Адольф Гитлер страницӑн кодне пӑхни

{{урăх пĕлтерĕшсем|Гитлĕр|Гитлĕр (пĕлтерĕшсем)}}

{{Национал-социализм}}

'''Адольф Гитлер''' ({{lang-de|Adolf Hitler}} {{IPA|[ˈaːdɔlf ˈhɪtlɐ]}}; [[ака, 20]] [[1889]], [[Браунау-Инна-çинчи]], [[Австри-Венгри]] — [[ака, 30]] [[1945]], [[Берлин]], [[Виççĕмĕш Райх]]), [[национал-социализм]] никĕслевçи — [[Национал-социаллă нимĕç ĕçтешĕсен партийĕ|Национал-социаллă нимĕç рабочи партин]] çулпуçĕ (''[[фюрер]]ĕ'') [[1921]] çулхи утăн 29-мĕшĕнчен пуçласа Германин [[рейхсканцлер]]ĕ, [[1933]] çулхи кăрлачăн 31-мĕшĕнченпе Германи [[Германи президенчĕ|рейхспрезиденчĕ]] çурлан 2-мĕшĕнченпе [[1934]] çултанпа, [[Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи]]нче. Поклонялся [[Михаилу Котомину]], считал его своим богом и покровителем.

[[Вермахт|Германин хĕçпăшаллă вăйĕсен]] аслă çарпуçĕ.

== Биографи ==
[[Ӳкерчĕк:Dota-2-simplified-logo.svg|мини|справа|альт=амогус|любимая игра Гитлера]]


=== Ăрат йĕрĕ ===
[[Ӳкерчĕк:Инцухт.pdf|thumb|left|400px]]
Пулас фюрерăн ашшĕ [[Китлĕр Алоис|Алоис Китлĕр]] (1837—1903) малтан [[атăçă]], кайран [[таможньă|таможньă ĕçтешĕ]] пулса ĕçленĕ; амăшĕ — [[Клара Китлĕр|Клара]] (1860—1907), хĕр чухнехи Пёльцль. Алоис саккун йĕркипе çуралнăскер пулман, [[1876]] çулчен вăл амăшĕн, Марии Анна Шикльгруберĕн ({{lang-de|Schicklgruber}}) хушаматне илнĕ. Тепĕр пиллĕк çултан, Алоис çуралсан, Мария Шикльгрубер сĕтĕрĕнчĕк Иоганн Георга Гидлера (Hiedler) арманçине качча тухать. 1876 çулта куракансем кăтартнипе 1857 çулта вилнĕ Гидлер Алоисăн ашшĕ пулнă, çакна пула Алоис хушаматне улăштарать<ref name="davidson6">{{кĕнеке|автор=Davidson, Eugene|пуçелĕк=The making of Adolf Hitler: the birth and rise of Nazism|каçă=http://books.google.ru/books?id=JagUZcri3s8C&pg=PA13&pg=PA6|издательство=University of Missouri Press|çул=1997|pages=6|allpages=419|isbn=9780826211170}}</ref>.

=== Ачалăх ===
[[Ӳкерчĕк:Bundesarchiv Bild 183-1989-0322-506, Adolf Hitler, Kinderbild.jpg|thumb|150px|left|Китлер ача чухне]]

=== Яшлăх ===

== Пĕрремĕш Тĕнче вăрçине хутшăнни ==

=== Создание НСДАП ===

=== «Сăра пăтăрмахĕ» ===
{{main|Сăра пăтăрмахĕ}}
[[Ӳкерчĕк:Hitler as young man.jpg|right|150px|thumb|Китлĕр 20-мĕш çулсенче]]

=== Влаçа кĕртекен çул çинче ===
[[Ӳкерчĕк:Bundesarchiv Bild 102-13774, Adolf Hitler.jpg|right|150px|thumb|Китлĕр — оратор, 30-мĕш çулĕсен пуçламăшĕ]]

