăна чăннипех пулнă пек шутласан та, вăл фонетика саккунĕсем тăрăх паянхи "чăваш" формăна куçма пултарайман, мĕншĕн тесен вăтам пăлхар чĕлхинчи сăмах умĕнхи  [с] сасă [ч] сасса куçаймасть, çавăн пекех вăтам пăлхар чĕлхинчи [з] сасă ([р] сасă пушшех те) чăваш чĕлхинчи [ш] сасă пулаймасть.>
{{Цитата вĕçĕ}}
Р.Х.Фахрутдинов татах та вичкĕнреххĕн хирĕçлет<ref>Фахрутдинов Р.Г. О степени заселенности булгарами территории современной Чувашской АССР. - Вопросы этногенеза тюркоязычных народов Среднего Поволжья. Казань 1971, стр. 197-198. — [http://samah.chv.su/s/2/чăваш Цитатăланă вырăн.]</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|Племя "суваз" — явная выдумка, рожденная потребностью найти предков чуваш... Натяжки некоторых чувашских исследователей (В.Д.Димитриев, В.Ф.Каховский и др.), пытающихся доказать трансформацию "сван" — "суваз" — "чуваш", основаны на простой лингвистической эквилибристике... Поэтому нет смысла ни в настоящем, ни в прошлом чувашском языке искать "сувазов" и превращать их в чуваши... В толковании истории вот этих вымышленных "булгаро-сувазов" отдельные авторы доходят до вымыслов}}<Куçару: "Суваз" йăхĕ — куçкĕрет шутласа кăларнăскер, чăвашсен несĕлĕсене тупассипе çыхăннăскер... Хăшпĕр чăваш тĕпчевçисен (В.Д.Димитриев, В.Ф.Каховский ...) турткаларăшĕсем; "сван" — "суваз" — "чуваш" трансформаци лингвистикăлла ансат эквилибристикăпа çыхăннă... Çавна кура аваллăхра та, паянлăхра та "суваз" шырамалли нушасем çук тата ăна "чăваш" туса хума та кирлĕ мар... "Пăлхар-сăваз" историне  ăнлантарса хăшпĕр авторсем çавăн пек халапсем патне пырса тухаççĕ.>
{{Цитата вĕçĕ}}
Кунта асăннă [[Димитриев Василий Димитриевич|В.Д.Димитриев]], [[Каховский Василий Филиппович|В.Ф.Каховский]] тата ыттисем те чăннипе суваристсем пулман, вĕсем А.П.Ковалевский гипотезине тиркевсĕр, тĕплĕ тишкерÿсĕр йышăннă е, йышăнмасан та, шел пулин те,  татăклăн сирсе яман. Çавă çеç. Анчах та тиркевсĕр йышăннине кура,  сисмесĕрех, хăйсен вăхăтĕнчи тата малашнехи суваризм юхăмне çирĕпленме пулăшнă. В.Д.Димитриев, А.Б.Булатов ярса панă материалсемпе усă курса, авалхи ([[Кавказ]]ри) савирсемпе чăвашсен тĕнĕсене танлаштарса тĕпченĕ<ref>Булатов А. Б. Параллели в верованиях древних суваров и чувашей / А. Б. Булатов, В. Д. Димитриев // Учёные зап. ЧНИИ. — Чебоксары, 1962. — Вып. 21. — С. 226—236.</ref><ref>Димитриев В. Д. Параллели в верованиях древних суваров и чувашей // Учёные записки ЧНИИ. — Чебоксары, 1981. — С. 226—236.</ref><ref>[http://сувары.рф/ru/content/paralleli-v-verovaniyah-drevnih-suvarov-i-chuvashey Параллели в верованиях древних суваров и чувашей.]</ref>. Паллах, ку япала та суваризм "арманне" аварттарнă.
Сăмах май каласан, В.Д.Димитриев "А.П.Ковалевский теорийĕ" пирки çапла калани пур<ref name="ВД" />:
{{Цитата|вывод не был подкреплен и не мог быть подкреплен никакими фактическими данными. Тем не менее, необоснованная гипотеза А.П. Ковалевского, а также А. П. Смирнова оказала определенное влияние на чувашских исследователей}}.<Куçару: пĕтĕмлетĕве нимĕнле чăнлавсемпе çирĕплетмен тата çирĕплетме те пултарайман. Апла пулин те А.П.Ковалевскийĕн тата çавăн пекех А.П.Смирновăн никĕслевсĕр гипотези чăваш тĕпчевçисене витĕм кÿнĕ...>

