Чукотка автономиллĕ тăрăхĕ страницӑн кодне пӑхни

{{РФ субъекчĕ
|RuNm = Чукотка автономлă округĕ
|OfNm1 = Чукоткакэн автономныкэн округ
|OfNm2 = &nbsp;
|FSFlag = Flag of Chukotka.svg
|FSCoA = Coat of Arms of Chukotka.svg
|FlagLnk = Чукотка автономлă округĕн ялавĕ
|CoALnk = Чукотка автономлă округĕн гербĕ
|FSMap = Map of Russia (2014–2022) - Chukotka Autonomous Okrug (disputed Crimea).svg
|FSCtrWhat = Тĕп хули
|FSCtrNm = [[Анадырь]]
|AreaRnk = 7
|TotArea = 721&nbsp; 481
|WaterPrcnt = 3,3
|PopRnk = 82
|PopQty = 50 &nbsp;500
|PopCtDate = 2010
|PopDens = 2,4
|FedDistrNm = [[Инçет-Тухăç федераци тăрăхĕ]]
|EcRegNm = [[Инçет Тухăç экономика районĕ]]
|CadNo = 87
|LangLangs = s
|OfLangs = [[вырăс чĕлхи|вырăс]]
|HeadTtl = Кĕпернатăр
|HeadNm = [[Копин Роман Валентинович|Роман Валентинович Копин]]<ref name="rambler">[http://www.rambler.ru/news/politics/localauthorities/563747724.html Роман Абрамович подал в отставку]</ref>
|ViceTtl =
|ViceNm =
|LegislTtl =
|LegislNm =
|FSAnthem =
|FSUTC = +08
}}

[[Ӳкерчĕк:Northern Chukotka.JPG|right|220px|thumb|Чукотка самолётран пăхсан]]
'''Чукотка автономи тӑрӑхӗ''' е кӗске '''Чукотка''' ({{lang-ckt|Чукоткакэн автономныкэн округ}}, {{lang-ru|Чукотский автономный округ}}) — [[Раççей Федерацийĕ|Раççей]] çурçĕр хĕвелтухăçĕнче вырнаçнă [[Инçет-Тухăç федераци тăрăхĕ|Инçет Тухăç Федераллă Округне]] кĕрекен автономлă округ. Тӗп хули - [[Анадырь]]. Тинӗспе [[АПШ]]па чикӗлет.

=== Географи ===
[[Чукотка çурутравĕ|Чукотка çурутравне]], материк пайне тата темиçе утрав ([[Врангель утравĕ|Врангель]], [[Айон (утрав)|Айон]], [[Ратманов утравĕ|Ратманов]] тата ыттисем) çинче вырнаçнă.
[[Хĕвелтухăç Çĕпĕр тинĕсĕ|Хĕвелтухăç Çĕпĕр]] тата [[Беринг тинĕсĕ|Беринг]] тинĕсĕсем хĕрринче выртать.

Пысăк юханшывĕсем — [[Анадырь (юханшыв)|Анадырь]] (юпписем [[Майн (Анадырь юппи)|Майн]], [[Шурă (Анадырь юппи)|Шурă]], [[Танюрер]]), Омолон, [[Великая (Анадырь кӳлмекĕ)|Великая]], [[Амгуэма (юханшыв)|Амгуэма]], [[Большой Анюй (юханшыв)|Большой]] тата [[Малый Анюй (юханшыв)|Малый Анюи]]. Чи пысăк кӳллисем — [[Хĕрлĕ кӳлĕ (Чукотка)|Хĕрлĕ]], [[Эльгыгытгын]], [[Пекульней кӳлли|Пекульней]].

=== Çутçанталăк ресурсĕсем ===
Чукоткăра çĕр айĕнчи пуянлăхсем нумай: [[нефть]], [[çутçанталăк газĕ]], [[çĕр кăмрăкĕ]], [[ылтăн]], [[тăхлан]], [[вольфрам]], [[чĕркĕмĕл]]. Чи паллă çĕруправсем: ылтăн çĕрĕ — [[Купол çĕруправĕ|Купол]], [[Май çĕруправĕ|Май]], [[Каральвеемское]]; сапаланчăк ылтăн  — [[Рывеемское]], [[Пильхинкууль]], [[Каральвеемское]]; тăхлан çĕрĕ — [[Пыркакайские штокверки]], [[Иультин çĕруправĕ|Иультин]], [[Валькумей]]; вольфрам — [[Иультин çĕруправĕ|Иультин]]; çĕр кăмрăкĕ — [[Анадырь çĕруправĕ|Анадырь хăмăр кăмрăк]], [[Беринг çĕруправĕ|Берингçĕр кăмрăк]] çĕруправĕсем.
[[Врангель утравĕ|Врангель]] утравĕнче заповедник вырнаçнă.

== Культура ==
[[Ӳкерчĕк:Female Dancers 2, Lorino.jpg|thumb|справа|250px|]]
Вырăнти халăхăн культурине упрама [[Эргырон]] ансамбль никĕсленĕ.

