Йăмлăх (физика)
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Йăмлăх (пĕлтерĕшсем) пăхăр.Йăмлăх (лат. māteria «япалалăх» тенинчен, акăл. matter, выр. материя) — физикăри чи тĕпри ăнлавсенчен пĕри , пĕтĕмĕшле термин, уçлăх-вăхăтра мĕн пуррине палăртаканскер тата çав уçлăх-вăхăтăн енĕсене витĕм кÿрекенскер.
Физика тишкерекен объект, харпăр çыннăн ăс-тăнĕнчен килмен объективлă реаллĕх.
Йăмлăх сăмах чăваш чĕлхин хăшпĕр сăмахсарĕсенче тĕл пулать. Сăмахран, 1930-мĕш çулсенче тухнă В.Г.Егоровăн "Вврăсла-чăвашла" словарĕнче. Э.В.Фомин чĕлхеçĕ çырнинчен[1]:
слово. Хăйсем вĕсем час-часах калаççĕ: ăçтан йăмлăх (маттери) пулнă? теççĕ. Они сами часто говорят: откуда произошел йăмлăх (материя). Хăш çынсем: маттери (йăмлăх, япала амăшĕ, япалалăх), чăсăмлăх (пространство) ĕмĕр-ĕмĕрех пулнă, вĕсене никам та пултарман тесен ĕненмеççĕ. Некоторые не верят, когда им говорят, что материя (йăмлăх, родительница вещей, вещность), пространство были всегда, их никто не сотворил. Ăслă çын та пĕр тĕслĕ йăмлăхранах (маттеринченех) пулнă. И умный человек произошел из того же йăмлăх (материи). По Н. И. Ашмарину, этого слова в
языке нет [Ашм5:72].Асăннă сăмахăн хапине пăхсан, вăл икĕ компонентран тăрать пек: Йăмлăх=Йăм+Лăх. Кунта -Лăх аффикс, вăл вара япала ячĕсем çумне çыпçăнать. Çапла вара чăваш чĕлхинче тахçан *йăм япала ячĕ пулнă пек пулса тухать. Мĕне пĕлтерме пултарнă вăл — çакă паллă мар.
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Фомин Э.В. Материалы словаря агнонимов чувашского языка = Пĕлтерĕшсĕр чăваш сăмахĕсен кĕнеки / сост. Э. В. Фомин. – Чебоксары : ООО «Издательский дом «Пегас», 2013. – 258 с(ĕçлемен каçă) (Çавăн пекех тата ак кунта пăхăр: Фомин Э.В. КЛАССИФИКАЦИЯ АБСОЛЮТНЫХ АГНОНИМОВ ЧУВАШСКОГО ЯЗЫКА* // Вестник ЧГПУ им. И. Я. Яковлева. 2015. № 1 (85)
 |
Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла. |