Тĕмен облаçĕ страницӑн кодне пӑхни

{{РФ субъекчĕ
|RuNm = Тĕмен облаçĕ
|OfNm1 = Тюменьская область<br>[[File:Russia._River_Ishim._Siberia._Река_Ишим._-_panoramio.jpg|250px]]
|OfNm2 = &nbsp;
|FSFlag = Flag_of_Tyumen_Oblast.svg
|FSCoA = Coat_of_Arms_of_Tyumen_Oblast.svg
|FlagLnk = Тĕмен облаҫӗн Ялавӗ
|CoALnk = Тĕмен облаҫӗн гербӗ
|FSMap = Tyumen_in_Russia_(+Khanty-Mansi_+Yamalo-Nenets_hatched).svg
|FSCtrWhat = Тĕп хули
|FSCtrNm = Тĕмен
|AreaRnk = 24 (3)
|TotArea = 160 122<ref>[[ХМАТ|ХМАТпе]] и [[ЯНАТ|ЯНАТпе]] — 1 464 173 км²</ref>
|WaterPrcnt =
|PopRnk = 29 (9)
|PopQty = 1 537 416<ref>3 851 234 — ХМАТпе и ЯНАТпе</ref>
|PopCtDate = 2023
|PopDens = 2,63 çын
|FedDistrNm = [[Урал федераци тăрăхĕ]]
|EcRegNm = [[Анăç-Çĕпĕр экономика районĕ]]
|CadNo = 72
|LangLangs = s
|OfLangs = [[Вырăс чĕлхи]]
|HeadTtl = Губернатор
|HeadNm = [[Моор Александр Викторович]]
|ViceTtl = Вице-губернатор
|ViceNm = [[Ольга Александровна Кузнечевских]]
|LegislTtl = Облаç думин председателĕ
|LegislNm = [[Фуат Ганеевич Сайфитдинов]]
|FSAnthem = [[Тĕмен облаçĕн гимнĕ]]
|FSUTC = [[MSK+2]] ([[UTC+5|UTC+5]])
}}

'''Тĕмен облаçĕ''' ({{lang-ru|Тюменьская область}}) — [[Раççей]] Федерацин субъекчĕ, [[1944]] çулхи [[çурла, 14|çурлан 14-мĕшĕнче]] никĕсленĕ. Тĕп хули — [[Тĕмен]].

== Географи ==
Тĕмен облаçĕн лаптăкĕ 1,4 млн çх² ытла, ку тĕлĕшĕпе вăл Раççейре 3-мĕш вырăн йышăнать. 

; Тĕмен облаçĕн чиккисем
* Çурçĕр-анăç — [[Архангельск облаçĕ]], [[Ненец автономиллĕ тăрăхĕ]]
* Анăç — [[Коми Республики|Коми]]
* Кăнтăр-анăç — [[Свердловск облаçĕ]], [[Курган облаçĕ]]
* Кăнтăр — [[Казахстан]] ([[Çурçĕр Казахстан облаçĕ]])
* Кăнтăр-тухăç — [[Омск облаçĕ]], [[Томск облаçĕ]]
* Тухăç — [[Красноярск Енӗ|Красноярск Ен]]

== Халăх йышĕ ==
Халăх шучĕпе Раççейре 11-мĕш вырăнта. [[2006]] çулта облаçре 3323,3 пин çын пурăннă. Халăх йышлăхĕ 2,3 çын/çм². Хулара 78,6 % халăх пурăнать.