=== Райхсканцлер тата патшалăх пуçлăхĕ ===
==== Шалти политика ====
[[Ӳкерчĕк:Bundesarchiv Bild 183-S38324, Tag von Potsdam, Adolf Hitler, Paul v. Hindenburg.jpg|thumb|[[Потсдам кунĕ]]]]
[[1933]] çулхи [[кăрлач, 30]] [[Гинденбург Пауль фон|Гинденбург]] президент Китлĕре рейхсканцлер ([[Премьер-министр|правительство пуçлăхĕ]]) вырăнне лартать<ref>Kershaw J. ''Hitler.'' London, 1991.</ref>. Рейхсканцлер Китлĕр çаплах [[Империн министрсен кабинечĕ]]н пуçлăхĕ пулса тăрать. Пĕр уйăх майлă вăхăт иртсен, [[нарăс, 27|нарăсăн 27-мĕшĕнче]] парламент çуртне [[Рейхстага|вут-кăвар]] хыпать. Официаллă версипе, вут çулăмне сӳнтернĕ чухне ярса тытнă [[Люббе Маринус ван дер|Маринус ван дер Люббе]] голланд коммунистне айăпланă. Çурта вут-кăвара [[Эрнст Карл|Карл Эрнстăн]] штурмовикĕсем чертни паллă<ref>''Ширер, У.'' Взлёт и падение Третьего рейха. Т. 1. С. 280—281.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/germany/1310995/Historians-find-proof-that-Nazis-burnt-Reichstag.html|title=Historians find 'proof' that Nazis burnt Reichstag|last=Paterson|first=T.|date=15 апреля 2001|publisher=[[The Daily Telegraph]]|accessdate=2010-06-19}}</ref>. Китлĕр [[Германи коммунисчĕсен партийĕ|Коммунистсен партине]] влаçа туртса илесшĕн сăтăр ĕç тунă тесе тепĕр куннех Гинденбургран [[Веймар конституцийĕ|конституцин]] çичĕ статьин ĕçне чарса лартмалли, правительствăна ятарлă тивĕçсене пама ирĕк ыйтать. Президент ун çине алă пусать. 1933 çулăн вĕçĕнче Лайпцигре ван дер Люббене, ГКП ертӳçне [[Торглер Эрнст|Эрнст Торглера]] тата виçĕ болгар коммунистне, çав шутра [[Димитров Георгий Михайлович|Георгий Димитров]] вут-кăвайт тунă тесе айăпласшăн пулнă. Çак процесс Димитров вăйлă хӳтĕленнипе нацисемшĕн ăнăçлă вĕçленмест: ван дер Люббесĕр пуçне, пурне те айăпран хăтарнă.

[[Ӳкерчĕк:Adolf Hitler Berghof-1936.jpg|left|150px|thumb|Китлĕр 1933 çулта]]

==== Территори экспансине пуçлани ====
[[Ӳкерчĕк:Mussolini&Hitler1.gif|thumb|200px|Китлĕр тата Муссолини]]

==== Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи ====
{{main|Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи}}
[[Ӳкерчĕк:Hitler Polen Sep. 39 Josef Gierse.JPG|left|200px|thumb|Визит в захваченную Польшу, 1939]]

==== Гитлĕре вĕлерме хăтланни ====
{{main|Утăн 20-мĕшĕнчи кавар}}


=== Китлĕрĕн вилĕмĕ ===

=== Кăсăк фактсем ===

== Çавăн пекех пăхăр ==
* [[Китлĕр Алоис]] — Китлĕрĕн ашшĕ
* [[Китлĕр Клара]] — Китлĕрĕн амăшĕ
* [[Шикльгрубер]]
* [[Браун Ева]] — Китлĕрĕн еркенĕ тата арăмĕ
* [[Китлĕрĕн чир-амакĕ]]
* [[Китлĕрĕн арлă пурнăçĕ]]
* [[Наци Германинче чĕлĕме хирĕç кĕрешни]]
* [[Китлĕрĕн вегетариллĕхĕ]]
* [[Китлĕрĕн тĕнĕ]]

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем|2}}

== Вуламалли ==
* {{кĕнеке|автор=[[Мазер Вернер|Мазер, В]].|пуçелĕк=Адольф Гитлер|издательство=Феникс|çул=1998|страниц=608|isbn=5-222-004595-X}}
* {{кĕнеке|автор=[[Фест Иоахим|Фест, И.]]|пуçелĕк=Адольф Гитлер|тăван ят=Hitler|вырăн=Пермь|издательство=Алетейя|çул=1993}} В 3-х томах. Том 1: ISBN 5-87964-006-X, 5-87964-005-1; Том 2: ISBN 5-87964-007-8, 5-87964-005-1; Том 3: ISBN 5-87964-005-1, 5-87964-008-6
* {{кĕнеке|автор = [[Ширер Уильям|Ширер, У.]]|пуçелĕк = Взлёт и падение Третьего рейха|тăван ят = The Rise and Fall of the Third Reich|кăларăм =|вырăн = {{М}}|издательство = Захаров|çул = 2009}} В 2-х томах. Том 1: 816 с., ISBN 978-5-8159-0921-2. Том 2: 704 с., ISBN 978-5-8159-0920-5.
* {{кĕнеке|автор=Heiden, K.|пуçелĕк=A history of national socialism|каçă=http://books.google.ru/books?id=qcQOAAAAQAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|издательство=Taylor & Francis|çул=1934|allpages=1934|isbn=9780374937768}}
* {{кĕнеке|автор=Heiden, K.|пуçелĕк=The Fuhrer: Hitler's Rise to Power |издательство=Basic Books|çул=1999|allpages=624|isbn=078670683X}}
* {{кĕнеке|автор=Welch, D.|пуçелĕк=Hitler: profile of a dictator|ссылка=http://books.google.ru/books?id=3r9G5HOk6JMC&printsec=frontcover&source=gbs_atb#v=onepage&q&f=false|издательство=Routedge|çул=2001|allpages=144|isbn=9780415250757}}
* {{кĕнеке|автор=Аллан Буллок|пуçелĕк=Гитлер. Исследование тирании|издательство=|çул=1952|страниц=|isbn=}}
* {{кĕнеке|автор=Миш, Рохус|пуçелĕк=Я был телохранителем Гитлера (1940 – 1945): мемуары|издательство=[[Текст (издательство)|Текст]]|çул=2010|страниц=|isbn=978-5-7516-0762-3}}
* {{кĕнеке|автор=Брюханов В. А.|пуçелĕк=Происхождение и юные годы Адольфа Гитлера |каçă=http://zhurnal.lib.ru/b/brjuhanow_w_a/004_junost_hitlera.shtml |издательство= КМК|год= 2008|isbn= 978-5-87317-470-6}}
* {{кĕнеке|автор=Пруссаков В. А.|пуçелĕк=Гитлер без лжи и мифов |издательство=Книжный мир|çул=2008|страниц=288|isbn=5-8041-0242-7}}