Çавăн пек вăйăма тÿснĕ историксем хушшинче вăл çак ятсене асăнать:  В.Ф. Каховский, М.Р. Федотов, В. П. Иванов, Л. А. Таймасов тата ыттисем те. '''Хăйне те çавăн пек вăйăма тÿснĕ историксен йышнех кĕртет'''<ref name="ВД" />.
Сăмах — каллех В.Д.Димитриева<ref name="ВД" />:
{{Цитата|В действительности же все использованные Н.И. Ашмариным и его последователями факты свидетельствуют, что чуваши произошли от единой, сформировавшейся болгарской народности...}}
<Куçару: Чăннипе Н.И.Ашмарин тата ун хыççăнхи çынсем усă курнă материалсем чăвашсем пĕрпĕтĕмĕшле пăлхар халăхĕнчен пулса кайнине çиреплетеççĕ..> 

Çапла вара Василий Димитриевич хăйĕн '''пулса иртнĕ вăйсăрлăхне йышăннă тата кайран çакăн пирки ÿкĕннĕ''' теме пулать.

Суваризмăн ытти адепчĕсен шутĕнче [[Паньков Иван Павлович]] ([[1914]]-[[1996]]) чăваш историкĕн ятне асăнмалла<ref>Охотникова С. В. ПРОБЛЕМЫ СРЕДНЕВЕКОВОЙ ИСТОРИИ ЧУВАШСКОГО НАРОДА В ТРУДАХ И.П. ПАНЬКОВА // [http://www.chgign.ru/a/news/3831.html ЧГВ, 2020 г., № 15] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210118204818/http://www.chgign.ru/a/news/3831.html |date=2021-01-18 }} — С.61-74</ref>. 
{{Цитата|Взгляды И.П. Панькова на роль булгар, пришедших из Причерноморья, в формировании единой народности волжских булгар зачастую кардинально противоположны положениям, опубликованным в двух изданиях «Истории Чувашской АССР». Это несоответствие связано со сменой исторической парадигмы после проведения 21–22 мая 1956 г. Чувашским научноисследовательским институтом научной сессии, посвященной вопросам этногенеза чувашского народа. В докладах ученых были высказаны серьезные доказательства в пользу булгарского происхождения чувашей. На их основе сессия пришла к выводу о том, что чувашская народность сформировалась в результате сложного этногенетического процесса, основную роль в котором сыграла ассимиляция булгарами-сувазами местных финно-угорских племен23  <...> Несмотря на богатые материалы, свидетельствующие о родстве чувашей с булгарами, вывод автора однозначен: они «не дают основания утверждать о том, что чуваши – потомки волжских булгар»28. Ссылаясь на труды Н.Я. Марра, историк утверждает, что автохтонные «чувашские племена» именовались в эпоху Волжской Булгарии «суварами».}}
<Куçару: Хура тинĕс çумĕнчен килнĕ пăлхарсен пĕрпĕтемле Атăлçи пăхарсем йĕркеленнине кÿнĕ витĕмĕ енĕпе И. П. Паньков каланă [[шухăш]]сем «История Чувашской АССР» тенин икĕ кăларăмĕнчи тĕплевсенчен кардиналлĕн уйрăлса тăраççĕ....>

Çапла вара, И. П. Паньков [[1940]]-мĕш çулсенчи «парадигмăра» тăрса юлнă теме пулать. Чăн та, унăн кунашкал ĕçĕсем пичетленме ĕлкĕреймен. Тен, ку лайăх та.

