Курил утравĕсем
Кури́л утравӗсем́ — Камчатка ҫурутравӗпе Хоккайдо утравӗ хушшинчи утрав, мӑка пӗккипе Охотское тинӗсӗ Лӑпкӑ океанран уйӑрать. Тӑсӑлӑвӗ — 1200 яхӑн ҫм. Пӗтӗмӗшле лаптӑкӗ — 10,5 пин ҫм²[1][2][3]. Утравсем икӗ параллельлӗ йӗртен тӑраҫҫӗ: Мӑн Курил тата Кӗҫӗн Курил. Вӗсен шутӗнче 30 пысӑк тата темӗн чуль вӗтӗ утрав. Вӑрҫӑ енчен стратегиллӗ тата экономика паллӑхлӑ шутланать[4].
Утравсен ят-йышӗ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]1 км² лаптӑкран пысӑк утравсен ят-йышӗ, ҫурҫӗртен кӑнтӑралла.
| Ячӗ | Лаптӑк, км² |
Максималлӑ ҫӳллӗш, м |
Анлӑх | Вӑрӑмлӑх | |
|---|---|---|---|---|---|
| Мӑн Курил йӑранӗ | |||||
| Ҫурҫӗр ушкӑнӗ | |||||
| Атласов | 150 | 2339 | 50°52' | 155°34' | |
| Шумшу | 388 | 189 | 50°45' | 156°21' | |
| Парамушир | 2053 | 1816 | 50°23' | 155°41' | |
| Анциферов | 7 | 747 | 50°12' | 154°59' | |
| Маканруши | 49 | 1169 | 49°46' | 154°26' | |
| Онекотан | 425 | 1324 | 49°27' | 154°46' | |
| Харимкотан | 68 | 1157 | 49°07' | 154°32' | |
| Чиринкотан | 6 | 724 | 48°59' | 153°29' | |
| Экарма | 30 | 1170 | 48°57' | 153°57' | |
| Шиашкотан | 122 | 934 | 48°49' | 154°06' | |
| Вăта ушкăн | |||||
| Райкоке | 4,6 | 551 | 48°17' | 153°15' | |
| Матуа | 52 | 1446 | 48°05' | 153°13' | |
| Расшуа | 67 | 948 | 47°45' | 153°01' | |
| Ушишир утравӗсем | 5 | 388 | — | — | |
| Рыпонкича | 1,3 | 121 | 47°32' | 152°50' | |
| Янкича | 3,7 | 388 | 47°31' | 152°49' | |
| Кетой | 73 | 1166 | 47°20' | 152°31' | |
| Симушир | 353 | 1539 | 46°58' | 152°00' | |
| Броутон | 7 | 800 | 46°43' | 150°44' | |
| Хура Тӑвансем утрав | 37 | 749 | — | — | |
| Чирпой | 21 | 691 | 46°30' | 150°55' | |
| Брат-Чирпоев | 16 | 749 | 46°28' | 150°50' | |
| Кӑнтӑр ушкӑнӗ | |||||
| Уруп | 1450 | 1426 | 45°54' | 149°59' | |
| Итуруп | 3318,8 | 1634 | 45°00' | 147°53' | |
| Кунашир | 1495,24 | 1819 | 44°05' | 145°59' | |
| Кӗҫӗн Курил йӑранӗ | |||||
| Шикотан | 264,13 | 412 | 43°48' | 146°45' | |
| Полонский | 11,57 | 16 | 43°38' | 146°19' | |
| Симӗс | 58,72 | 24 | 43°30' | 146°08' | |
| Танфильева | 12,92 | 15 | 43°26' | 145°55' | |
| Юрий | 10,32 | 44 | 43°25' | 146°04' | |
| Анучин | 2,35 | 33 | 43°22' | 146°00' | |
Флор, фауна
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Утравсен кун-ҫулӗ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]XVII ӗмӗр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]XVIII ӗмӗр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]XIX ӗмӗр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
XX ӗмӗр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- 1905 ç. вырӑс-япун вӑрҫинче парӑнсан Раҫҫей Сахалинӑн кӑнтӑр пайне Японие панӑ.
- 1945 ҫ. нарӑс уйӑхӗнче Совет Союзӗ Сахалинпа Курил утравӗсене тавӑрас шутпа, АПШ-па Аслӑ Британи шантарнипе, Японие хирӗҫ вӑрҫа кӗме кӑмӑл тунӑ.
