Курил утравĕсем
Кури́л утравесем́ — Камчатка çурутравĕпе Хоккайдо утравĕ хушшинчи утрав, мăка пĕккипе Охотское тинĕсе Лăпкă океанран уйăрать. Тăсăлăвĕ — 1200 яхăн çм. Пĕтĕмĕшле лаптăкĕ — 10,5 пин çм²[1][2][3]. Утравсем икĕ параллельлĕ йĕртен тăраççĕ: Мăн Курил тата Кĕçĕн Курил. Вĕсен шутĕнче 30 пысăк тата темĕн чуль вĕтĕ утрав. Вăрçă енчен стратегиллĕ тата экономика паллăхлă шутланать[4].
Утравсен ят-йышĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]1 км² лаптăкран пысăк утравсен ят-йышĕ, çурçĕртен кăнтăралла.
| Ячĕ | Лаптăк, км² |
Максималлă çӳллĕш, м |
Анлăх | Вăрăмлăх | |
|---|---|---|---|---|---|
| Мăн Курил йăранĕ | |||||
| Çурçĕр ушкăнĕ | |||||
| Атласов | 150 | 2339 | 50°52' | 155°34' | |
| Шумшу | 388 | 189 | 50°45' | 156°21' | |
| Парамушир | 2053 | 1816 | 50°23' | 155°41' | |
| Анциферов | 7 | 747 | 50°12' | 154°59' | |
| Маканруши | 49 | 1169 | 49°46' | 154°26' | |
| Онекотан | 425 | 1324 | 49°27' | 154°46' | |
| Харимкотан | 68 | 1157 | 49°07' | 154°32' | |
| Чиринкотан | 6 | 724 | 48°59' | 153°29' | |
| Экарма | 30 | 1170 | 48°57' | 153°57' | |
| Шиашкотан | 122 | 934 | 48°49' | 154°06' | |
| Вăта ушкăн | |||||
| Райкоке | 4,6 | 551 | 48°17' | 153°15' | |
| Матуа | 52 | 1446 | 48°05' | 153°13' | |
| Расшуа | 67 | 948 | 47°45' | 153°01' | |
| Ушишир утравĕсем | 5 | 388 | — | — | |
| Рыпонкича | 1,3 | 121 | 47°32' | 152°50' | |
| Янкича | 3,7 | 388 | 47°31' | 152°49' | |
| Кетой | 73 | 1166 | 47°20' | 152°31' | |
| Симушир | 353 | 1539 | 46°58' | 152°00' | |
| Броутон | 7 | 800 | 46°43' | 150°44' | |
| Хура Тăвансем утрав | 37 | 749 | — | — | |
| Чирпой | 21 | 691 | 46°30' | 150°55' | |
| Брат-Чирпоев | 16 | 749 | 46°28' | 150°50' | |
| Кăнтăр ушкăнĕ | |||||
| Уруп | 1450 | 1426 | 45°54' | 149°59' | |
| Итуруп | 3318,8 | 1634 | 45°00' | 147°53' | |
| Кунашир | 1495,24 | 1819 | 44°05' | 145°59' | |
| Кĕçĕн Курил йăранĕ | |||||
| Шикотан | 264,13 | 412 | 43°48' | 146°45' | |
| Полонский | 11,57 | 16 | 43°38' | 146°19' | |
| Симĕс | 58,72 | 24 | 43°30' | 146°08' | |
| Танфильева | 12,92 | 15 | 43°26' | 145°55' | |
| Юрий | 10,32 | 44 | 43°25' | 146°04' | |
| Анучин | 2,35 | 33 | 43°22' | 146°00' | |
Флор, фауна
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Утравсен кун-çулĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]XVII ĕмĕр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]XVIII ĕмĕр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]XIX ĕмĕр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
XX ĕмĕр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- 1905 ç. вырăс-япун вăрçинче парăнсан Раççей Сахалинăн кăнтăр пайне Японие панă.
- 1945 ç. нарăс уйăхĕнче Совет Союзĕ Сахалинпа Курил утравĕсене тавăрас шутпа, АПШ-па Аслă Британи шантарнипе, Японие хирĕç вăрçа кĕме кăмăл тунă.