== Суваризмăн уйрăм палăрăмĕсем ==
[[Ӳкерчĕк:suvar-hasat.jpg|thumb|300px|Сувар хаçатăн 2007 çулхи авăн 14-мĕшĕнчи кăларăмĕн пĕрремĕш пичĕ]]
* Чăваш çамрăкĕсен "Сăвар" пĕрлешĕвĕ. Пĕрлешĕве йĕркелесе яраканĕ тата Хисеплĕ элтеперĕ: Цыпленков Ультияр (Олег). 
* suvartv,  Чăваш çамрăкĕсен "Сăвар" пĕрлешĕвĕн интернет телеканалĕ<ref>[https://www.youtube.com/user/suvartv Сувар интернет-телеканал.]</ref>. 
* Халăх ташшисен [[Шупашкар]]ти "Сувар" ансамблĕ (балетмейстерĕ А.Н. Музыкантов)<ref>[http://hypar.ru/cv/node/9449 Ансамбль народного танца «Сувар» отметил свой 35-летний юбилей.]</ref>. [[1980]]-мĕш çултанпа.
* "Суварята". Халăх ташшисен халăх ансамблĕ ([[1995]]-мĕш çултанпа), ертÿçи — И.А.Музыкантова ([[2006]]-мĕш çултанпа)<ref>[http://www.dnt21.ru/Spec/sitemap.aspx?id=2170870 Автономное учреждение «Республиканский центр народного творчества «ДК тракторостроителей» Минкультуры Чувашии»]{{Ĕçлемен каçă|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.
* Туса пĕтереймен "Сувар-отель"<ref>[http://pravdapfo.ru/news/77845-nedostroennyy-suvar-otel-vystavlen-na НЕДОСТРОЕННЫЙ «СУВАР-ОТЕЛЬ» ВЫСТАВЛЕН НА ПРОДАЖУ.]</ref>.
* ООО СК СУВАР (Шупашкар хулинче)<ref>[http://www.spark-interfax.ru/chuvashskaya-respublika-chuvashiya-cheboksary/ooo-sk-suvar-inn-2130123536-ogrn-1132130010297-b0afe8e77e77493c8cb3384d31daa113 Интернетра пĕлтерни.]</ref>.
* [[Сувар (парк)]]. [[1993]]-мĕш çултанпа.
* [[Сувар (хаçат)]]. [[Хусан]]та чăвашла тухса тăрать. Ку [[ят]] епле пуçланса кайни тĕлĕшпе акă еплерех [[хыпар]] пур<ref>[http://gov.cap.ru/info.aspx?gov_id=49&id=73258&type=news Новости » 15:20 Завтра состоится творческий вечер заслуженного деятеля искусств Республики Татарстан Рената Хариса.  00:00 12 февраля 2002 г.] — Официальный портал органов власти Чувашской республики.</ref>:
{{Цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru| Он был инициатором возрождения в Казани республиканской газеты «Сувар» на чувашском языке (бывшая га-зета «Херле ялав») и стал победителем конкурса на лучшее название этой газеты.}}<Куçару: Вăл <,[[Харис, Ренат|Ренат Харис]],> Хусанта  чăвашла "Сувар" [[хаçат]] (унчченхи "Хĕрлĕ Ялав") кăларма пуçлассин пуçаруçи пулнă тата çав хаçата ят парас тĕлĕшпе [[конкурс]]а хутшăнса çĕнтернĕ.>
{{Цитата вĕçĕ}}
* Петрова, Ираида. "Телейпе Илем". [[Трагеди]]. Професилле театрта лартнă спектакль те пулнă.
* Сидоров, Николай. "Хÿхĕм хĕрĕн хÿхлевĕ". Трагеди. Професилле театрта лартнă спектакль те пулнă.
* [[Тутарстан]]ри чăвашсем никĕсленĕ тата халĕ те ытларах [[чăвашсем]] пурнакан [[Аксу]]ри "Сувар" хăна килĕ<ref>[http://www.komandirovka.ru/hotels/aksubaevo_tat._r./suvarhotel/ "Сувар" хăна килĕ.]</ref>.
* "Сăвар" [[сăмах]]а хăшпĕр [[суя ят|псевдонимсенче]] усă курни, сăмахран [[Родионов Виталий Григорьевич|Сăвар Эртиван]]<ref>[https://chuvash.org/lib/author/s3/79.html Сăвар Эртиван (Виталий Григорьевич Родионов)]</ref> (В.Г. Родионовăн), А.Сувар<ref>[http://alkeevskiy.tatarstan.ru/xyzang.htm П.Хусанкай. Элкел районĕн сайчĕ.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180219074742/http://alkeevskiy.tatarstan.ru/xyzang.htm |date=2018-02-19 }}</ref> ([[Петĕр Хусанкай]]ăн, ку псевдоним суваризмпа çыхăнсах кайман, поэт Сувар хулашĕ çывăхĕнче вырнаçнă Сиктĕрме ялĕнче çуралса ÿснине çеç меллĕн аса илтерсе çирĕплетет).

== Хальхи вăхăтри суваризм (неосуваризм) ==
{{main|Неосуваризм}}
== Çав. пекех ==
* [[Булгаризм]].
* [[Чăваш наци юхăмĕ]]
* [[Чăваш наци конгресĕ]]