- 1946 ҫ. нарӑс, 2. СССР Аслӑ Канашӗн Президиумӑн хутайӗпе Кӑнтӑр Сахалинпа Курил утравӗсене РСФСР шутне кӗртнӗ.
- 1947. Япунсемпе айнсене утравсенчен Японие кӑларса янӑ. 17 000 япунпа паллӑ мар шутлӑ айн инкеке лекнӗ.
- 1952 ҫ. чӳк, 5. Хӑватлӑ цунами Курилӑн мӗнпур ҫыранне ҫапнӑ, чи пысӑк инкекӗ Парамушира ҫитнӗ. Питӗ пысӑк хум Северо-Курильск (малт. Касивабара) хулана пӗтӗмпех шӑлса кайнӑ. Пичетре ҫак катастрофа пирки асӑнма чарнӑ[5].
- 1956 ҫ., Совет Союзӗпе Япони официаллӑ икӗ патшалӑха вӑрҫӑран уйӑракан тата Японие Хабомаипе Шикотана паракан Пӗрлӗхлӗ килӗшӳ тӑваҫҫӗ. Ҫапах та, килӗшӳ ҫине алӑ пусайман: эхер те Итуруппа Кунаширшӑн кӗрешме пӑрахсан АПШ Японие Окинава утравне тавӑрса памастӑп тесе хӑратнӑ[6].
Пӑхӑнуллӑх тавлашӑвӗ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Халӑх йышӗ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Курил утравӗсенче халӑх пур ҫӗрте те пурӑнмасть. Пӗрмаях Парамушир, Итуруп, Кунашир тата Шикотан утравӗсенче йӑва ҫавӑрнӑ. 2010 ҫулӑн пуҫламӑшӗнче 19 пурӑнан вырӑн: икӗ хула (Северо-Курильск, Курильск), хула евӗр паҫҫулкӑ (Южно-Курильск) тата 16 ял пулнӑ.
Экономика
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Ҫавӑн пекех пӑхӑр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
|
Курил утравĕсем Викиампарта? |
|---|
Асӑрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Российская академия наук. Институт географии РАН. Тихоокеанский институт географии ДВО РАН; Редкол.: Котляков В. М. (председатель), Бакланов П. Я., Комедчиков Н. Н. (гл. ред.) и др.; Отв. ред.-картограф Фёдорова Е. Я. Атлас Курильских островов. — М.; Владивосток: ИПЦ «ДИК», 2009. — С. 516.
- ^ Управление природных ресурсов и охраны окружающей среды МПР России по Сахалинской области. Доклад «О состоянии и об охране окружающей среды Сахалинской области в 2002 году» (2003). Тĕрĕсленĕ 21 Ҫӗртме уйӑхӗн 2010.
- ^ Сахалинская область. Официальный сайт губернатора и правительства Сахалинской области. Тĕрĕсленĕ 21 Ҫӗртме уйӑхӗн 2010.
- ^ Макеев Б. «Курильская проблема: военный аспект». Мировая экономика и международные отношения, 1993 год, № 1, стр. 54
- ^ О. Бондаренко, Неизвестные Курилы М. 1992 стр. 109
- ^ Японцы просят Медведева не ехать на Курилы // Сайт газеты «Комсомольская правда», 29.09.2010
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Атлас Курильских островов / Российская академия наук. Институт географии РАН. Тихоокеанский институт географии ДВО РАН; Редкол.: Котляков В. М. (председатель), Бакланов П. Я., Комедчиков Н. Н. (гл. ред.) и др.; Отв. ред.-картограф Фёдорова Е. Я.. — М.; Владивосток: ИПЦ «ДИК», 2009. — 516 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-89658-034-8
Каҫӑсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Курил утравӗсен тавралӑхӗ
- Курил утравӗсен ҫӗн хыпарӗсем
- Управление по вопросам Северных территорий общего департамента губернаторства Хоккайдо
- А. К. Клитин. Субъективные заметки о буром медведе Сахалина и Курильских островов 2011 ҫулхи Ҫурла уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
- Чишима: границы Сан-Франциско 2011 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ.
- Курил утравӗсем
- Кӑнтӑр Курил, Итуруп тата Кунашир(ĕçлемен каçă)
- Н. А. Гвоздецкий, Н. И. Михайлов. Курильские острова. Физическая география СССР. М., 1978.
- С. А. Липина Есть ли у России лишние острова. Интервью О. Гороховской