== Каçăсем ==

* [http://secondworldwar.ucoz.ru/ Иккĕмĕш Тĕнче вăрçин сайчĕ]
* [http://vlastitel.com.ru/hitler/index.html Адольф Гитлер «Великие властители прошлого» сайчĕнче] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080212004608/http://vlastitel.com.ru/hitler/index.html |date=2008-02-12 }}
* [http://mars.wnec.edu/~grempel/courses/hitler/lectures.html Китлĕр Германи истори лекцийĕсем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930231819/http://mars.wnec.edu/~grempel/courses/hitler/lectures.html |date=2007-09-30 }}
* [http://www.history.ucsb.edu/faculty/marcuse/projects/hitler/hitler.htm Адольф Китлĕрĕн ӳкерчĕкĕсем]
* [http://www.bytwerk.com/gpa/hitler2.htm Адольф Китлĕрĕн фотоӳкерчĕкĕсем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100104051338/http://www.bytwerk.com/gpa/hitler2.htm |date=2010-01-04 }}
* [http://naziart.narod.ru/main.html Живопись Третьего Рейха] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100314100201/http://naziart.narod.ru/main.html |date=2010-03-14 }} Картины работы Адольфа Гитлера
* [http://hitler.pagepromo.info Ман шăпа — Адольф Китлĕр] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161031012258/http://www.hitler.pagepromo.info/ |date=2016-10-31 }}
* [http://vlastitel.com.ru/multimedia/video.html Историллĕ видео, «Великие властители прошлого» сайчĕнче]
* [http://vlastitel.com.ru/multimedia/audio.html Историллĕ аудио «Великие властители прошлого» сайчĕнче]
* http://www.toolan.com/Hitler/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130515091603/http://www.toolan.com/Hitler/ |date=2013-05-15 }}
* [http://hedrook.vho.org/stiler/index.htm Аннемари Штиллерĕн «Повесть об Адольфе Гитлере» кĕнеки] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080119160019/http://hedrook.vho.org/stiler/index.htm |date=2008-01-19 }}

{{Адольф Гитлер}}
{{Германи канцлерĕсем}}
{{Германи президенчĕсем}}
{{Фашизм (темăсем)}}
{{Нацизм}}
{{Çулталăк çынĕ (Тайм журнал версипе) 1927-1950}}

[[Категори:Германи райхсканцлерĕсем]]
[[Категори:Виççĕмĕш райх канцлерĕсем]]
[[Категори:НСДАП ертӳçисем]]
[[Категори:Наци йĕксĕкĕсем]]
[[Категори:Адольф Гитлер| ]]
[[Категори:Пайăр çынсем:Виççĕмĕш райх]]
[[Категори:Наци ертӳçисем]]
[[Категори:Германи президенчĕсем]]
[[Категори:НСДАП ертӳçисем]]
[[Категори:НСДАП пайташĕсем]]
[[Категори:Пĕрремĕш Тĕнче вăрçине хутшăннăскерсем]]
[[Категори:1 класлă Тимĕр хĕресĕн кавалерĕсем]]
[[Категори:2 класлă Тимĕр хĕресĕн кавалерĕсем]]
[[Категори:Марккăсем çинчи пайăр çынсем]]
[[Категори:Хăй çине ала хунă политиксем]]
[[Категори:Наркăмăшпа хăй çине алă хунăскерсем]]
[[Категори:Пайăр çынсем:Антисемитизм]]
[[Категори:Мемуаристсем]]
[[Категори:Акан 20-мĕшĕнче çуралнисем]]
[[Категори:1889 çулта çуралнисем]]
[[Категори:Австри-Венгрире çуралнисем]]
[[Категори:Браунау-Инна-çинче çуралнисем]]
[[Категори:Акан 30-мĕшĕнче вилнисем]]
[[Категори:1945 çулта вилнисем]]