Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕ страницӑн кодне пӑхни

{{Чукун çул
|name= Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕ
|full_name= Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕ
|Ӳкерчĕк = [[Ӳкерчĕк:Vost.-Sib. zh.d.jpg|thumb|225px]]
|years= [[1934]] çултанпа
|country= [[Раççей]]
|city= [[Иркутск]]
|status= ĕçлекен
|ownership= УАО «РЧÇ»
|telegraph_code= ВСиб 
|num_code= 92
|length= 3848,1 км
|web_site= http://www.vszd.rzd.ru/
|}}

'''Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕ''' (УАО «[[Раççей чукун çулĕ|РЧÇ]]» филиалĕ) — [[Буряти]]пе [[Иркутск облаçĕ]]н территорипе пырать. Çулăн тĕп чарăнăвĕ [[Иркутск-пассажирсен]] шутланать.

== Кун-çулĕ ==
Сайра çынлă, сахал тĕпченĕ [[Тухăç Çĕпĕр]]те чукун çул тăвас ĕмĕт [[XIX ĕмĕр]]ĕн 70-мĕш — 80-мĕш çулĕсенче чĕлхе вĕçне тухнă. [[Урал чукун çулĕ]]н [[Екатеринбург]]ран [[Тĕмен]]е çити пайне в [[1884]] çулта туса пĕтернĕ хыççăн тухăç çĕпĕр çулне тăвасси куç умнех тухса тăрать. Пулас [[Транссиб|Трансçĕпĕр чукун çулĕнче]] тĕпчев ĕçĕсене туса пыма [[1887]] çулта виçĕ экспедици йĕркеленĕ. [[1893]] çулта [[Çĕпĕр чукун çулĕ|Çĕпĕр чукун çулне]] тăвас комитетне туса хунă. [[1895]] çул тĕлне [[Челепи]]рен Новониколаевский паçулкки çумĕнчи (халĕ [[Çĕн Çĕпĕр]]) Обь чарăнăвĕ патне çити çул хывнă.

Пĕрремĕш пуйăс [[Красноярск]]а 1895 çулхи [[раштав, 6]] килет. Красноярскран Иркутск çинелле чукун çул йĕрĕсене хывма пуçлаççĕ. Хуласене чукун çулпа [[1899]] çулхи кăрлачăн 1-мĕшĕнче çыхăнтарнă. 1899 утă уйăхĕнче Иркутскран Байкал пристанне çити йĕр хунă. Петĕр Завочĕ — Мысовая (Сăмсах) çул пайне 1899 çулхи раштавăн 16-мĕшĕнче уçнă.<ref name="bse2-9" /> [[1900]] çулта Байкал Лешьен пайне, Сăмсах (Мысовая) чарăнăвĕнчен Сретенская çити ĕçе кĕртнĕ. [[Байкал çавра чукун çулĕ|Байкал çавра чукун çулне]] [[1904]] çулчен тунă.

Хальхи евĕр çула [[1934]] çулхи [[пуш, 3|пушăн 3-мĕшĕнчи]] [[ЧÇХК]] тапăчĕпе [[Байкал Лешьен чукун çул|Байкал Лешьенпе]] [[Томск чукун çулĕ|Томск чукун çулне]] пĕнрлештерсе йĕркеленĕ.<ref name="bse2-9">Большая Cоветская Энциклопедия. Гл. ред. Б. А. Введенский, 2-е изд. Т. 9. Вологда — Газели. 1951. 624 стр., илл.; 51 л. илл. и карт.</ref>

== Çул пахалăхĕ ==
[[Ӳкерчĕк:Vost.-Sib. zh.d.jpg|thumb|225px|right|Тухăç-Çĕпĕр чукун çулĕн [[Иркутск]]ри управлени çурчĕ]]
[[Ӳкерчĕк:Slyudyanka station.jpg|thumb|250px|left|[[Слюдянка|Слюдянкăри]] чукун çул вокзалĕ]]
Çул [[Транссиб]]ăн тытăмĕнче шутланать. Çаплах çул шутне [[Байкал-Амур магистралĕ]]н (БАМ) чылайăшĕ кĕрет. Çул управленийĕ — [[Иркутск]]ра. Çул  [[Красноярск чукун çулĕ|Красноярск]], [[Байкал Лешьен чукун çулĕ|Байкал Лешьен]], [[Инçет Тухăç чукун çулĕ|Инçет Тухăç]] чукун çулĕсемпе, çаплах кăнтăрта [[Наушки]] чарăнăвĕнче [[Монголи]] чукун çулĕсемпе чикĕ тытать. Çулăн эксплуатаци тăсăлăвĕ [[1990]] çул тĕленелле 2665,4 км, 2005 çул тĕлне — 3848,1 км пулнă.

Çулăн чи пысăк [[чукун çул чарăнăвĕ|чарăнăвесем]]: [[Слюдянка]], [[Черемхово]], [[Коршуниха]], [[Китой]], [[Суховская]],[[ Ангарск]], [[Иркутск-Сортировочный]],[[Иркутск-пассажирский]], [[Улан-Удэ]], [[Лена]], [[Братск]], [[Тайшет]], [[Северобайкальск]].

Çул шутĕнчи уйрăмсем:
[[Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕн Тайшет уйрăмĕ|Тайшет]], [[Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕн Иркут уйрăмĕ|Иркут]], [[Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕн Улан-Удэ уйрăмĕ|Улан-Удэ]], [[Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕн Çурçĕр-Байкал уйрăмĕ|Çурçĕр-Байкал]]

== Фирма пуйăсĕсем==
Иркутск пассажирское деповĕ темиçе пассажир пуйăсĕ: [[Байкал (пуйăс)|«Байкал»]] ([[Иркутск]] — [[Мускав]]), [[Баргузин (пуйăс)|«Баргузин»]] ([[Иркутск]] — [[Забайкальск]]). Малтан урăх фирма пуйăсĕсем çӳренĕ, тĕслĕхрен, «Ангара» ([[Иркутск]] - Гидростроитель ([[Братск]])).

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
* [http://www.rzd.ru/wps/portal/popup?STRUCTURE_ID=705&vp=2&layer_id=3123&image_id=9170 Тухăç Çĕпĕр чукун çулĕн картти] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080624182312/http://www.rzd.ru/wps/portal/popup?STRUCTURE_ID=705&vp=2&layer_id=3123&image_id=9170 |date=2008-06-24 }}

{{railroad-stub}}
{{Раççей чукун çулĕсем}}

[[Категори:Раççей чукун çулĕсем]]
[[Категори:СССР чукун çулĕсем]]
[[Категори:Çĕпĕр]]