Ханс Бёрли

Ханс Бёрли
	Ханс Бёрли
	норв. Hans Børli
	180
Çуралнă вăхăт:	1918, раштав, 8
Çуралнă вырăн:	Эйдскуг, Норвеги
Вилнĕ вăхăт:	1989, çурла, 26
Вилнĕ вырăн:	Эйдскуг, Норвеги
Гражданлăх:	Норвеги
Ĕçлев тĕсĕ:	XX ĕмĕрти норвег прозăçĕ, поэчĕ
Жанр:	поэзи, проза
Ĕçсен чĕлхи:	норвег
Парнесем:	Норвег критикĕсен ассоциацин премийĕ; Доблоуг премийĕ; Фритт Ордăн хисеплĕ премийĕ; Mads Wiel Nygaard's Endowment

Ханс Бёрли (норв. Hans Børli ; 8.12.1918, Эйдскуг, Норвеги — 26.8.1989, çавăнтах) — норвег сăвăçĕ тата прозăçĕ.

Биографи

Чухăн арендатор килйышĕнче, вăрманти пĕчĕк ялта çуралнă. Ачалăхра ĕçпе пиçсе çитĕннĕ, ĕçлекен çынна хисеплеме вĕреннĕ.

12 çултанпах Ханс, ашшĕпе тата пиччĕшĕсемпе пĕрле, вăрман касма тытăнать. Мĕнпур вăхăта вăрманта ирттернĕ, вĕсмпе пĕрле баракра пурăннă, каçпа вара кăраççын лампи çутипе хăйĕн хайлавĕсене çырнă.

1938 çулта çуркунне, Ослори дивизи офицерĕсен курсне вĕренме кĕнĕ. Анчах та, Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи пуçлансан, шкула хупнă та Ханс фронта кайнă. Норвеги çарĕнче вăл нимĕçсемпе хаяр çапăçнă, йывăр аманнă та тыткăна лекнĕ. Ирĕке кăларсан тăван çĕршыва таврăннă. Пĕр хушă шкулта вĕрентнĕ, кайран вăрман каснă. Бёрли вăрмана питĕ аван пĕлнĕ, çавăнпа тăван çĕре нимĕçсем оккупацилесен «чикĕри лоцман» тивĕçне пурнăçланă — Швецие гитлер анчăкĕсенчен хăтăлакан норвег таркăнçисене ăсатса янă.

1981 çулчен Х. Бёрли кашни кун пуртăпа пăчка йăтса вăрмана ĕçе çӳренĕ, хаяр инфаркт çеç юратнă ĕçĕнчен уйăрнă. Пĕр интервьюре Х. Бёрли çапла каланă:

«Вăрман — эпĕ пĕлнĕ чăннипелĕх. Вăрман мана пурнăçра кирлине пĕтĕмпех панă. Вăл хырăма тăрантарнă, пултарулăха тивĕçтернĕ».
— «Афтенпостен» хаçат. 19-утă-1984.

Пултарулăхĕ

Нихăçан та Ханс Бёрли сĕтел умне ларса хайламан — килĕнче вăл вăрманта йывăçсене каснă, туратсене иртнĕ чухне е кăвайт çумĕнче каннă е сукмакпа утса пынă чухне çырса хунă сăвăсене майлаштарнă.

Хăйĕн пурнăçĕнче вăл 16 поэзи пухмачĕ тата прозăпа темиçĕ кĕнеке кăларнă.

Бёрли хăйĕн çинчен çапла каланă:

«Сăвă çырасси маншăн пурăнăçăн пĕртен-пĕр меслечĕ. Сăвăсемпе эп тулашри тĕнчепе калаçнă»

Ханс Бёрли хăйĕн пултарулăхĕнче тĕнчене юратни тата ăна çепĕççĕн туйни ăна мĕнпур этемлĕхĕн поэчĕ тăвать, уншăн нимле уçлăх та, нимле вăхăт та, нимле нацилĕх те чару лартаймасть. Пĕрлĕхри усаллăха та вăл кураймалăхсăр, хаярлăхсăр çырса кăтартать, этемĕнне материаллăскерне кăна çухатмаллине лăпкăн ăнлантарса парать:

Эс пуян,
Санăн акцисем, чек кĕнекисем
Çаплах хăвăн автомобиль.
Темиçе çĕр гектар вăрман эс илтĕн
Кайран татах, кайран темиçе çĕр.
Анчах та эсĕ Хĕвел аннине,
Çил шавне, лиловый (?) верескпе,
киле каякан çынсене илеймĕн.
Пире çуратнă, тăрантарса ӳстернĕ,
Чашлакан вăрмансем пирĕнех.