{|class="standard sortable"
! № || || Халăх йышĕ,<br>çын (2010)<ref>{{cite web |url=https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html |title=Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей |access-date=2019-12-03 |archive-date=2020-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200513001819/https://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/results2.html |deadlink=no }}</ref> || <small>% пурне <br>терен</small> || <small>% темĕн халăха<br>çырнă</small>
|-
| || пĕтĕмпе || align="right"| {{Num|3395755}} || align="right"|<small>100,00 % || align="right"|
|-
| 1 || [[Вырăссем]] || align="right" | {{Num|2352063}} || align="right"|<small>69,26 % || align="right"| <small>73,32 %
|-
| 2 || [[Тутарсем]]|| align="right" | {{Num|239995}} || align="right"|<small>7,07 % || align="right"| <small>7,48 %
|-
| 3 || [[Украинсем]]|| align="right" | {{Num|157296}} || align="right"|<small>4,63 % || align="right"| <small>4,90 %
|-
| 4 || [[Пушкăртсем]]|| align="right" | {{Num|46405}} || align="right"|<small>1,37 % || align="right"| <small>1,45 %
|-
| 5 || [[Азербайджансем]]|| align="right" | {{Num|43610}} || align="right"|<small>1,28 % || align="right"| <small>1,36 %
|-
| 6 || [[Ненецсем]]|| align="right" | {{Num|31621}} || align="right"|<small>0,93 % || align="right"| <small>0,99 %
|-
| 7 || [[Хантăсем]]|| align="right" | {{Num|29277}} || align="right"|<small>0,86 % || align="right"| <small>0,91 %
|-
| 8 || [[Чăвашсем]]|| align="right" | {{Num|25690}} || align="right"|<small>0,76 % || align="right"| <small>0,80 %
|-
| 9 || [[Белоруссем]]|| align="right" | {{Num|25648}} || align="right"|<small>0,76 % || align="right"| <small>0,80 %
|-
| 10 || [[Нимĕçсем]]|| align="right" | {{Num|20723}} || align="right"|<small>0,61 % || align="right"| <small>0,65 %
|-
| 11 || [[Казахсем]]|| align="right" | {{Num|19146}} || align="right"|<small>0,56 % || align="right"| <small>0,60 %
|-
| 12 || [[Уйгурсем]]|| align="right" | {{Num|18668}} || align="right"|<small>0,55 % || align="right"| <small>0,58 %
|-
| 13 || |[[Лезгинсем]]|| align="right" | {{Num|16247}} || align="right"|<small>0,48 % || align="right"| <small>0,51 %
|-
| 14 || [[Молдавансем]]|| align="right" | {{Num|15806}} || align="right"|<small>0,47 % || align="right"| <small>0,49 %
|-
| 15 || [[Эрменсем]]|| align="right" | {{Num|15542}} || align="right"|<small>0,46 % || align="right"| <small>0,48 %
|-
| 16 || [[Узбексем]]|| align="right" | {{Num|14743}} || align="right"|<small>0,43 % || align="right"| <small>0,46 %
|-
| 17 || [[Таджиксем]]|| align="right" | {{Num|14328}} || align="right"|<small>0,42 % || align="right"| <small>0,45 %
|-
| 18 || [[Мансисем]]|| align="right" | {{Num|11614}} || align="right"|<small>0,34 % || align="right"| <small>0,36 %
|-
| 19 || [[Марисем]]|| align="right" | {{Num|11042}} || align="right"|<small>0,33 % || align="right"| <small>0,34 %
|-
| 20 || [[Чеченсем]]|| align="right" | {{Num|10502}} || align="right"|<small>0,31 % || align="right"| <small>0,33 %
|-
| || ыттисем || align="right"| {{Num|87986}} || align="right"|<small>2,59 % || align="right"| <small>2,74 %
|-
| || халăха çырнă || align="right"| {{Num|3207952}} || align="right"|<small>94,47 % || align="right"|
|-
| || халăха çырмарĕ || align="right"| {{Num|187803}} || align="right"|<small>5,53 % || align="right"|
|}


== Истори ==

== Тĕмен чăвашĕсем ==
{{main|Тĕмен облаçĕнчи чăваш ялĕсем}}
{{Чăваш}}
Тĕмен облаçĕнче 31 пин чăваш пурăнать. Кунта чăвашсен «Тăван» ассоциацийĕ общество пĕрлĕхĕ хастар ĕçлет. Вăл 1991 çулта чăмăртаннă.

Тĕмен тăрăхĕнче хальхи вăхăтра фольклор ушкăнĕсен шучĕ 20 яхăн. Вĕсенчен уйрăмах паллисем - Анат Тавтăри “[[Йăмра]]”, [[Канаш (Тĕмен облаçĕ)|Канашри]] “Тантăш”, Тĕменри “Тăван”, Колесниково ялĕнчи “Чечек”...

== Администрациллĕ-территориллĕ пайлану ==
Тĕмен облаçĕнче [[Хантă-Манси автономиллĕ тăрăхĕ — Югра]] та [[Ямал-Ненец автономиллĕ тăрăхĕ]] кĕреççĕ (тата вĕсем уйрăм Рф субъекчĕсем пекех). Анчах вĕсенчен Тĕмен облаçĕн тытăмĕнче 22 район тата 5 хула.

