Коса чĕлхи

Коса чĕлхи — банту чĕлхисем шутне кĕрекен чĕлхе. Çырулăхĕ латиница çинче никĕсленет. Коса чĕлхипе коса халăхĕ калаçать. Кăнтăр Африка Республикин патшалăх чĕлхи шутланать. Пурĕ чĕлхепе 7.9 миллион çын (КАР-ăн 18%) калаçать.

Унăн хурăнташ чĕлхисем — зулу, свази тата ндебеле, касасем çак чĕлхесемпе калаçакансене те ăнланаççĕ.

ISO 639-1 тăрăх xh, ISO 639-2 тăрăх xho пек палартăнать.

Хоса чĕлхинче хоса халăхĕсĕр пуçсăр урăх никам та калама пултарайман сасăсем пур.

Лингвистика хаклавĕ

Фонетикăпа фонологи

Орфографи	МФА	Ăнлантару
a	[a]
b	[ɓ]
bh	[bʱ]	(m хыççăн b пек çыраççĕ)
c	[kǀ]	(n хыççăн kc пек çыраççĕ)
ch	[kǀʰ]
d	[dʱ]
dl	[ɮ̈]	(n хыççăн [dɮʱ] пек çыраççĕ)
dy	[dʲʱ]
dz	[dz]	Сайра тĕл пулать
e	[ɛ]
f	[f]
g	[ɡʱ]
gc	[ɡǀʱ]
gq	[ɡǃʱ]
gr	[ɣ̈]
gx	[ɡǁʱ]
h	[h]
hh	[ɦ̤]	(часах h пек çыраççĕ)
hl	[ɬ]	(tl пек çыраççĕ, n хыççăн [tɬ’] пек илтĕнет)
i	[i]
j	[d̠ʒʱ]
k	[k’]
kh	[kʰ]
kr	[kx’]
l	[l]
lh	[l̤]
m	[m]
mh	[m̤]
n	[n]	(k умĕн [ŋ] пек илтĕнет)
n’	[ŋ]
nc	[ŋǀ]
ngc	[ŋǀʱ]
ngq	[ŋǃʱ]
ngx	[ŋǁʱ]
nh	[n̤]
nq	[ŋǃ]
nx	[ŋǁ]
ny	[nʲ]
nyh	[n̤ʲ]
o	[ɔ]
p	[p’]
ph	[pʰ]
q	[kǃ]	(n хыççăн kq пек çыраççĕ)
qh	[kǃʰ]
r	[r, r̤]	(ют чĕлхе сăмахĕсенче кăна)
rh	[x]
s	[s]
sh	[ʃ]
t	[t’]
th	[tʰ]
ths	[tsʰ]	(хăш чух tsh пек çыраççĕ)
tl	[tɬ’]	(hl варианчĕ n хыççăн)
ts	[ts’]
tsh	[tʃ’; tʃʰ]	(икĕ фонемă; [tʃʰ] хăш чух thsh пек çыраççĕ)
ty	[tʲ’]
tyh	[tʲʰ]
u	[u]
v	[v̤]
w	[w]
wh	[w̤]
x	[kǁ]	(n хыççăн kx пек çыраççĕ)
xh	[kǁʰ]
y	[j]
yh	[j̈]
z	[z̤]

Банту ытти чĕлхисем пекех, коса — тĕрлĕ тĕс сасăллă чĕлхе. Унăн икĕ сас тĕсĕ — çӳлли (çинçи) тата хулăмми. Янравлă хупă сасăсем çинçе сасăсене тухма пулăшаççĕ: вĕсем хыççăн вăл çӳлле çивĕч хăпарать.

Каçăсем

Wikipedia

Википедин [[:{{{code}}}:|{{{1}}} уйрăмĕ]].

• Ethnologue хыпар кĕнекинче 2012 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ. Çырнисем пурĕ те тĕрĕсех мар
• Питĕ кĕске коса-акăлчан сăмахсарĕ 2004 ҫулхи Ака уйӑхӗн 13-мӗшӗнче архивланӑ.
• Коса чĕлхин кĕске вĕрентĕвĕ