== Вуламалли ==
* [[Димитриев Василий Димитриевич|Димитриев В. Д.]] Вопросы истории Чувашии периода феодализма в трудах, изданных в 1956–1964 годах // Вопросы истории Чувашии. Уч. зап. ЧНИИ. Ч., 1963.
* Димитриев В. Д. Историография этногенеза чувашского народа // Вопросы этногенеза, этнографии и истории культуры. Ч., 1993; 
* Каппелер А. История народов Среднего Поволжья (с 10 до второй половины 19 в. в советских исследованиях) ([[нимĕç чĕлхи|нимĕçле]]) // Ежегодник Восточной Европы. Висбаден. 1978. № 26; 
* Тафаев Г. И. [https://moluch.ru/conf/hist/archive/129/8120/ Чувашский суваризм (неосуваризм) – политический заказ казанских булгаристов &#91;Текст&#93;] // Исторические исследования: материалы III Междунар. науч. конф. (г. Казань, май 2015 г.). — Казань: Бук, 2015. — С. 104-111.
* Тафаев Г. И. [https://moluch.ru/archive/86/16461/ Болгаризм, суваризм и татаризм в произведениях краеведов и историков Урало-Поволжского региона] // Молодой ученый. — 2015. — №6. — С. 540-546.
* Тафаев Г. И. [http://сувары.рф/ru/content/samoidentifikaciya-chuvash-v-usloviyah-rossiyskoy-federacii-v-nachale-xxi-veka Самоидентификация чуваш в условиях Российской Федерации в начале XXI века.] Статья.
* Болгарский, Владимир. [http://cheboksari.bezformata.ru/listnews/suvarizm-kak-propaganda-nizshej/44197414/ Суваризм — как пропаганда низшей ступени и «вторых ролей»]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Статья. — Вăлах [https://ru.chuvash.org/news/1591.html "Чуваш_орг" сайтра та пур.]
* ТАФАЕВ Г.И. [http://tafaj.blogspot.ru/2013/12/blog-post.html ФАЛЬСИФИКАЦИЯ ИСТОРИИ И ТЕРРОРИЗМ – ЯВЛЕНИЕ ОДНОГО ПОРЯДКА]. — Г.И. Тафаев блогĕ.
* Тафаев Г.И. [http://www.rusnauka.com/30_OINXXI_2013/Istoria/4_146446.doc.htm АНТИТОЛЕРАНТНАЯ ФАЛЬСИФИКАЦИЯ ИСТОРИ НАРОДОВ СРЕДНЕГО ПОВОЛЖЬЯ.] —  Публикацие РГНФ хута кĕрсе ырланă 13-11—21001 №-лĕ ăслав проекчĕн шайĕпе хатĕрленĕ.
* [[Федотов Михаил Романович|Федотов М.Р.]] Что мы знаем о суваре? // Сов. Чувашия. 1994. 22 февр.
* [https://www.ivran.ru/seminar-tekstologiya-i-istochnikovedenie-vostoka?artid=210510 Доклад А.С. Сараева «Суварская проблема в историографии и ее реалии в средневековых арабских географических сочинениях»]. // Семинар «Текстология и источниковедение Востока». 11 мая 2022 года. Институт востоковедения РАН.

== Асăрхавсем ==
{{Асăрхавсем|2}}
==Каçăсем==
* [https://chuvash.org/blogs/comments/2612.html Мӗншӗн чӑваша неосуваризм лачакине сӗтӗреҫҫӗ?]
* [https://chuvash.org/blogs/comments/2627.html Мӗн вӑл неосуваризм?]
* [https://chuvash.org/blogs/comments/2642.html Алмантай тата неосуваризм.]
* [https://chuvash.org/blogs/comments/2630.html Высшая и последняя стадия неосуваризма]
* [https://chuvash.org/content/3165-Крах%20суваризма.html Крах суваризма.]
* [https://ru.chuvash.org/blogs/comments/2562.html Неосуваризм]
* [https://korpunktrf.ru/nauka-chuvashii/1737-gennadij_tafaev_v_svoej_novoj_state_utverzhdaet_suvarizm_put_assimilyatsii_chuvashskoj_natsii.html ГЕННАДИЙ ТАФАЕВ В СВОЕЙ НОВОЙ СТАТЬЕ УТВЕРЖДАЕТ: «СУВАРИЗМ – ПУТЬ АССИМИЛЯЦИИ ЧУВАШСКОЙ НАЦИИ»]
* [https://ru.chuvash.org/blogs/comments/2785.html Антисалмин.]
* [https://chuvash.org/blogs/comments/2786.html Антисалмин-2.]
* [https://chuvash.org/blogs/comments/2792.html Ашмарина ӳплентерме хӑтланни пирки, е Антисалмин-3.]
* [https://chuvash.org/blogs/comments/2834.html Не сдавать Ашмарина!]
* [https://chuvash.org/blogs/comments/2992.html «История чуваш» без Ашмарина.]

[[Категори:Чăвашсем]] 
[[Категори:Атăлçи Пăлхар]]
[[Категори:Булгаризм тата суваризм]]
[[Категори:Пĕрлĕхри юхăмсем]]