; Хуласем
# [[Тĕмен]]
# [[Заводоуковск]]
# [[Ишим]]
# [[Тобольск]]
# [[Ялуторовск]]

; Районсем

# [[Абат районĕ|Абат районĕ]] 
# [[Армизон районĕ|Армизон районĕ]] 
# [[Аромаш районĕ|Аромаш районĕ]] 
# [[Бердюжа районĕ|Бердюжа районĕ]] 
# [[Вагай районĕ|Вагай районĕ]] 
# [[Викулово районĕ|Викулово районĕ]] 
# [[Голышман районĕ|Голышман районĕ]] 
# [[Заводоуковски районĕ|Заводоуковски районĕ]] 
# [[Исет районĕ|Исет районĕ]] 
# [[Ишим районĕ|Ишим районĕ]] 
# [[Хусан районĕ (Тĕмен облаçĕ)|Хусан районĕ]] 
# [[Анат Тавда районĕ|Анат Тавда районĕ]] 
# [[Омут районĕ|Омут районĕ]] 
# [[Сладковски районĕ|Сладковски районĕ]] 
# [[Сорокински районĕ|Сорокински районĕ]] 
# [[Тобол районĕ|Тобол районĕ]] 
# [[Тĕмен районĕ|Тĕмен районĕ]] 
# [[Уват районĕ|Уват районĕ]] 
# [[Упор районĕ|Упор районĕ]] 
# [[Юрга районĕ (Тĕмен облаçĕ)|Юрга районĕ]] 
# [[Ялуторовски районĕ|Ялуторовски районĕ]] 
# [[Ярковски районĕ|Ярковски]]

== Асăрхавсем ==
{{Асăрхавсем}}

== Литература ==
* {{книга|заглавие= Административно-территориальное деление Тюменской области (XVII—XX вв.)|место= Тюмень|год= 2003|страниц= 304|isbn= 5-87591-025-9}}
* [[Большая Тюменская энциклопедия (Куцев)|Большая Тюменская энциклопедия]]. Т. 1-3. — Тюмень, 2004.
* {{книга |заглавие=Государственно-конфессиональные отношения и религиозные объединения в Тюменской области: Справочник |ссылка=https://www.academia.edu/7699912/Государственно-конфессиональные_отношения_и_религиозные_объединения_в_Тюменской_области |ответственный=Под. ред. В. П. Клюевой |место=Тюмень |издательство=Печатный дом «Тюмень» |год=2009 |страниц=304 |isbn=978-5-903741-02-1}}
* Очерки истории Тюменской области. — Тюмень, 1994. 272 с.
* {{книга |автор = Баянов Е. |часть = |заглавие = Птицы Тюменской области |оригинал = |ссылка = http://tyumenniigiprogaz.gazprom.ru/ecology/birds/ |ответственный = |издание = |место = Тюмень |издательство = |год = 2016 |том = |страницы = |страниц = 66 |серия = |isbn = 978-5-901434-27-7|тираж = 500}}


== Каçăсем ==
* [http://adm.tyumen.ru/ Тĕмен облаçĕн административлă официаллă сайчĕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060215042608/http://adm.tyumen.ru/ |date=2006-02-15 }}
* [http://www.duma72.ru/ Тĕмен облаçĕн Думи] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060615002623/http://www.duma72.ru/ |date=2006-06-15 }}
* [http://www.tyumen.ru/ Тĕмен облаçĕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080621043555/http://www.investintyumen.ru/ |date=2008-06-21 }}
* [http://www.bte-ne.ru/ Тĕменĕн Пысăк Энциклопедийĕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929022620/http://www.bte-ne.ru/ |date=2007-09-29 }}
* [http://www.muravlenko.com/sobytiya_v_gorode/3549-chuvashskaja-avtonomija-za-sokhranenie-kulturnogo.html Чăваш наци культура автономийĕ «Перлелĕх»]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://chuvash.org/news/12670.html Тӗмен кӗпӗрнаттӑрӗ чӑвашла ташланӑ]
* [https://chuvash.org/news/15872.html Тӗменти Акатуя каяссишӗн икӗ кун ҫӗрулми сутнӑ]

{{Тĕмен облаçĕ}}
{{Урал федераци тăрăхĕ}}
{{Раççей Федераци субъекчĕсем}}

[[Категори:Тĕмен облаçĕ]]