Хусан кĕпĕрни страницӑн кодне пӑхни

{{Администрациллĕ виçе
| Чăвашла ячĕ = Хасан кĕпĕрни
| Тăван ячĕ = Казанская губерния
| статус = Кĕпĕрне
| Герб = Coat of arms of Kazan Governorate 1856.svg
| Карттă = Kazan in Russian Empire (1914).svg
| Центр = Хусан
| Йĕркеленĕ = 1796 çул
| Лаптăк = 55 954,8 [[çухрăм]]²
| Пурăнан халăх = 2 170 665<ref>{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=14|title=Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.|access-date=2011-07-14|archive-date=2014-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140728212014/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=14|deadlink=no}}</ref>
| Халăха çырнă çул = 1897
| Унчен = Хусан енлĕхĕ
| Хыççăн = Тутар АССР
| п2 = Чăваш автономи облаçĕ
}}
[[Ӳкерчĕк:Coat of Arms of Kazan gubernia (Russian empire).png|thumb|200px|Хусан кĕпĕрни гербĕ]]
'''Хусан кĕпĕрнине''' [[1708]] çулта [[Пётр I]] хутайĕпе туса хунă. Малтан Хусан кĕперни [[Чулхула]]па [[Аçтăрхан]]а çити сарăлса выртнă. Унăн çĕрĕсене [[Атăл]]ăн сылтăмпа сулахай енчи çĕрĕсем кĕнĕ. Хусан, Сĕве, Пенза, Чĕмпĕр, Ĕпхӳ, Аçтăрхан тата ытти вăйпутлăхсенчен тытăнса тăнă. [[Вăйпутлăх]]сене [[1719]] çултан пуçласа провинцисем теме пуçланă. [[XVIII]] ĕмĕрте Хусан кĕпернинчен çĕнĕ тăватă кĕпĕрнене - [[Чулхула кĕпĕрни|Чулхула]], [[Пенза кĕпĕрни|Пенза]], [[Чĕмпĕр кĕпĕрни|Чĕмпĕр]], [[Аçтăрхан кĕпĕрни|Аçтăрхан]] - уйăрнă.

== Администрациллĕ пайлану ==
[[File:Kazanskaya gubernia.png|thumb|300px|Хусан кĕпĕрнин администрациллĕ пайланăвĕ]]
[[1781]] çулта Хусан кĕпĕрнинчен Хусан енлĕхне туса хунă. [[1796]] çулта вара каллех кĕпĕрне ятне панă. Ку вăхăтра кĕпĕрнене çак уессем кĕнĕ: [[Хусан уесĕ]], [[Арча уесĕ]], [[Чикмĕ уесĕ]], [[Лайăш уесĕ]], [[Маматăш уесĕ]], [[Сĕве уесĕ]], [[Сăпас уесĕ (Хусан кĕперни)|Сăпас уесĕ]],  [[Теччĕ уесĕ]], [[Царевококшайск уесĕ]], [[Çĕрпӳ уесĕ]], [[Шупашкар уесĕ]], [[Чистай уесĕ]], [[Етĕрне уесĕ]].

1795 çулта Арча, Сăпас тата Теччĕ уесĕсем çухалнă, 1802 çулта вара вĕсене каллех туса хунă.

