Эскимос-алеут чĕлхисем

Эскимос-алеут
Таксон:	çемье
Ареал:	Çурçĕр Америкăн арктика ярăмĕ, Азин аяк çурçĕр-тухăçĕ
Классификаци
Категори:	Çурçĕр Америка чĕлхисем
Нострат макроçемье (гипотеза)
Йышĕ
алеут, эскимос
Çавăн пекх пăхăр: Проект:Лингвистика

Эскимос-алеут чĕлхисем (эскалеут) — Гренланди, Канадăн Арктикин территоринче, Аляскăн пĕтĕм çĕрĕнче, Чукоткăн çурçĕр-тухăç тата кăнтăр-тухăç çыран хĕрринче, юнашар утравсенче тата алеут йăранĕнче пурăнан тăван халăхсен чĕлхисемпе диалекчĕсен пĕрлĕ пухăмĕ.

Эскимос-алеут чĕлхисемпе калаçакансен йышне палăртма йывăр. Çак этноссем шутне кĕрекен мĕнпур халăх — 100 пин çын, анчах та хастар усă кураканнисем татах сахал: нумайăшĕ ази, аляска тата канада эскимосĕсем, çаплах алеутсем вырăс е акăлчан чĕлхине куçнă.

Классификаци

(калаçакансен йышĕ хаклавлă)

Алеут турачĕ

алеут чĕлхи — ≈ 150 çын (Раççей, АПШ)
меднов-алеут чĕлхи (алеут-вырăс пиджинĕ) — 5 çын (Раççей)

Эскимос турачĕ

юпик ушкăнĕ
- аляска кĕçĕн ушкăн:
  - алютик чĕлхи — 400 çын. (АПШ)
  - вăта-юпик чĕлхи — 10 пин çын (АПШ)
- çепĕр кĕçĕн ушкăнĕ (юит чĕлхи):
  - наукан чĕлхи — 100 çын (Раççей)
  - чаплин чĕлхи — 1600 çын (Раççей, АПШ)
сиреник чĕлхи (çухалнă)
инуит ушкăнĕ
- аляска-инуит чĕлхи (инюпиак) — 3500 çын (АПШ)
  - Çурçĕр Аляскăри инуит чĕлхи
  - Çурçĕр-Анăç Аляскăри инуит чĕлхи
- гренланд чĕлхи — 47 пин çын (Гренланди)
- инуктитут — 30 пин çын (Канада: Нунавут, Лабрадор)
  - анăç-канада инуит чĕлхи (Канада: СЗТ)
  - тухăç-канада инуит чĕлхи

Каçăсем

Вахтин Н. Б. Эскимос-алеут чĕлхисем

Асăрхавсем

Вуламалли

Меновщиков Г. А. Эскимосско-алеутские языки // Языки Азии и Африки. М., 1979, т. III.
Bergsland K. Aleut Dictionary. Fairbanks, 1994.
Bergsland K. The Eskimo-Uralic Hypothesis // Journal de la Societe Finno-Ougrienne, 1959, vol. 61.
Fortescue M., Jacobson S., Kaplan L. Comparative Eskimo Dictionary. Fairbanks, 1994.
Hammerich L. L. The Eskimo Language. Oslo, 1970.
Hamp E. P. On Eskimo-Aleut and Luoravetlan // Eric P. Hamp (ed.) Papers on Eskimo and Aleut Linguistics. Chicago: Chicago Linguistic Society, 1976. pp. 81-92.
Holst, J. H. Einführung in die eskimo-aleutischen Sprachen. Hamburg, 2005.
Krauss M. Eskimo-Aleut // Current Trends in Linguistics, 1973, vol, X, No 2.
Swadesh M. Unaaliq and Proto-Eskimo: I—V // International Journal of American Linguistics, 1952, vol. 17; 1951, vol. 18.
Vakhtin N. B., Golovko E. V. The Relations in the Yupik Eskimo Sub-Group According to Lexicostatistics // Etudes Inuit Studies, 1987, vol. 11, No. 1.
Woodbury A. Eskimo-Aleut // Handbook of American Indian Languages / Ed. by D. Damas.

Çавăн пекех

Эскимос çырулăхĕ

Техника асăрхавĕ: Из-за технических ограничений некоторые браузеры не могут показывать спецсимволы, используемые в этой статье. Такие символы могут быть отображены в виде квадратиков, вопросительных знаков или других бессмысленных символов в зависимости от вашего веб-браузера, операционной системы и набора установленных шрифтов. Даже если ваш браузер способен интерпретировать UTF-8 и вы установили шрифт, поддерживающий большой диапазон Юникода, например Code2000, Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode или один из свободных шрифтов Unicode, — вам, возможно, придётся использовать другой браузер, поскольку возможности браузеров в этой области часто различаются.

п • с • т Эскимос-алеут çемьин чĕлхисем
Алеут ушкăнĕ	алеут • алеут-медный¹

Инуит ушкăнĕ	гренланд • инуиннактун • инуктитут (хĕвел тухăç, Хĕвел анăç) • инупиак • инувиалуктун (диалектсем: сиглитун, ууммармиутун, кангирьюармиутун)

Юпик ушкăнĕ	аляска: алютик • вăта-юпик эскимос чĕлхи: наукан • чаплин

Урăххисем	сиреник² †
Асăрхавсем: ¹ хутăш чĕлхе; ² чĕлхен классификацийĕ тавлашуллă; † çухалнă чĕлхе

п • с • т Çурçĕр Америкăри чĕлхе çемьисем
Чĕлхе çемьисем	алга • алса† • атакапа† • вакаш • винтуан • гуайкури† • ирокез • йокут • каддоан • кайова-таноан • керес • комекруд† • кочими-юман • кус • майдуан • муског • на-дене • палайхних • помоан • плато-пенути • салиш • сиуан • такелма-калапуян • тимукуан† • ути • цимшиан • чимакум • чумаш • шастан • чинук • эскимос-алеут • юки • юта-ацтек

Уйăрăлнă чĕлхесем	адаи† • беотук† • зуньи • калуса† • каранкава† • карук • каюсе† • кинигуа† • коавильтек† • котонаме† • кутенай† • маратино† • наолан† • натчес† • салин† • сери • саюсло† • солано† • тонкава† • туника† • уашо • хайда • чимарико† • читимача† • эсселен† • ючи • яна†

Чĕлхе çемьисем	ленкан • майя • мисумальп • михе-соке • ото-манг • текистлатек • тотонак • хикак • шинкан • юта-астек

Уйрăм чĕлхесем	куитлатек† • тараско • уаве

Классифицилеменнисем	алагвилак† • амотоманко† • гуасаве† • толимеко† • чумбия† т. ыт.
† — çухалнă чĕлхе