- 1946 ç. нарăс, 2. СССР Аслă Канашĕн Президиумăн хутайĕпе Кăнтăр Сахалинпа Курил утравĕсене РСФСР шутне кĕртнĕ.
- 1947. Япунсемпе айнсене утравсенчен Японие кăларса янă. 17 000 япунпа паллă мар шутлă айн инкеке лекнĕ.
- 1952 ç. чӳк, 5. Хăватлă цунами Курилăн мĕнпур çыранне çапнă, чи пысăк инкекĕ Парамушира çитнĕ. Питĕ пысăк хум Северо-Курильск (малт. Касивабара) хулана пĕтĕмпех шăлса кайнă. Пичетре çак катастрофа пирки асăнма чарнă[5].
- 1956 ç., Совет Союзĕпе Япони официаллă икĕ патшалăха вăрçăран уйăракан тата Японие Хабомаипе Шикотана паракан Пĕрлĕхлĕ килĕшӳ тăваççĕ. Çапах та, килĕшӳ çине алă пусайман: эхер те Итуруппа Кунаширшăн кĕрешме пăрахсан АПШ Японие Окинава утравне тавăрса памастăп тесе хăратнă[6].
Пăхăнуллăх тавлашăвĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Халăх йышĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Курил утравĕсенче халăх пур çĕрте те пурăнмасть. Пĕрмаях Парамушир, Итуруп, Кунашир тата Шикотан утравĕсенче йăва çавăрнă. 2010 çулăн пуçламăшĕнче 19 пурăнан вырăн: икĕ хула (Северо-Курильск, Курильск), хула евĕр паççулкă (Южно-Курильск) тата 16 ял пулнă.
Экономика
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Çавăн пекех пăхăр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
|
Курил утравĕсем Викиампарта? |
|---|
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Российская академия наук. Институт географии РАН. Тихоокеанский институт географии ДВО РАН; Редкол.: Котляков В. М. (председатель), Бакланов П. Я., Комедчиков Н. Н. (гл. ред.) и др.; Отв. ред.-картограф Фёдорова Е. Я. Атлас Курильских островов. — М.; Владивосток: ИПЦ «ДИК», 2009. — С. 516.
- ^ Управление природных ресурсов и охраны окружающей среды МПР России по Сахалинской области. Доклад «О состоянии и об охране окружающей среды Сахалинской области в 2002 году» (2003). Тĕрĕсленĕ 21 Ҫӗртме уйӑхӗн 2010.
- ^ Сахалинская область. Официальный сайт губернатора и правительства Сахалинской области. Тĕрĕсленĕ 21 Ҫӗртме уйӑхӗн 2010.
- ^ Макеев Б. «Курильская проблема: военный аспект». Мировая экономика и международные отношения, 1993 год, № 1, стр. 54
- ^ О. Бондаренко, Неизвестные Курилы М. 1992 стр. 109
- ^ Японцы просят Медведева не ехать на Курилы // Сайт газеты «Комсомольская правда», 29.09.2010
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Атлас Курильских островов / Российская академия наук. Институт географии РАН. Тихоокеанский институт географии ДВО РАН; Редкол.: Котляков В. М. (председатель), Бакланов П. Я., Комедчиков Н. Н. (гл. ред.) и др.; Отв. ред.-картограф Фёдорова Е. Я.. — М.; Владивосток: ИПЦ «ДИК», 2009. — 516 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-89658-034-8
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Курил утравĕсен тавралăхĕ
- Курил утравĕсен çĕн хыпарĕсем
- Управление по вопросам Северных территорий общего департамента губернаторства Хоккайдо
- А. К. Клитин. Субъективные заметки о буром медведе Сахалина и Курильских островов 2011 ҫулхи Ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
- Чишима: границы Сан-Франциско 2011 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ.
- Курил утравĕсем
- Кăнтăр Курил, Итуруп тата Кунашир
- Н. А. Гвоздецкий, Н. И. Михайлов. Курильские острова. Физическая география СССР. М., 1978.
- С. А. Липина Есть ли у России лишние острова. Интервью О. Гороховской