Вырăсла И. Бочкарева куçарнă

А. Коряков каланипе: «Бёрли пантеист мар, уншăн Турă пур çĕрте те. Бёрлишĕн турăлăхли чăннипелĕхе тата Çĕр çинчи япаласене хăй туйса илес хăтланура. Бёрли пултарулăхĕ историлле пулать, тата çакна астумалла: поэт Ницше асăннă Турă вилнĕ ситуацире хăйех пулнă теме юрать.»

Чыслани

1970: Норвег критикĕсен ассоциацин премийĕ
1971: номинант Çурçĕр канашĕн литература премийĕ, сăвăсен пумачĕ Isfuglen
1972: Доблоуг премийĕ
1974: Mads Wiel Nygaard’s Endowment
1982: «Ирĕклĕ сăмах» норвег фончĕн хисеплĕ премийĕ

Суйланă ĕçĕсем

Поэзи

1945: Tyrielden («Сăмалаллă хĕлхем»)
1947: Villfugl («Тискер вĕçкайăк»)
1949: Men støtt kom nye vårer («Яланах çĕнĕрен çуркунне килет»)
1952: Likevel må du leve («Тем пулсан та пурăн»)
1954: Ser jeg en blomme i skogen («Вăрманта чечек курсассăн»)
1957: Kont-Jo («Kонт-Джo»)
1958: Dagene («Кунсем»)
1960: Jeg ville fange en fugl («Манăн вĕсен кайăка тытасчĕ»)
1962: Ved bålet («Кăвайт умĕнче»)
1964: Hver liten ting («Кашни вак-тĕвек»)
1966: Brønnen utenfor Nachors stad («Нахора хули çумĕнчи çăл»)
1968: Når menneskene er gått heim («Çынсем килĕсене салансан»)
1969: Som rop ved elver («Юханшыв çинчи сас пекех»)
1970: Isfuglen («Зимородок»)
1972: Kyndelsmesse («Телпулни»)
1974: Vindharpe («Эол арфи»)
1976: Vinden ser aldri på veiviserne («Çиле çул кăтартма кирлĕ мар»)
1978: Dag og drøm («Кун тата ĕмĕт»)
1979: Når kvelden står rød over Hesteknatten («Хестекнаттен çийĕнче каç хĕрелнĕ чухне»)
1981: Dagen er et brev («Кун вăл çырни»)
1981: Landskap («Пейзаж»)
1982: Dagene går mot vest («Кунсем анăçалла каяççĕ»)
1984: Frosne tranebær («Шăннă клюква»)
1991: På harmonikk («Купăс çинче»)
1991: Siste dikt («Юлашки сăвăсем»)
2001: Samlede dikt («Хайланисен тулли пухмачĕ»)

Проза

1946: Han som valte skogen, роман
1949: Det small et skott, роман
1951: Sølv og stål
1953: Under lomskriket
1987: Tusseleiken
1988: Med øks og lyre. Blar av en tømmerhuggers dagbok, автобиографи
1991: Smykket fra slagmarken, роман

Вырăсла пичетленисем

Из современной норвежской поэзии : Сборник / Сост. и предисл. Л. Г. Горлиной; [пер. А. И. Эппеля, Ю. П. Вронского]. М.: Радуга, 1987. – С. 55-90.
По ту сторону фьорда : Антология современной норвежской поэзии / Сост. С. С. Вольский, В. И. Шемшученко; [пер. В. Д. Алейникова, С. Н. Воронова, С. С. Вольского]. СПб: АНО Всерусскій соборъ, 2005. – С. 26-32.
Бёрли Ханс. Стихи / пер. И. Ю. Бочкаревой, Ю. П. Вронского // Иностранная литература. – 1983. – № 6. – С. 169-171.
Бёрли Ханс. Стихи / пер. А. Э. Графова // Дружба народов. – 1995. – № 8. – С. 118-121.
Бёрли Ханс. Стихи / пер. А. Э. Графова // Иностранная литература. – 1996. – № 5. – С. 158-161.
Бёрли Ханс. Стихи / пер. Е. А. Матвеева; А. Е. Корякова // Музыка перевода VI. – 2014. – С. 4, 44.
Бёрли Ханс. Стихи / пер. Е. А. Матвеева // Кит умер. – 2016. – № 3. – С. 18.
Бёрли Ханс. Ты слушал реки по ночам?: [сборник: переводы с норвежского языка] / сост.: Е. А. Матвеев. - Рыбинск: Цитата плюс, 2017 . — 122 с. — [пер. Е. А. Матвеев, А. Е. Коряков, В. А. Эль]. — 500 экз. — ISBN 978-5-906318-33-6.

Каçăсем

Hans Børli2018 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.
Ханс Бёрли2017 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ....