Каспи тинĕсĕ страницӑн кодне пӑхни

{{Кӳлĕ|Ячĕ = Каçпи тинĕсĕ
|Нацилле ячĕ            = {{lang-lez|Кас гьуьл}} {{Lang-av|Хазар ралъад}} {{Lang-az|Xəzər dənizi}} {{Lang-dar|Каспила урхьу}} {{Lang-kz|Каспий теңізі}} {{lang-fa|دریای خزر/ دریای مازندران }} {{Lang-tk|Hazar deňzi}}
|Ӳкерчĕк                 = Caspian coast in Hovsan, Azerbaijan.jpg
| Ӳкерчĕке алпусни =Азербайджанта çырана хум çапать
|Ӳкерчĕк анлăшĕ           =
|Координатсем = 42/ /N/ 51/ / /E 
  |CoordScale  = 1000000
|Масштаб=3000000
|Патшалăх                = Раççей/Казахстан/Иран/Азербайджан
|Регион=Аçтăрхан облаçĕ/Дагестан/Атырау облаçĕ	
|Район=	
|Тинĕс шайĕнчи çӳллĕшĕ= -28
 |Тăршшĕ= 1200
 |Анлăшĕ = 435
|Лаптăкĕ=         371000
|Калăпăш=        78200 
|Çыран хĕрри тăршшĕ= 7000
|Чи пысăк тарăнăш=1025    
|Вăтам тарăнăш = 208
|Минераллав тĕсĕ= сахал тăварлă
 |Тăварлăх = до 13
 |Янкăрлăх = 
|Шыв пухăмĕн лаптăкĕ =3626000
|Кĕрекен юханшывсем=[[Атăл]], [[Урал (юханшыв)|Урал]], [[Терек]], [[Кура (юханшыв)|Кура]] тата ыттисем.
|Тухакан юханшыв= 
|Commmons		= Caspian Sea 
|Позици картти=    Каспи тинĕсĕ
|Позици картти 1 =Çывăх тата Ватам Тухăç
}}
[[File:Caspian Sea Khezershahr beach.jpg|thumb|320px|Caspian Sea [[Khezeshahr]] beach]]
[[Ӳкерчĕк:Caspianseamap.png|thumb|right|250px|Каспи тинĕсĕ]]
[[Ӳкерчĕк:Caspian Sea from orbit.jpg|thumb|right|250px|Terra Satellite (MODIS)]]
[[Ӳкерчĕк:Stenka Razin by Vasily Surikov 1906.jpg|thumb|right|250px|[[Разин, Степан Тимофеевич|Стенька Разин]] ([[Суриков, Василий Иванович|Василий Суриков]])]]
'''Каспи тинĕсĕ''' — Çĕр çинчи чи пысăк кӳлĕ, [[Европа]] [[Ази]]пе çыхăннă çĕртре вырнаçнă.

== Географи ==

Каспи тинĕсĕ S латин сас палли пек курăнать, тăршшĕ çурçĕртен кăнтăра - 1200 çухрăма яхăн, анăçран тухăçа - 195-435 çухрăм, вăтам вăрăммăшĕ — 310-320 çухрăм.Лаптăкĕ яхăн 400 пин çм<sup>2</sup>.
Каспи тинĕсĕ физика-географи енĕпе виççĕне пайланать - Çурçĕр Каспи, Вăтам Каспи тата Кăнтăр Каспи. Килĕштернĕ чикĕ Çурçĕр тата Вăтам Касписем [[Чечен утравĕ]] - Тюб-Караган сăмсахĕ йĕррипе пырать, Вăтам тата Кăнтăр Касписемпе - Пурăну (Жилой) утравĕ - Ган-Гулу сăмсахĕ йĕррипе пулать.
Лаптăк шучĕсем: 
* Çурçĕр Каспи — 25 %
* Вăтам Каспи — 36 %
* Кăнтăр Каспи — 39 %.
Каспи тинĕсĕнчен шыв ыхса тухмасть, шывĕ тăварлă, 0,05 ‰ [[Атăл]] юхса кĕнĕ çĕртре, 11—13 ‰ кăнтăр-тухăçĕнче. Шыв шайĕ часах улшăнать, халĕ - 28 м аялтарах Тĕнче океанĕн шайĕнчен. Тинĕс шывĕн лаптăкĕ - 371 000 çм² майлă, чи тарăннни - 1025 м.

== Этимологи ==

Ячĕ [[хур]]тан пулса кайма пултарать - хур тинĕсĕ. Каспи тинĕсĕ хăйĕн ятне çавсенчен илсе юлнă. Каспи тинĕсĕн хăйĕн пурнăçĕнче 70 ят пулнă - Гиркан тинĕсĕ, Хвалын тинĕсĕ, Хазар тинĕсĕ, Абескун тинĕсĕ, Сарай тинĕсĕ, Дербент тинĕсĕ, Сихай тинĕсĕ тата ытти йăхсен-халăхсен ячĕллĕ.

X - XIII ĕмĕрсенче Пăлхар тинĕсĕ ячĕ пулнă.

== Истори ==

== Каспи тинĕсĕн çурутравĕсем ==

* [[Аграхан çурутравĕ|Аграхан]] 
* [[Апшерон çурутравĕ|Апшерон]]
* [[Бузачи çурутравĕ|Бузачи]] 
* [[Мăнкишлак çурутравĕ|Мăнкишлак]]
* [[Мианкале çурутравĕ|Мианкале]]
* [[Туб Караган çурутравĕ|Туб Караган]]

== Пысăк утравĕсем ==


* [[Ашур-Ада утравĕ]] 
* [[Гарасу утравĕ]] 
* [[Гум утравĕ]] 
* [[Даш утравĕ]] 
* [[Зира утравĕ]] 
* [[Зянбил утравĕ]] 
* [[Кюр Дашы утравĕ]] 
* [[Хара-Зира утравĕ]] 
* [[Сенги-Мугань утравĕ]] 
* [[Чечен утравĕ]] 
* [[Чыгыл утравĕ]]

== Каспи тинĕсне юхса кĕрекен шывсем ==
* [[Атăл]]
* [[Терек]]
* [[Урал]]
* [[Эмба]]
* [[Кура]]
* [[Самур]]
* [[Атрек]]

[[Категори:Каспи тинĕсĕ]]