Нью-Йорк (штат)

Нью-Йорк

Нью-Йорк ялавĕ Нью-Йорк гербĕ
Ытти штатсем
Тĕп хули	Олбани (Нью-Йорк)
Чи пысăк хула	Нью-Йорк
Кĕпернетор	Элиот Спитцер
Лаптăкĕ  - Пурĕ  - шыв %	АПШ-ра 27-мĕш вырăнта 141 205 çх² 13,3%
Халăх йышĕ  - Пурĕ (2000)  - Халăх йышлăхĕ	АПШ-ра 3-мĕн вырăнта 18,976 млн 155,18/км²
Йĕркеленнĕ:	Шучĕпе 11-мĕш
Широта Долгота	40°29,7' ç. ш.-нчен 45°0,7 ç. ш. таран 71°47' х.а. д.-нчен 79°46' х.а. д. таран
Официаллă сайчĕ

Çĕнĕ Йорк (CVLa: Şĕnĕ Jork, акăлчанла New York), — çурçĕр-хĕвелтухăç тăрăхĕнче вырнаçнă АПШ штачĕ. Администраци Олбани хулинче ларать. 62 графствăна пайланать. Америка штачĕсен хушшинче халăх йышлăхĕпе виççĕмĕш вырăн йышăнать. Нью-Йорк Канадăн Квебек тата Онтарио провинцийĕсемпе, Америкăн Вермонт, Массачусеттс, Коннектикут, Çĕнĕ Джерси тата Пенсильвани штачĕсемпе чикĕленет, Род Айленд штачĕпе шыв урлă чикĕ тытать. Нью-Йорк штачĕн чи пысăк хулисем – Нью-Йорк хули (Америкăн чи пысăк хули), Баффало, Рочестер, Йонкерс, тата Сиракуза.

Нью-Йорк хулине тĕнчипе Америкăна куçакансем валли хапха, Пĕрлешӳллĕ Штатсен финанс, культура, çул-йĕр, производство тĕпĕ пулнипе паллă.

Истори

XVII ĕмĕрте Голландсемпе Французсем куçса килнĕ вăхăтра Нью-Йорк çĕрĕ-шывĕпе Алгонк, Ирокез, Ленапе халăхĕсем хуçаланнă. 1609 çултан пуçласа çĕр-шыара Голланди фортсем туса лартать, 1614-24 çулсенче çĕр-шыва Голланди çыннисем куçса килеççĕ, Албани тата Манхэттăн тăрăхĕсене колонизацилеççĕ; 1664 çулта Голландие вăрçара парăнтарса колонисене Британи туртса илет. Пăхăнманлăх Вăрçин çапăçăвĕсен пĕрре виçĕмĕш тӳпи Нью-Йоркра иртнĕ. Нью-Йорк çĕр-шывĕн конституцине 1777 çулта йышăннă, Пĕрлешӳллĕ Штатсен конституцине Нью-Йорк 1788 çулта ырланă.

Тавралăхĕ

Штат лаптăкĕ — 141 205 км².