Тăмха çурчĕ

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, пăхăр Тăмха (пĕлтерĕшсем).

Тăмха çурчĕ, е чикĕри тишкерÿ — таварсене тата транспорт хатĕрĕсене, япаласене тăмха чикĕвĕ урлă каçару йĕркине тытса пыракан, тăмха процедурине усăна кĕртсе тата тăмха тӳлевĕ илсе тăракан, тăмха ĕлкĕлевне тăвакан патшалăх органĕ.

Таможня оформацийӗ (таможня тасатӑвӗ, груза декларацилени) - таварсемпе транспорт хатӗрӗсен таможня чикки урлӑ, ҫавӑн пекех таможня процедурине улӑштарнӑ чухне сиксе тухакан кирлӗ формальноҫсене пурнӑҫлани.

Таможня декларацийӗ – таможня органӗн тавар, таможня процедури тата (е) тавар кӑларма кирлӗ ытти сведенисем ҫинчен калакан сведенисене декларанчӗ.

Таварсене таможня процедурин пӳлӗмӗнче декларацилемелле е Е ЕАЭСПА килӗшӳллӗн палӑртнӑ ытти чухне.

Сӑмах несӗлӗ

"Таможня" сӑмах тӗрӗк (киргиз, казах, тутар) сӑмах Вӑтам Азири клеймо Вӑтам халӑхӗсен харпӑрлӑх палли пулса тӑракан "тамга" тенине пӗлтерет. Авалхи Руҫре ылттӑн Урта тапхӑрӗнче тамгара суту-илӳ пошлини ятлӑ пулнӑ.Тамгӑри тӗрӗк ӑрӑвӗсен чи малтан выльӑх (лашасем) тата уйрӑммӑн паха япаласем пулнӑ. Тамга выльӑх-чӗрлӗх е пурлӑх уйрӑм хуҫин харпӑрлӑхӗ пулнине те, пӗр-пӗр ӑрӑва (ӑру тамга тата т.ыт. те) пӗлтерме пултарнӑ.

Русь ҫинче вырӑнти вырӑс княҫӗсене илме хушнӑ темиҫе платье "мыт"ятлӑ пулнӑ. Ӗлӗк таможньӑна куланай пухакан, куланай пухакан тенӗ. Славян чӗлхисенче ҫак ятпа халӗ те усӑ кураҫҫӗ, сӑмахран, беларуҫ таможнинче куланай пухакан, украинӑри митницӑра (куланай пухакан), ҫавӑн пекех пӑлхарсен митницинче.

Истори

Суту-илӳ аталанса пынӑ май тавар турттарас тата турттарас ӗҫ пуҫланнӑ. Ҫавна май ҫӗршывран таварсем турттарса тата турттарса тухакансенчен патшалӑх хысни валли таварсемпе тӳлевсем тата тӳлевсем парса тӑмалли паллӑ правилӑсем палӑртма пуҫларӗҫ. Таварсем туса кӑларассине тӗрӗслесе тӑма патшалӑх учрежденийӗсем туса хумалла пулнӑ. 1649 ҫулта Раҫҫей историйӗнче саккунпа килӗшӳллӗн пӗрремӗш шутланакан Собор Уложенийӗ йышӑннӑ, унта таможня службисен ӗҫӗсемпе ҫыхӑннӑ пайсем пулнӑ. 1653 ҫулта Таможня уставне йышӑннӑ, 1667 ҫулта — Ҫӗнӗ Суту-илӳ уставне.

1917 ҫулхи революциччен таможня таможня суйлавӗн Департаменчӗ пулнӑ тата Вӑл Раҫҫей Империйӗн Финанс Министерствин тӗп пайӗ пулнӑ.

Вуламалли

• Алексушин Г. В., журнал «Таможня», çĕртме-авăн, 2007:

1. № 11 «Морские стражи» 1 пай
2. № 12 «Морские стражи» 2 пай
3. № 13 «Морские стражи» 3 пай
4. № 17 «Имя твоё неизвестно…»

• 1692 г. Наказ таможенному Голове города Верхотурья. — О сборе таможенных пошлин и питейных доходов. — С приложением росписи таможенных печатей Сибирских городов.
• Многоликая коррупция. Выявление уязвимых мест на уровне секторов экономики и государственного управления. — М.: «Альпина Паблишер», 2010. — ISBN 978-5-9614-1062-4