Протон

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал

Протон (грек πρώτος — "пĕрмĕш", "тĕп" палăртăвĕсенчен) (p, p+) — элементарлă пĕрчĕ. Адронсем шутне кĕрет, пăри 1/2, электро авăрĕ +1. Тепĕр ен каласан, +1/2 изо(?)пăра проекциллĕ нуклон. Виçĕ кваркран (пĕр d-кварк тата икĕ u-кварк) тытăнса тăрать. Тăнăçлă (чи кĕске пурăну тапхăрĕ — 2,9×1029 çул аркану каналĕ темле пулсан та, позитронăн тата нейтраллă пионăн1,6×1033 çул).

Протон йывăрăшĕ 938,2796 МэВ е 1,0072764 а. е. м.

Водородăн атăм тĕшши пĕр протонран тăрать. Протон хими енчен водородăн атăм тĕшши атома (тĕрĕстерех, унăн çăмăл изотопĕ — электронсăр протия). Физикăра протона p паллăпа кăтартаççĕ. Протонăн (водородăн ионĕ) химиллĕ палăртăвĕ — H+, астрофизикăри — HII. Протонсем (нейтронсемпе пĕрле) атăм тĕшшисен тĕп пайĕ пулать. Атам тĕшшин авăр шучĕ протонсен шучĕпе танлашать.

Протонĕпе нейтронĕ кварксенчен тăраççĕ.

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Протонăн тĕпченĕ пахалăхĕсене пур енлĕ йĕркелесе Particle Data Group çинче çырса кăтартнă. [1](акăлч.)

Çавăн пекех пăхăр[тӳрлет | кодне тӳрлет]