Ферма аслă теореми

Диофантăн «Арифметикин» 1670-мĕш çулхи кăларăмĕ. Унта Ферма комментарийĕсем те пур, уйрăммăн илсен, унăн «юлашки теорема» текенскерĕ(Observatio Domini Petri de Fermat)

Ферма аслă теореми (е Ферма юлашки теореми) — математикăн чи популярлă теоремисенчен пĕри. Чи малтан хранццус математикĕ Пьер Ферма 1637-мĕш çулта кăларса тăратнă. Каланăлăхĕ ансат, шкул арифметикин шайĕнче темелле, ĕнентерĕвне вара 300 çул ытла шыранă. 1994-мĕш çулта çеç çав ĕнентерĕве акăлчан математикĕ Эндрю Уайлс, ĕçтешĕсемпе, шыраса тупнă; 1995-мĕш çулта вара çав ĕнентереве кун çути кăтартнă.

Andrew Wiles in 2005
Эндрю Уайлс 2005-мĕш çулта

Теорема çакна çирĕплетет: хуть те мĕнле натураллă $n>2$ хисепшĕн аяларахри

$a^{n}+b^{n}=c^{n}$

танлăхăн нуль мар тулли $a,b,c$ хисепсем тĕлĕшпе шутлавĕ çук.

Каланăлăхăн хĕсĕкрех варианчĕ пур: танлăхăн натураллă шутлавĕсем çук. Анчах та, паллах, тулли хисепсем тĕлĕшпе шутлав пулсан, натураллисем енĕпе те пулмаллах. Калăпăр, $a,b,c$ — Ферма танлăхĕн шутлавне паракан тулли хисепсем, тейĕпĕр. Енчен $n$ мăшăрлă пулсан, вара $|a|,|b|,|c|$ каллех шутлава параççĕ, енчен мăшăрсăр-тăк, минуслă пĕлтерĕшлисен капашĕсене, минусран плюса куçарса, танлăхăн тепĕр енне куçарăпăр. Сăмахран, $a^{3}+b^{3}=c^{3}$танлăхăн шутлавĕ пур пулсан тата $a$ минуслă, ыттисем плюсла чухне, вара $b^{3}=c^{3}+|a|^{3}$, ĕнтĕ çавăнпа натураллă $c,|a|,b.$ шутлавсене куратпăр. Эппин икĕ каланăлăхĕ те эквивалентлă.

Вуламалли

Вырăсла

• Абраров Д. Теорема Ферма: феномен доказательств Уайлса2021.05.05 архивланӑ..
• Кирсанов Ф. История Великой Теоремы Ферма.

Акăлчанла

• Faltings, Gerd (1995). The Proof of Fermat’s last theorem by R. Taylor and A. Wiles, Notices of the AMS (42) (7), 743—746.
• Daney, Charles (2003). The Mathematics of Fermat’s last theorem. Retrieved Aug. 5, 2004.
• O’Connor, J. J. & and Robertson, E. F. (1996). Fermat’s last theorem. The history of the problem. Retrieved Aug. 5, 2004.
• Shay, David (2003). Fermat’s last theorem. The story, the history and the mystery. Retrieved Aug. 5, 2004.

Каçăсем

• Andrey J. Hanson. Визуализация последней теоремы Ферма logo çинче : [пер. с англ.] — Indiana University Department of Computer Sience and the Center for Innovative Computer Applications. (1990)