Ваçанкка Кирукĕ

Ваçанкка Кирукĕ
Çуралнă вăхăт:	1901 ç.
Çуралнă вырăн:	Упи ялĕ, Пăва уесĕ, Хусан кĕперни.
Вилнĕ вăхăт:	1918 ç.
Вилнĕ вырăн:	Вильнюс, Литва
Ĕçлев тĕсĕ:	чăваш сăвăçĕ

Ваçанкка Кирукĕ — XX ĕмĕрти чăваш сăвăçĕ. 1901 çулта Пăва уесĕнчи Упи ялĕнче çуралса ӳснĕ. Кирук Вильнюс хоспитăлĕнче вилнĕ, унăн вилтăпри — çумĕнчи çăва çинче.

Пурнăçĕпе ĕçĕ-хĕлĕ

Кирук мĕн пĕчĕкрен ăста юрăçă пулнă, купăс калама юратнă. 1918 çулта хăй ирĕкĕпе Хĕрлĕ Çара кайнă. Унăн ятне çавăнта хут çине Лисицин Кирилл Васильевич тесе çырнă. Шуррисене хирĕç çапăçнă, аманнă. Каярахпа шурă поляксемпе вăрçнă, Литва çĕрĕ çине çитнĕ. Шыв урлă каçнă чух паттăр йĕкĕте питĕ йывăр суран тивнĕ.

Кирукăн çырăвĕсем

…Учительсем хатĕрлекен чăваш шкулне çитсе куртăм. Пирĕн халăхран тухнă кашни çыншăн чи таса вырăнах вăл… Иван Яковлевич Яковлевпа тĕл пулса калаçрăм. Вăл мана «Сарă кун çĕршывĕнче» ятлă юмахри шур сухаллă ватта аса илтерчĕ. Сухалĕ те, çӳçĕ те унăн чăн таса кĕмĕл. Хăй кĕрнеклĕ. Сасси янăравлă. Шавлама юрăçăнни пек. Эпĕ ăна темиçе юрă юрласа патăм. Килĕшрĕç вĕсем Яковлева. Вăл мана: «Вăрçă пĕтсенех вĕренме кил. Хăвăн юррусемпе эсĕ тăван халăха мухтава кăларăн», — тесе вăтантарсах ячĕ. Эпĕ çакна илтсен хĕрелсех кайрăм. «Э-э, эсĕ ача кăна-ха халь!..», —йăл-йăл кулчĕ Иван Яковлевич…

…Çук, эпĕ юлташăмсене пăрахса хăвармарăм. Шуррисем пирĕн çинелле, парада тухнă пек, параппан çапса, харăссăн утса тапăнса килчĕç. Пăхма та хăрушă! Таçта тарса, таçта мур шăтăкне чăмса пытанас килмелле. Анчах комиссар атакăна хатĕрленме хушсанах хăрани йăлт иртсе кайрĕ, пулман та тейĕн, çав шиклĕх… Атака хăвăрт вĕçленчĕ, малтанах урăм-сурăмла хирĕç тăнă тăшман пирĕнтен тара пачĕ…

…Пирĕн сарай çунатти айне чĕкеçсем кăçал йăва çавăрчĕç-и? Упрăр çав йăвасене. Çулсем иртĕç, пирĕн килте манăн аппам-пиччемсен ачи-пăчи шавлăн чупса çӳреме тытăнĕ, калăр вĕсене вара: эпĕ чĕкеçсене питĕ юрататтăм, вĕсем манран пачах хăрамастчĕç… Чӳрече тăррине йăва çавăрнă шурă кăвакарчăн вара ман хулпуççи çине ана-ана ларатчĕ, тулă пама ыйтса мана хăлхаран тăк-тăк! Сăхса çӳçентеретчĕ. Ирхине эп урама часах тухаймасан, кăвакарчăн чӳречен аял хăлхашки çине вĕçсе анатчĕ те тӳлеккĕн кăвăлтатма тытăнатчĕ. Унтан, мана чӳречере курсан, кантăк çумне лăпчăнса сăмсипе виçĕ хутчен тăклаттарса илетчĕ: тăк-тук! тăк-тук! тăк-тук!.. Апппам-пиччем ывăл-хĕрĕсем çав кăвакарчăн тăхăмĕ тĕллĕн те управлă пулччăр…

…Пуç тайсамăр ман ятран килĕмĕр умĕнчи хурăнсене. Вĕсен хушшинче тата йăмрасем çитĕнеççĕ. Çуркунне арçын ачасем шăхлич кăларма йăмра хулли ыйтсан, вĕсене эсир асăрханса чи тӳрĕ те яка туратсем касса парăр. Ан тив, яланах янăратăр пирĕн урамра ача шăхличĕ…

Ваçанкка Кирук сăввисем

Чĕкеç вĕçет, вĕçет, тĕкне тăкать...

Чĕкеç вĕçет, вĕçет, тĕкне тăкать...

Тăван йăви юлать тăлăха.

Тухса каять ача тăван килтен, -

Ашшĕ-амăш юлать тăлăха.

Тур ут юртать, юртать, йĕрĕ юлать,

Йĕрĕ тулли çут шыв пĕр тĕлте.

Кирек ăçта кайсан та — пĕр хĕвел,

Тăван кĕтес кăна çав пĕр тĕлте.

Ытти сăввисем

• "Хĕрлĕ боецсене халал";
• "Чĕнтĕрлĕ те кĕпер, шывĕ тарăн...";
• "Çинçе пилĕк çӳрен ут";
• "Чусран карта çавăртăм".

Вуламалли

• Юхма Мишши "Авалхи чăвашсем", 1996, Шупашкар.