Золотницкий Николай Иванович

Золотницкий хушаматлă урăх çынсем çинчен Википедире статьясем пур.

Николай Золотницкий
Çуралнă вăхăт:	1829, раштав, 3
Çуралнă вырăн:	Урхас Кушкă ялĕ, Шупашкар уесĕ (халĕ Чăваш Енĕн Сĕнтĕрвăрри районĕ), Раççей империйĕ.
Вилнĕ вăхăт:	1880, çу, 14
Вилнĕ вырăн:	Хусан хули, Раççей империйĕ
Ăслăх сфери:	тюркологи
Альма-матер:	Хусан университечĕ

Золотницкий Николай Иванович — (1829, раштав, 3, Урхас Кушкă ялĕ, Шупашкар уесĕ (халĕ Чăваш Енĕн Сĕнтĕрвăрри районĕ) — 1880, çу, 14, Хусан хули, Раççей империйĕ) чĕлхе пĕлĕвĕн никĕсне хываканĕ, тĕпчевçĕ, этнограф.

Пурнăçĕ

1829 çулхи раштавăн 3 Шупашкар уесĕнчи (халĕ Чăваш Енĕн Сĕнтĕрвăрри районĕ) Урхас Кушкă ялĕнче çуралнă.

1851 çулта Хусан университечĕн филологи факультетне пĕтернĕ. 1867 çулта Хусан вĕрентӳ тăрăхĕн инспекторĕ пулса ĕçленĕ. Чăваш шкулĕсем валли 1867 çулта пĕрремĕш букварьне хатĕрлесе кăларнă, чăваш календарĕсене йĕркелесе пичетленĕ. Николай Золотницкий «Корневой чувашско-русский словарь...» (1875) ĕçĕшĕн Вырăс географи пĕрлĕхĕн ылтăн медальне тивĕçнĕ (1879). Николай Золотницкий чăваш çырулăхне йĕркелессишĕн, вырăс мар халăхсен ачисене тăван чĕлхепе вĕрентессишĕн нумай тăрăшнă.

1880 çулхи çу уйăхĕн 14 Хусан хулинче вилнĕ.

Золотницкий Н.И. алфавичĕ

Н.И. Золотницкин "Чуваш кнеге" букварĕпе (1867 ç.) "Сöлдалык кнеге" календарĕнче 32 саспаллипе усă курнă: а, я, э, е, ы, i, o, ö, у, ӳ, ю, й, ь, п, б, с, з, т, д, ш, ж, к, г, х, i, в, р, л, н, м, ч. Золотницкий Н.И. сĕннĕ çĕнĕ саспаллисен хушшинче паянхи чăваш алфавитĕнче Ӳӳ саспалли кăна юлнă. Ăна кура хăшпĕр çынсем Ӳӳ саспаллине Золотницкий саспалли тесе чĕнеççĕ.

Ӗçĕсем

• К вопросу о способах образования чуваш. Казань, 1866;
• О старой чувашской вере // Труды IV археологического съезда в России, бывшего в Казани в 1877 г. Т. 2. Казань;
• Корневой чувашско-русский словарь, сравненный с языками и наречиями разных народов тюркского, финского и других племен. Казань, 1875.
• Чуваш кнеге 1867;
• Сöлдалык кнеге

Литература

• Павлов, И. П. Н. И. Золотницкий пурнăçĕпе ĕçĕсем / И. П. Павлов. – Шупашкар : Чăвашгосиздат, 1958. – 64 с.
• Алексеев, А. Н. И. Золотницкий чăваш халăхне çутта кăларассишĕн тунă ĕçĕсем / А. Алексеев // Шкул реформин тапхăрĕнче чăваш чĕлхипе литератури вĕрентесси. – Шупашкар, 1988. – С. 51-62.
• Николай Золотницкий // Революцичченхи чăваш литератури : текстсем. – Шупашкар, 1984. – I том. – С. 107.
• Павлов, И. П. Мухтава тивĕçлĕ тĕпчевçĕ / И. П. Павлов // Тăван Атăл. – 1979. – № 11. – С. 80.
• Родионов, В. Халăх сăмахлăхне пухакансем. Малтанхи поэзи куçарăвĕсем / В. Родионов // Ялав. – 2003. – № 1. – С. 83-89.
• Юркин, И. Н. Николай Иванович Золотницкий // Юркин, И. Н. Повеçсем, прозăлла сăвăсем, тĕрленчĕксем, асаилӳсем / И. Н. Юркин. – Шупашкар, 1986. – С. 259-261.
• Данилов А.П. Николай Золотницкий о способах образования чувашей и других нерусских народов // Данилов А.П. Зарождение, развитие публицистики и журналистики Чувашии / А. П. Данилов, И. Я. Тенюшев. – Чебоксары, 1999. – С. 49-54.
• Eгоров, В. Г. Деятельность Н. И. Золотницкого по исследованию чувашского языка / В. Г. Eгоров // О дореволюционной культуре чувашского народа : учен. зап. / НИИ яз., лит., истории и экономики при Совете Министров Чуваш. АССР. – Чебоксары, 1957. – Вып. 15. – С. 89-102.
• Егоров, Н. И. Золотницкий Николай Иванович / Н. И. Егоров // Чувашская энциклопедия. – Чебоксары, 2006. – Т. 1 : А-Е. – С. 71.
• Егоров, Н. И. Просветитель народов Поволжья / Н. И. Егоров // Ученые. – Чебоксары, 2006. – Т. 4. – С. 164-174. – (Б-ка Президента Чуваш. Респ. ; т. 4).
• Ефимов, Е. Л. Духовное наследие Н. И. Золотницкого / Е. Л. Ефимов // Фольклорное и литературное отражение художественно-эстетической памяти народа = Халăх пултарулăхĕпе илемлĕх астăвăмĕ фольклорпа литературăра палăрса тăни : [сб. ст.]. – Чебоксары, 2006. – С. 168-173.
• Ефимов, Л. А. О просветительской деятельности первых инспекторов чувашских школ Н. И. Золотницкого и И. Я. Яковлева и их взаимоотношениях / Л. А. Ефимов // Фольклорное и литературное отражение художественно-эстетической памяти народа = Халăх пултарулăхĕпе илемлĕх астăвăмĕ фольклорпа литературăра палăрса тăни : [сб. ст.]. – Чебоксары, 2006. – С. 45-55.
• Золотницкий Николай Иванович (1829–1880) // Библиографический словарь отечественных тюркологов : дооктябрьский период. – М., 1974. – С. 165-166.
• Золотницкий Николай Иванович // Исследователи этнографии и археологии Чувашии : биобиблиогр. словарь. – Чебоксары, 2004. – С. 96-98.
• Сейфуллин, В. Первый инспектор / В. Сейфуллин // Халăх шкулĕ = Нар. шк. – 1992. – № 2. – С. 89-91.
• Терехова, О. П. Деятельность Н. И. Золотницкого по просвещению и экологическому воспитанию чувашей / О. П. Терехова // Сибир. пед. журн. – 2009. – № 9. - С. 222-232.
• Федотов, М. Р. Н. И. Золотницкий (1829-1880) // Федотов, М. Р. Исследователи чувашского языка / М. Р. Федотов. – Чебоксары, 1987. – С. 29-36.

Каçăсем

• Марийская история