Франсиско Гойя

Франсиско Гойя
исп. Francisco José de Goya y Lucientes
Хӑйне хӑй ӳкерни. 1815
Çуралнă вăхăт:	30 пуш 1746
Вилнĕ вăхăт:	16 ака 1828
Викиампарти ĕçсем

Франсиско Хосе де Гойя-и-Лусьентес (исп. Francisco José de Goya y Lucientes; 30 пуш 1746, Фуэндетодос, Сарагоса ҫывӑхӗнче — 16 ака 1828, Бордо) — испани ӳнерҫи тата гравёрӗ, романтизм тапхӑрен пӗрремӗшӗсенчен тата чи чаплӑ ӳнер ӑстисенчен пӗри.

Пурнӑҫӗ

Гойя 1746 ҫулта Фуэндетодос, Арагонта, вӑтам пуранакан килйышра ҫуралнӑ. Вӑл Хосе Лусан-и-Мартинес ертсе пынипе 14 ҫултанпа ӳнерлĕ сăрлама вӗреннӗ те, Антон Рафаэль Менгс патне вӗренме Мадрида куҫнӑ. Вӑл 1773 ҫулта Жозеф Бая качча илнӗ. Гойя 1786 ҫулта Испани коронин придворнӑй ӳкерӳҫи пулса тӑнӑ, унӑн карьерине Испани аристократийӗпе король килйышĕн пайташӗсен портречӗсемпе, ҫавӑн пекех король керменӗ валли тунӑ рококо стилӗпе гобелен ҫинчи карикатурӑсемпе паллӑ тунӑ.

Гойа ҫырӑвӗсемпе хайланиӗсем упранса юлнӑ пулин те, унӑн шухӑшӗсем ҫинчен сахал пӗлеҫҫӗ. 1793 ҫулта унӑн йывӑр чир пулнӑ, хăлхи илтми пулнӑ, ҫакӑн хыҫҫӑн унӑн ӗҫӗсем ытларах та ытларах салхулланса, пессимистла пулса пынӑ. Унӑн кайранхи гравюрисем, ӳкерчӗксем ахӑртнех, ҫынсем хӑйсем социаллӑ тата политика шайӗ ҫине тӗксӗммӗн пӑхни, унӑн социаллӑ ҫӗкленӗвӗпе ҫыхӑнса тӑрать пулмалла. Ӑна 1795 ҫулта, Мануэль Франспа усӑллӑ мар килĕшӳ тунӑ чух, Король академийӗ директорӗ тунӑ. 1799 ҫулта патша ҫуртӗнчи живописецӗ пулса тӑнӑ (ку вӑл Испанири патша ҫуртӗнчи живописецӑн аслӑ ячӗ). 1790-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче Годой заказӗпе вӑл хӑйӗн "Ҫара Майа", ҫак вӑхӑтшӑн тӗлӗнмелле хӑюллӑ та уҫӑ ӗҫне вӗҫленӗ. 1800-01 ҫулсенче вӑл Веласкес витӗмӗпе ҫырнӑ "Испанин КАРЛ IV-пе унӑн ҫемйи" илемӳкерчӗк ҫырнӑ.

1807 ҫулта Наполеон франс ҫарĕпе Испание хирӗҫ ҫурутрав ҫинче харҫăпа кайнӑ. Гойя Мадридра вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче юлнӑ, вӑрҫӑ ӑна ҫав тери илӗртнӗ пулмалла. Вӑл хӑйӗн шухӑшӗсене халӑх умӗнче каламан пулин те, вӗсем ҫинчен унӑн серийӗ тӑрӑх "Вӑрҫӑ Инкекӗ" гравюра (вӑл вилнӗ хыҫҫӑн 35 ҫултан пичетленсе тухнӑ пулсан та) тата 1814 ҫулхи "1808 ҫулхи Çăвăн Иккӗмӗшӗ" тата "1808 ҫулхи çăвăн Виҫҫӗмӗшӗ" илемӳкерчӗк тӑрӑх пӗлме пулать. Вӑтам тапхӑрти ытти ӗҫсене серисем кӗреҫҫӗ: "Капричос", "Лос Диспаратес". Ҫавӑн пекех халалланӑ илемӳкерчӗксен анлӑ спекторӗ: ӑссӑрлӑх, чун-чӗреллӗ приютсем, тухатмӑшсем, фантазиллӗ чӗрчунсем, ҫавӑн пекех тӗн тата политикăри коррупци - ҫаксем пурте вӑл хӑйӗн ҫӗршывӗн шӑпишӗн те, хӑйӗн психикипе ӳт-пӳ сывлӑхӗшӗн те хӑрани пек туйӑннӑни кӑтартаҫçĕ.

Юлашки тапхӑрта, 1819-1823 ҫулсенчи Хура картинӑсем пулса тӑраҫҫӗ, вӗсене (хӑлхасӑр Ҫурт) Штукатурка тунӑ стенисем ҫине ҫупа ӳкернӗ. Унта Вӑл Испанири политикӑпа социаллӑ событисем шанчӑксӑрланнипе изоляцире пурӑннӑ. Юлашкинчен Гойя Испанирен 1824 ҫулта тухса франссен Бордо хулине кайнӑ. Унпа пӗрле ҫамрӑк горничнӑй тата компаньонка Вайс Леокадий пулнӑ. Унта вӑл хӑйӗн "La Tauromaguia" серине тата ытти нумай ӗҫсене вӗҫленӗ. Кайран, инсулта пула Гойя сылтӑм енчен паралич ҫапнӑ, ӑна, 82 ҫулта, 1828 ҫулхи акан 16-мӗшӗнче пытарнӑ.

Ӗҫӗ-хӗлӗ

Сӑрӑ-ӳнер

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Гравюра

• 
• 
• 
• 
• 

Каҫӑсем

• Творчество Франциско Гойя — О художнике, о его драматическом жизненном пути и небывалом по форме творчестве.
• Francisco de Goya — Zoomable Paintings
• Francisco de Goya’s Paintings
• Картины Гойя
• О выставке «Сны разума». Франсиско Гойя и Сальвадор Дали
• Франсиско Гойя (1746—1828) ОФОРТЫ ИЗ СЕРИИ «БЕДСТВИЯ ВОЙНЫ»
• [ Франсиско Гойя] — ПСЭ
• Гойя-и-Лусьентес. Картинная галерея. Биография.
• Офорты Сальвадора Дали: переработанные иллюстрации «Капричос» Гойи