Хусан кĕпĕрни

	Хасан кĕпĕрни; Казанская губерния
	Герб;
	Герб;
Йĕркеленĕ вăхăт	1796 çул
Пурăнан халăх	2 170 665
Лаптăк	55 954,8 çухрăм² çм²

Хусан кĕпĕрнине 1708 çулта Пётр I хутайĕпе туса хунă. Малтан Хусан кĕперни Чулхулапа Аçтăрхана çити сарăлса выртнă. Унăн çĕрĕсене Атăлăн сылтăмпа сулахай енчи çĕрĕсем кĕнĕ. Хусан, Сĕве, Пенза, Чĕмпĕр, Ĕпхӳ, Аçтăрхан тата ытти вăйпутлăхсенчен тытăнса тăнă. Вăйпутлăхсене 1719 çултан пуçласа провинцисем теме пуçланă. XVIII ĕмĕрте Хусан кĕпернинчен çĕнĕ тăватă кĕпĕрнене - Чулхула, Пенза, Чĕмпĕр, Аçтăрхан - уйăрнă.

Администрациллĕ пайлану[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ӳкерчĕк:Kazanskaya gubernia.png

Хусан кĕпĕрнин администрациллĕ пайланăвĕ

1781 çулта Хусан кĕпĕрнинчен Хусан енлĕхне туса хунă. 1796 çулта вара каллех кĕпĕрне ятне панă. Ку вăхăтра кĕпĕрнене çак уессем кĕнĕ: Хусан уесĕ, Арча уесĕ, Чикмĕ уесĕ, Лайăш уесĕ, Маматăш уесĕ, Сĕве уесĕ, Сăпас уесĕ, Теччĕ уесĕ, Царевококшайск уесĕ, Çĕрпӳ уесĕ, Шупашкар уесĕ, Чистай уесĕ, Етĕрне уесĕ.

1795 çулта Арча, Сăпас тата Теччĕ уесĕсем çухалнă, 1802 çулта вара вĕсене каллех туса хунă.

Çапла, 1802 çултанпа кĕпĕрнене пĕтеричченех 12 уес пулнă:

№ п/п	Уес	Уес хули	Лаптăк, кв.çухрăм²	Пурăнан халăх^[2] (1897), çын
1	Хусан	Хусан (129 959 çын)	5012,4	350 719
2	Чикмĕ	Чикмĕ (5284 çын)	4610,7	105 633
3	Лайăш	Лайăш (3743 çын)	5033,1	172 460
4	Маматăш	Маматăш (4195 çын)	4887,9	189 795
5	Сĕве	Сĕве (2365 çын)	2774,2	126 603
6	Сăпас	Сăпас (2770 çын)	5247,2	175 198
7	Теччĕ	Теччĕ (4754 çын)	3480,2	185 865
8	Чархула	Чархула (1658 çын)	7118,4	112 631
9	Çĕрпӳ	Çĕрпӳ (2336 çын)	3044,9	164 284
10	Шупашкар	Шупашкар (4738 çын)	3696,7	127 273
11	Чистай	Чистай (20 104 çын)	8167,2	305 711
12	Етĕрне	Етĕрне (2454 çын)	2881,9	154 493

Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Адрес-календарь служащих в Казанской губернии лиц 1871 год
Татарское дворянство Казанской губернии (2-я половина XVI—XVII вв.) Архивленĕ 2 Ака уйӑхӗн 2019 çулта.
Списки населенных мест Казанской губернии 1866, JPG Архивленĕ 21 Ҫу уйӑхӗн 2013 çулта.

Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

^ Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г..
^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок Демоскоп Weekly не указан текст

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Статья из Татарской энциклопедии
Карта Казанской губернии из «Атласа» А. А. Ильина 1876 года (просмотр на движке Google на сайте runivers.ru)
Библиотека Царское Село, книги по истории Казанской губернии (Памятные книжки), PDF Архивленĕ 9 Нарӑс уйӑхӗн 2015 çулта.

Шаблон:Раççей империн Патшалăх думинчи Хусан кĕпĕрнин депутачĕсем

[1] Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г..

[Демоскоп_Weekly-2] Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок Демоскоп Weekly не указан текст

[1]

[2]

п • с • т Чăваш Енĕн историйĕ
Чăваш Енĕн территорийĕ Авалхи тĕнчере	Баланово культури • Пура культури • Апаш культури • Анань культури • Хулаш культури

Чăваш Енĕн территорийĕ Вăтам ĕмĕрсенче	Хунсен империйĕ (434 — VI ĕмĕр) • Анăç Тĕрĕк хаканлăхĕ (VII ĕмĕр) • Хасар хаканлăхĕ (650—969) • Атăлçи Пăлхар (X ĕмĕр — 1240) • Ылтăн Урта (Пăлхар улусĕ) (1240 — 1438) • Хусан ханлăхĕ (1438 — 1552)

Чăваш Енĕн территорийĕ Вырăс патшалăхĕнче	Хусан патшалăхĕ (1552 — 1708)