Çапла, 1802 çултанпа кĕпĕрнене пĕтеричченех 12 [[Раççей уесĕсем|уес]] пулнă:
{| class="wikitable" border="1"
|-
! № п/п
! [[Раççей уесĕсем|Уес]]
! [[Уес хули]]
! Лаптăк, <br />кв.[[çухрăм]]²
! Пурăнан халăх<ref name="Демоскоп Weekly"/> <br /> ([[1897]]), çын
|-
| 1
| [[Хусан уесĕ|Хусан]]
| [[Хусан]] (129 959 çын)
| style="text-align:right" |5012,4
| style="text-align:right" |350 719
|-
| 2
| [[Чикмĕ уесĕ|Чикмĕ]]
| [[Чикмĕ]] (5284 çын)
| style="text-align:right" |4610,7
| style="text-align:right" |105 633
|-
| 3
| [[Лайăш уесĕ|Лайăш]]
| [[Лайăш|Лайăш]] (3743 çын)
| style="text-align:right" |5033,1
| style="text-align:right" |172 460
|-
| 4
| [[Маматăш уесĕ|Маматăш]]
| [[Маматăш]] (4195 çын)
| style="text-align:right" |4887,9
| style="text-align:right" |189 795
|-
| 5
| [[Сĕве уесĕ|Сĕве]]
| [[Сĕве]] (2365 çын)
| style="text-align:right" |2774,2
| style="text-align:right" |126 603
|-
| 6
| [[Сăпас уесĕ (Хусан кĕпĕрни)|Сăпас]]
| [[Пăлхар|Сăпас]] (2770 çын)
| style="text-align:right" |5247,2
| style="text-align:right" |175 198
|-
| 7
| [[Теччĕ уесĕ|Теччĕ]]
| [[Теччĕ]] (4754 çын)
| style="text-align:right" |3480,2
| style="text-align:right" |185 865
|-
| 8
| [[Чархула уесĕ|Чархула]]
| [[Йошкар-Ола|Чархула]] (1658 çын)
| style="text-align:right" |7118,4
| style="text-align:right" |112 631
|-
| 9
| [[Çĕрпӳ уесĕ|Çĕрпӳ]]
| [[Çĕрпӳ]] (2336 çын)
| style="text-align:right" |3044,9
| style="text-align:right" |164 284
|-
| 10
| [[Шупашкар уесĕ|Шупашкар]]
| [[Шупашкар]] (4738 çын)
| style="text-align:right" |3696,7
| style="text-align:right" |127 273
|-
| 11
| [[Чистай уесĕ|Чистай]]
| [[Чистай]] (20 104 çын)
| style="text-align:right" |8167,2
| style="text-align:right" |305 711
|-
| 12
| [[Етĕрне уесĕ|Етĕрне]]
| [[Етĕрне]] (2454 çын)
| style="text-align:right" |2881,9
| style="text-align:right" |154 493
|}

== Литература ==
* [http://chigirin.narod.ru/book7.html Адрес-календарь служащих в Казанской губернии лиц 1871 год]
* [http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/numbers/1997_1_2/02/02_3/&searched=1 Татарское дворянство Казанской губернии (2-я половина XVI—XVII вв.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190402194307/http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg%3A%2Fnumbers%2F1997_1_2%2F02%2F02_3%2F&searched=1 |date=2019-04-02 }}
* [http://www.blacksearcher.ru/forum/viewtopic.php?t=133 Списки населенных мест Казанской губернии 1866, JPG] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130521145704/http://blacksearcher.ru/forum/viewtopic.php?t=133 |date=2013-05-21 }}

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
* [http://www.ite.antat.ru/articles/kazanskaya_guberniya.html Статья из Татарской энциклопедии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120419003417/http://www.ite.antat.ru/articles/kazanskaya_guberniya.html |date=2012-04-19 }}
* [http://new.runivers.ru/maps/podratlas/25 Карта Казанской губернии из «Атласа» А. А. Ильина 1876 года] (просмотр на движке Google на сайте runivers.ru)
* [http://oldbooks.ax3.net/BookLibrary/14000-Kazanskaya-guberniya.html Библиотека Царское Село, книги по истории Казанской губернии (Памятные книжки), PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150209080913/http://oldbooks.ax3.net/BookLibrary/14000-Kazanskaya-guberniya.html |date=2015-02-09 }}

{{Хусан кĕпĕрнин уесĕсем}}
{{Чăваш Енĕн историйĕ}}
{{Раççей империн администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ}}
{{Раççей империн Патшалăх думинчи Хусан кĕпĕрнин депутачĕсем|nocat=1}}

[[Категори:Хусан кĕпĕрни| ]]
[[Категори:Тутарстан историйĕ]]
[[Категори:Чăваш Енĕн историйĕ]]