== Халăх ==
Округра — 49,5 пин çын пурăнать ([[2009]]). Вăтам йышлăхĕ — 0,07 çын/км², хулара пурăнакансен шучĕ — 66,4 % ([[2009]]). 1990--мĕш çулсенче халăх йышĕ виçĕ хут чакнă,вырăнти мар халăхсем кунтан тухса кайнă пирки. Каярах халăх шучĕ питех ылмашмасть.
[[1939]], [[1959]], [[1970]], [[1979]], [[1989]] тата [[2002]] çулсенчи çыравсем тăрăх, округра çак халăх çыннисем пурăннă (пин çын):
{| class="standard"
!Халăх ||[[1939]]||[[1959]]||[[1970]]||[[1979]]||[[1989]]||[[2002]] ([http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17 *] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120126074108/http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17 |date=2012-01-26 }})
|-
|[[Вырăссем]] || align="right" | 5,2 (24,1 %)|| align="right" | 28,3 (60,7 %)|| align="right" | 70,5 (69,7 %)|| align="right" | 96,4 (68,9 %)|| align="right" | 108,3 (66,1 %)|| align="right" | 27,9 (51,9 %)
|-
|[[Чукчăсем]] || align="right" | 12,1 (56,3 %)|| align="right" | 10,0 (21,4 %)|| align="right" | 11,0 (10,9 %)|| align="right" | 11,3 (8,1 %)|| align="right" | 11,9 (7,3 %)|| align="right" | 12,6 (23,4 %)
|-
|[[Украинсем]] || align="right" | 0,6 (2,7 %)|| align="right" | 3,5 (7,6 %)|| align="right" | 10,4 (10,3 %)|| align="right" | 20,1 (14,4 %)|| align="right" | 27,6 (16,8 %)|| align="right" | 5,0 (9,2 %)
|-
|[[Эскимоссем]] || align="right" | … || align="right" | 1,1 (2,3 %)|| align="right" | 1,1 (1,1 %)|| align="right" | 1,3 (0,9 %)|| align="right" | 1,5 (0,9 %)|| align="right" | 1,5 (2,85 %)
|-
|[[Эвенсем]] || align="right" | 0,8 (3,8 %)|| align="right" | 0,8 (1,8 %)|| align="right" | 1,1 (1,0 %)|| align="right" | 1,0 (0,7 %)|| align="right" | 1,3 (0,8 %)|| align="right" | 1,4 (2,6 %)
|-
|[[Чувансем]] || align="right" | …|| align="right" | …|| align="right" | …|| align="right" | …|| align="right" | 0,9 (0,6 %)|| align="right" | 1,0 (1,8 %)
|-
|[[Белоруссем]] || align="right" | …|| align="right" | 0,6 (1,2 %)|| align="right" | 1,7 (1,6 %)||2,4 (1,7 %)|| align="right" | 3,0 (1,9 %)|| align="right" | 0,5 (1,0 %)
|-
|[[Тутарсем]] || align="right" | …|| align="right" | 0,5 (1,1 %)|| align="right" | 1,6 (1,6 %)|| align="right" | 2,0 (1,4 %)|| align="right" | 2,3 (1,4 %)|| align="right" | 0,5 (1,0 %)
|-
|}

== Адмистративла пайлану ==
{{seealso|Гербы районов Чукотского автономного округа}}

[[Ӳкерчĕк:Chukotka-2008.jpg|right|400 px]]

=== Районĕсем ===
# [[Анадырь районĕ]]
# [[Билибино районĕ]]
# [[Иультин районĕ]]
# [[Провидени районĕ]]
# [[Чаун районĕ]]
# [[Чукотка районĕ]]


== Тата пăхăр ==
* [[Анадырь тата Чукотка епархийĕ]]
* [[Эргырон]]
* Научно-популярный фильм киностудии  "[[Леннаучфильм]]" «Ученые мира — Крайнему Северу», снятый в 1991 году  (режиссер-оператор [[Петров, Виктор Афанасьевич|В.Петров]]). Фильм посвящен экологическим, экономическим и демографическим проблемам советской Чукотки.

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}
== Каçăсем ==

== Каçăсем ==
{{commons|Category:Chukotka}}
* [http://www.chukotka.org Официальный сайт Чукотского автономного округа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150321195054/http://www.chukotka.org/ |date=2015-03-21 }}
* [http://dfoportal.info/area09x Законодательство Чукотского автономного округа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090925141453/http://dfoportal.info/area09x/ |date=2009-09-25 }}
* [http://terrus.ru/cgi-bin/allrussia/v3_index.pl?act=reg&id=87 Чукотский автономный округ в справочнике-каталоге «Вся Россия»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101231091254/http://terrus.ru/cgi-bin/allrussia/v3_index.pl?act=reg&id=87 |date=2010-12-31 }}
* [http://nikopo.blogspot.com/ Чукотка счастье и богатство]
* [http://memoirs.ru/texts/Kobelev_1790.htm  Кобелев И. Перечень из дневной записки казачьева сотника Ивана Кобелева, посыланного 1779 года в марте месяце из Гижигинской крепости в Чукоцкую землю. - Изд. 2-е // Собрание сочинений, выбранных из месяцесловов на разные годы. - Ч. 5 . - СПб. - 1790. - С. 369-376.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110816013336/http://memoirs.ru/texts/Kobelev_1790.htm |date=2011-08-16 }}

{{Чукотка автономлă тăрăхĕ}}
{{Инçет-Тухăç федераци тăрăхĕ}}
{{Раççей Федераци субъекчĕсем}}

[[Категори:Чукотка автономлă тăрăхĕ| ]]