Япалалăх (хими): версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр

Йӗркешерӗн

11:39, 10 Раштав уйӑхӗн 2019 вӑхӑтри верси

Япалалăх — матери форми, уйпа танлаштарса пăхсан, тӳлек йывăрăшĕ пур.

Япалалăх пĕрчĕсенчен тытăнса тăрать, вĕсем хушшинче тăтăшах электронсем, протонсем тата нейтронсем тĕл пулаççĕ. Юлашки иккĕшсем атом тĕшшисене, пурĕ те пĕрле — атомсене, молекулăсене, кристаллсене т. ыт. тăваççĕ

Биологире Япалалăх — клетка органелли шутне кĕрекен организм тĕртĕмне тăвакан матери форми.

Малтанхи палăртăвĕ

Япалалăх — матери хорми, уйпа танлаштарсан, йывăрăшĕ. Япалалăх пĕрчĕсенчен тытăнса тăрать, вĕсен хушшинче тăтăшах электронсем, протонсем тата нейтронсем. Иккĕ юлашкинчисем атом тĕшшисене, пурĕ те пĕрле — атомсене, молекулăсене, кристаллсене тата ытти объектсене тăваççĕ.

Япалалăхпа уй хушшинчи уйрăмлăх

Уйăн, япалалăхпа танлаштарсан, вĕçĕмсĕрлĕхпе пахаланать; электромагнит, гравитаци, ядерлĕ вăйсен, тĕрлĕ элементарлă пĕрчĕсен хум уйĕсем пур.

Халĕ çутçанталăка тĕпчев йĕркипе япалалăхпа уйа пĕр тĕслĕтесе уйăрмаççĕ, вĕсем тĕрлĕ корпускула-хум (икĕ тĕслĕ?) пĕрлĕ çутçанталăк пулăмĕсем. Уйпа япалалăх тачă çыхăнăвне тĕпчени материал тĕнчин хормипе тытăмĕн пĕрлĕхне ăнлантарса парать.

Пĕр тĕслĕ япалалăхăн тачăлăхĕ — япалалăх йывăрăшне унăн калăпăшĕ çине пайлани — пур:

$\rho ={\frac {m}{V}}$

куунта ρ — япалалăхăн тачăлăхĕ, m — япалалăх йывăрăшĕ, V — япалалăх калăпăшĕ.

Физика уйĕсен çакăн пек тачăлăх çук.

Япалалăх пахалăвĕсем

Химири япалалăх

Япалалăх тĕрлĕхĕ

Агрегатлă тăрăмсем

Тĕп статья: Агрегатлă тăрăмсем

Кристаллсем

Тĕп статья: Кристаллсем

Органик япалалăхĕсем

Тăварсем

Органик япалалăхсем

Вуламалли

Химия: Справ. изд./ В. Шретер, К.-Х. Лаутеншлегер, Х. Бибрак и др.: Пер. с нем. — М.: Химия, 1989

