Хĕвел тавраш тытăмĕ страницӑн кодне пӑхни

[[Ӳкерчĕк:Solar System true color.jpg|мини|upright=1.5|Хĕвел систем (масштаба пăхăнмасăр)]]
'''Хĕвел системи''' — [[Хĕвел]]тен тата [[планетăсен системи]]нчен тăракан [[çăлтăр системи]], унăн йĕркине çутçанталăкри хĕвел тавра çаврăнакан [[космос объекчĕсем]]: планетăсемпе [[планетăсен спутникĕсем]], карликлă планетăсемпе спутникĕсем, çаплах Хĕвел системин пĕчĕк кĕлеткисем — [[астероид]]сем, [[метеороид]]сем, кометăсем, космослах тусанĕ кĕреççĕ.

== Шучĕсем ==
* [[Хĕвел]]
* [[планета|Планетасемпе]] [[спутник]]ĕсем
*# [[Меркури]]
*# [[Венера]]
*# [[Çĕр]]
*#* [[Уйăх (Çĕр çулташĕ)|Уйăх]]
*# [[Марс]]
*#* [[Марс спутникĕсем]]
*# [[Юпитер]]
*#* [[Юпитер спутникĕсем]]
*# [[Сатурн]]
*#* [[Сатурн спутникĕсем]]
*#* [[Сатурн ункисем]]
*# [[Уран]]
*#* [[Уран спутникĕсем]]
*# [[Нептун]]
*#* [[Нептун спутникĕсем]]

* [[Карлик планетисем]]пе спутникĕсем
** [[Церера]] (малтан астероид шутĕнче пулнă)
** [[Плутон]] (унчен Хĕвел системин тăххăрмĕш планета шутланнă)
*** [[Плутон спутникĕсем]]
** [[Эрида]]
*** [[Дисноми (спутник)|Дисноми]]

* Хĕвел системин пĕчĕк кĕлеткисем
** [[Астероид]]сем
** [[Койпер ярăмĕ]]сем
*** [[Квавар]]
*** [[Иксион]]
*** [[Орк]]
** [[Оорта пелĕчĕ]]сем
*** [[Седна]]
** [[Комета|Кометăсем]]
*** [[Галлей комети]]
** [[Метеор]]лă кĕлеткесем

== Хĕвел системи йĕркеленсе кайни ==
Хальхи тĕпчевлĕ курăмсемпе, Хĕвел системи 5 миллиард çул каялла газлă-тусанлă пĕлĕтлĕх пăчăртаннипе пулса тăнă. 

== Хĕвелпе планетăсем ==
=== Планетăсен орбитăллă куçăмĕсем ===
=== Планетăсен талăкри çаврăнăвĕсем ===
=== Планетăсен тĕп параметăрĕсене танлаштарни ===

Пур параметăрĕсене Çĕрпе танлаштарса кăтартнă :
{| class="toccolours" border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" style="text-align: center; border-collapse: collapse;"
 |+ align="bottom" style="text-align: left;" |
<sup>*</sup> Абсолютлă палисене [[Çĕр (планета)|Çĕр]] çтатьяра кăтартнă.<br />
<sup>**</sup> Талăкăн çуклă палли планета хăй тĕнĕлĕ тавра çаврăнни орбита çаврăнăвĕпе хирĕçле пулнине пĕлтерет.<br />
<sup>***</sup> [[1930]] çулта уçсанах Плутона планета тесе [[Тенчери Астрономиллĕ Пĕрлĕх]] çирĕплетет. Хальхи тĕпчев ĕçĕсене шута илсе Плутонран çак статуса туртса илнĕ.
 |- bgcolor="#ccccff"
 ! Планета
 ! Экваторлă<br />диаметр<br />(çĕр диаметрĕсем)
 ! Йывăрăш<br />(çĕр йывăрăшĕ)
 ! Орбиталлă<br />радиус<br />([[астрономиллĕ виçи|а.&nbsp;в.]])
 ! Орбиталлă<br />тапхăр<br />(çул)
 ! Талăк<br />(çĕр талăкĕ)
 ! [[Спутник]]сем
 |-
 | [[Меркури]]
 | align="center" | 0,382
 | align="center" | 0,06
 | align="center" | 0,38
 | align="center" | 0,241
 | align="center" | 58,6
 | align="center" | çук
 |-
 | [[Венера]]
 | align="center" | 0,949
 | align="center" | 0,82
 | align="center" | 0,72
 | align="center" | 0,615
 | align="center" | −243<sup>**</sup>
 | align="center" | çук
 |-
 | [[Çĕр]]<sup>*</sup>
 | align="center" | 1,00
 | align="center" | 1,00
 | align="center" | 1,00
 | align="center" | 1,00
 | align="center" | 1,00
 | align="center" | [[Уйăх|1]]
 |-
 | [[Марс]]
 | align="center" | 0,53
 | align="center" | 0,11
 | align="center" | 1,52
 | align="center" | 1,88
 | align="center" | 1,03
 | align="center" | [[Фобос тата Деймос|2]]
 |-
 | [[Юпитер]]
 | align="center" | 11,2
 | align="center" | 318
 | align="center" | 5,20
 | align="center" | 11,86
 | align="center" | 0,414
 | align="center" | [[Юпитер спутникĕсем|63]]
 |-
 | [[Сатурн]]
 | align="center" | 9,41
 | align="center" | 95
 | align="center" | 9,54
 | align="center" | 29,46
 | align="center" | 0,426
 | align="center" | [[Сатурн спутникĕсем|60]]
 |-
 | [[Уран]]
 | align="center" | 3,98
 | align="center" | 14,6
 | align="center" | 19,22
 | align="center" | 84,01
 | align="center" | −0,718<sup>**</sup>
 | align="center" | [[Уран спутникĕсем|27]]
 |-
 | [[Нептун]]
 | align="center" | 3,81
 | align="center" | 17,2
 | align="center" | 30,06
 | align="center" | 164,79
 | align="center" | 0,671
 | align="center" | [[Нептун спутникĕсем|13]]
 |-
 | [[Плутон]]<sup>***</sup>
 | align="center" | 0,24
 | align="center" | 0,0017
 | align="center" | 39,5
 | align="center" | 248,5
 | align="center" | −6.5<sup>**</sup>
 | align="center" | [[Плутон спутникĕсем|3]]
 |}

[[Ӳкерчĕк:Solar system scale.jpg|thumb|upright=2|center|Хĕвеле, планетăсене пĕр-пĕринпе танлаштарни]]

== Хĕвел системине «уçни» тата тĕпчени ==
=== Геотĕпĕллĕ тата гелиотĕпĕллĕ системăсем ===

== Галактикăри орбита ==
[[Ӳкерчĕк:Галактика Млечный Путь.jpg|thumb|upright=1.25|right|Пирĕн галактикăра Хĕвелĕн вырăнĕ]]

== Çавăн пекех пăхăр ==

* [[Тициус-Боде тĕрĕс йĕрлĕхĕ]]
* [[Планета евĕр объект]]сем
* [[Немезида (çăлтăр)|Гипотезăллă çалтăр Немезида]]

== Каçăсем ==

* [http://slrsystem.ru/ Информация по Солнечной системе] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927000337/http://slrsystem.ru/ |date=2007-09-27 }}
* [http://www.romzec.ru/Uni.htm Солнечная система в цифрах] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080331105214/http://www.romzec.ru/Uni.htm |date=2008-03-31 }}

{{stub}}
{{Хĕвел системи}}
{{Çĕр вырнаçăвĕ}}

[[Категори:Хĕвел системи]]
[[Категори:Астрономи объекчĕсем]]