Чăваш Енĕн территорийĕ Раççей империйĕ йышĕнче	Хусан, Чĕмпĕр енлĕхĕсем (1780—1796) • Хусан кĕпĕрни (1708 — 1920) • Чĕмпĕр кĕпĕрни (1796 — 1924)

Чăваш Ен РСФСР (ССРП) йышĕнче	Чăваш автономи облаçĕ (1920 — 1925) • Чăваш АССР (1925 — 1990) • Чăваш ССР (1990 — 1992)

Чăваш Ен РФ йышĕнче	Чăваш Республики (1992-па)

п • с • т Раççей империн администрациллĕ территорисем
Кĕпĕрнесем	Азов¹ \| Алтай² \| Архангельск \| Архангел хула* \| Аçтăрхан \| Баку \| Белгород \| Беларуç \| Бессараб \| Брацлав \| Букей \| Вильнă \| Витебск \| Улатимĕр \| Вознесени* \| Вологда \| Волынь \| Воронеж \| Ветке \| Гродо \| Грузи-Имерети \| Грузи \| Дербент \| Екатеринослав \| Елизаветполяк \| Енисей \| Изяслав \| Ингерманлад \| Иркутск \| Кавказ \| Хусан \| Калуга \| Киев \| Ковен \| Колывань \| Кострома \| Курск \| Кутаиси \| Литва \| Кĕçĕн Раççей \| Минск \| Могилёв \| Мускав \| Николаев \| Чулхула \| Новгород-Çурçĕр \| Новгород \| Çĕнĕ Раççей \| Олонец \| Ăренпур \| Орёл \| Пенза \| Перĕм \| Петроград \| Подол \| Полоцк* \| Полтава \| Псков \| Рязань \| Самар \| Санкт-Петербург \| Сарăту \| Çĕпĕр \| Чĕмпĕр \| Слобода-Украин \| Слоним \| Смулен \| Ставрополь \| Тавăр \| Тамбов \| Тĕвер \| Тифлис \| Тобольск \| Томск \| Тулă \| Ĕпхӳ \| Финлянд \| Харьков \| Херсон \| Холмск \| Чернигов \| Хура тинĕс \| Шемах \| Эриван \| Ярославль

Облаçсем	Амур \| Эрмен \| Батум \| Белостокская \| Бессараб \| Тан çарĕн \| Дагестан \| Байкал лешьен \| Имерети \| Кавказ \| Камчат \| Карс \| Каçпи \| Квантунь \| Кубань \| Ăренпур Кăркăсĕсен \| Омск \| Тинĕсçум \| Сахалин \| Тавăр \| Тарнополь \| Терĕк \| Тургай \| Урал \| Якут

Çеçенхир енĕн облаçĕсем	Акмола \| Çĕпĕр Кăркăсĕсен \| Çичшыв \| Семипалатинск

Туркестан енĕн облаçĕсем	Каçпи лешьен \| Самарканд \| Çичшыв \| Сырдарья \| Туркестан \| Фергана

Остзей енĕн кĕпĕрнисем	Курлянд \| Лифлянд \| Ревель \| Рига \| Эстлянд

Финлянди кĕпĕрнисем	Або-Бьёрнеборг \| Вазаск \| Выборг \| Куопиос \| Нюланд \| Санкт-Михельск \| Тавастгус \| Улеаборг

Польша Патшалăхĕн кĕпĕрнисем	Август \| Варшава \| Калиш \| Келец \| Краков \| Ломжа \| Люблин \| Мазовцы \| Петроковск \| Плоцк \| Подлясск \| Радом \| Сандомир \| Седлец \| Сувалки

Галиципе Буковина кĕпĕрнисем	Львов \| Перемăшль \| Тарнополь \| Черновцы

Уйрăм тăрăхсем	Катал лешьен тăрăхĕ \| Зеравшан тăрăхĕ \| Сухум тăрăхĕ \| Хура тинĕс тăрăхĕ \| Кяхта хула пуçлăхлăхĕ

Пăхăнуллă патш. йĕркелĕвĕсем	Абхаз кнеçлĕхĕ \| Авар ханлăхĕ \| Баку ханлăхĕ \| Букей Урти \| Бухар эмирачĕ \| Гури кнеçлĕхĕ \| Валахи кнеçлĕхĕ \| Хетьманщина \| Курлянди тата Семигали \| Имерети патшалăхĕ \| Карабах ханлăхĕ \| Картли-Кахети патшалăхĕ \| Коканд ханлăхĕ \| Нахичевань ханлăхĕ \| Молдави кнеçлĕхĕ \| Вырăс Америки \| Талыш ханлăхĕ \| Урянхай Ен \| Хива ханлăхĕ \| Шека ханлăхĕ \| Ширван ханлăхĕ
¹ Туртни 1914 çулхи кăрлач, 1 тĕлнелле пулман, ятне улăштарнă е пăрахăçланă йĕркелӳсене палăртнă. ² Çăлтăрпа (*) 1914 çулхи кăрлачăн 1-мĕшĕ хыççăн йĕркеленĕ е ятне улăштарса тунă кĕпернесене кăтартнă.