Çавăн пекех пăхăр

Шаблон:Матери

@@ 1-мĕш йĕрке: / 1-мĕш йĕрке: @@
+'''Япалалăх''' — [[Матери (физика)|матери]] форми, [[Уй (физика)|уйпа]] танлаштарса пăхсан, [[тӳлек йывăрăшĕ]] пур.
-{{Пĕлтерĕшсем|Япалалăх (пĕлтерĕшсем)}}
-'''Япалалăх''', химире пăхса тухакан тĕп ăнлавсенчен пĕри (''[http://goldbook.iupac.org/C01039.html chemical substance]'') — [[атом]]сенчен тăракан япалалăха пĕлтерет; енчен те атомсем çук пулсан (калăпăр, [[плазма]] е çăлтăрсен япалалăхĕ), унашкал япалалăх химире пăхса тухакакннисен йышне кĕмест<ref>[http://www.chem.msu.su/rus/teaching/papers/zorkii/part2.html Зоркий П. М. Критический взгляд на основные понятия химии.]</ref>.
+Япалалăх [[элементарлă пĕрчи|пĕрчĕсенчен]] тытăнса тăрать, вĕсем хушшинче тăтăшах  [[электрон]]сем, [[протон]]сем тата [[нейтрон]]сем тĕл пулаççĕ. Юлашки иккĕшсем [[атом тĕшши]]сене, пурĕ те пĕрле — [[атом]]сене, [[молекула|молекулăсене]], [[кристалл]]сене т. ыт. тăваççĕ
-== Вуламалли ==
-*Вольхин В. В. Общая химия. Основы химии. — Пермь: Перм. гос. тех. ун-т, 2002. — 512 с. — ISBN 5-88151-309-6.
+Биологире '''Япалалăх'''  — клетка [[органелла|органелли]] шутне кĕрекен [[Тĕртĕм (биологи)|организм тĕртĕмне]] тăвакан [[Матери (физика)|матери]] форми.
-*Герасимов Я. И., Древинг В. П., Еремин Е. Н. и др. Курс физической химии / Под общ. ред. Я. И. Герасимова. — 2-е изд. — М.: Химия, 1970. — Т. I. — 592 с.
-*Глинка Н. Л. Общая химия. Учебник для бакалавров / Под ред. В. А. Попкова и А. В. Бабкова. — 19-е изд., перераб. и доп. — М.: Юрайт, 2014. — 910 с. — (Бакалавр. Базовый курс). — ISBN 978-5-9916-3158-7.
+== Малтанхи палăртăвĕ ==
-*Еремин В. В., Каргов С. И., Успенская И. А. и др. Основы физической химии. Теория и задачи. — М.: Экзамен, 2005. — 481 с. — (Классический университетский учебник). — ISBN 5-472-00834-4.
+'''Япалалăх''' — [[Матери (физика)|матери]] хорми, [[уй (физика)|уйпа]] танлаштарсан, [[йывăрăшĕ покоя|йывăрăшĕ]]. Япалалăх [[элементарлă пĕрчĕ|пĕрчĕсенчен]] тытăнса тăрать, вĕсен хушшинче тăтăшах [[электрон]]сем, [[протон]]сем тата [[нейтрон]]сем. Иккĕ юлашкинчисем [[атом тĕшши]]сене, пурĕ те пĕрле — [[атом]]сене, [[молекула|молекулăсене]], [[кристалл]]сене тата ытти объектсене тăваççĕ.
-*Коган В. Е., Литвинова Т. Е., Чиркст Д. Э., Шахпаронова Т. С. Физическая химия / Науч. ред. проф. Д. Э. Чиркст. — СПб.: Национальный минерально-сырьевой ун-т «Горный», 2013. — 450 с.
-*Мечковский Л. А., Блохин А. В. Химическая термодинамика. Курс лекций. В двух частях. Часть 1. Феноменологическая термодинамика. Основные понятия, фазовые равновесия. — Минск: БГУ, 2010. — 141 с.
+== Япалалăхпа уй хушшинчи уйрăмлăх ==
-*Путилов К. А. Термодинамика / Отв. ред. М. Х. Карапетьянц. — М.: Наука, 1971. — 376 с.
+Уйăн, япалалăхпа танлаштарсан, вĕçĕмсĕрлĕхпе пахаланать; электромагнит, гравитаци, ядерлĕ вăйсен, тĕрлĕ элементарлă пĕрчĕсен хум уйĕсем пур.
-*Рудзитис Г. Е., Фельдман Ф. Г. Химия. Учебное пособие для 7—11 классов вечерней (сменной) средней общеобразовательной школы. В 2-х частях. Часть I. — М.: Просвещение, 1985. — 192 с.
-*Рудзитис Г. Е., Фельдман Ф. Г. Химия. Неорганическая химия. 8 класс. — 15-е изд. — М.: Просвещение, 2011. — 176 с. — ISBN 978-5-09-025532-5.
+Халĕ çутçанталăка тĕпчев йĕркипе япалалăхпа уйа пĕр тĕслĕтесе уйăрмаççĕ, вĕсем тĕрлĕ корпускула-хум (икĕ тĕслĕ?) пĕрлĕ çутçанталăк пулăмĕсем. Уйпа япалалăх тачă çыхăнăвне тĕпчени материал тĕнчин хормипе тытăмĕн пĕрлĕхне ăнлантарса парать.
-*Сивухин Д. В. Общий курс физики. Т. II. Термодинамика и молекулярная физика. — 5-е изд., испр. — М.: ФИЗМАТЛИТ, 2005. — 544 с. — ISBN 5-9221-0601-5.
-*Ходаков Ю. В. Общая и неорганическая химия. Книга для учителя. — М.: Изд. Академии пед. наук РСФСР, 1954. — 524 с.
+Пĕр тĕслĕ япалалăхăн [[тачăлăх]]ĕ  — япалалăх йывăрăшне унăн калăпăшĕ çине пайлани — пур:
-*Ходаков Ю. В., Эпштейн Д. А., Глориозов П. А. и др. Преподавание неорганической химии в средней школе. Методическое пособие для учителей. — М.: Просвещение, 1975. — 416 с. — (Методическая библиотека школы).
-*Химия: Справ. изд./ В. Шретер, К.-Х. Лаутеншлегер, Х. Бибрак и др.: Пер. с нем. — М.: Химия, 1989.
+<math>\rho = \frac{m}{V} </math>
-== Асăрхавсем ==
-{{Асăрхавсем}}
+куунта ''ρ'' — япалалăхăн тачăлăхĕ, ''m'' — япалалăх йывăрăшĕ, ''V'' — япалалăх калăпăшĕ.
-[[Категори:Хими]]
-[[Категори:Япалалăх]]
+Физика уйĕсен çакăн пек тачăлăх çук.
-[[Категори:Йăмлăх]]
+== Япалалăх пахалăвĕсем ==
+== Химири япалалăх ==
+=== Япалалăх тĕрлĕхĕ ===
+=== Агрегатлă тăрăмсем ===
+{{main|Агрегатлă тăрăмсем}}
+==== Кристаллсем ====
+{{main|Кристаллсем}}
+=== [[Органик япалалăхĕ]]сем ===
+* [[Тăварсем]]
+=== [[Органик япалалăх]]сем ===
+* [[Амидсем]]
+* [[Аминсем]]
+* [[Кетонсем]]пе [[альдегидсем]]
+* [[Нитрилсем]]
+* [[Ахаль эфирсем]]
+* [[Хутлă эфирсем]]
+* [[Спиртсем]]
+* [[Углеводородсем]]
+* [[Этилен]]
+==Вуламалли==
+* Химия: Справ. изд./ В. Шретер, К.-Х. Лаутеншлегер, Х. Бибрак и др.: Пер. с нем. — М.: Химия, 1989
+==Çавăн пекех пăхăр==
+* [[Пайăрка]]
+* [[Анти-япалалăх]]
+* [[Тӳнтер япалалăх]]
+{{Матери}}
+{{каçă çук}}
+[[Категори:Физика]]
+[[Категори:Пĕтĕмĕшле хими]]
+[[Категори:Матери]]
+[[Категори:Хими япалалăхĕ|*]]