Карл Маркс

Маркс Карл
	Маркс Карл
	Karl Heinrich Marx
	; Karl Marx Signature.svg
Çуралнă вăхăт:	1818, çу, 5
Çуралнă вырăн:	Трир, Прус короллĕхĕ
Вилнĕ вăхăт:	1883, пуш, 14
Вилнĕ вырăн:	Лондон, Аслă Британи
Ăслăх сфери:	XIX ĕмĕрти германи экономики, социологи, атеизм, философи, журналистика
Альма-матер:	Берлин университечĕ
Ăслăх ертӳçи:	Бруно Бауэр
Паллă:	марксизм никĕслекенĕ

Карл Генрих Маркс (ним. Karl Heinrich Marx; 5.5.1818, Трир, Прус короллĕхĕ — 14.3.1883, Лондон, Аслă Британи) — нимĕç философĕ, социологĕ, экономисчĕ, çыравçи, сăвăçĕ, политика журналисчĕ, лингвисчĕ, пĕрлĕх ĕçченĕ. Фридрих Энгельсăн тусĕ тата пĕршухăшташĕ, вĕсем пĕрле «Коммунизм партин манифестне» (1848 çул) çырнă. Политэкономипе «Капитал. Политика экономине критиклени» (1867 çул) классика ăслăх ĕçĕн авторĕ.

Кун-çулĕ

Çак категорин тĕп статьи çук — Маркс çемьи. Ăна çырса Эсир проекта пулăшма пултаратăр.

Çамрăклăхĕ

Карл Маркс раввинсен ăратĕнчи еврей кăкĕнчен тухнă Генрих Маркс (1777—1838) трир адвокачĕн çемьинче виççĕмĕш ача пулнă. Вăл 1818 çулта çăвăн 5-мĕшĕнче Трир хулинче (халĕ Brückenstraße, 10 — музей)) кун çуттине килнĕ. 1819 çулта юпан 15-мĕшĕнче çемье çĕнĕ çурта — Симеонштрассе/Simeonstraße, 8 (кунта астăвăм хăмине лартнă) — куçнă.

Амăшĕ — Генриетта Маркс, хĕр чухне Прессбург (е Пресборк, ним. Henrietta Pressburg, гол. Henrietta Presborck) (1787—1863), Нимвеген хуларан (хальхи Неймеген, Нидерланд) раввинсен çемьинчен).

Карл çураличчен, 1817 çулта унăн ашшĕ, судри канашçă хисепне çухатас мар тĕллевпе, христианлăх (лютеранлăх) тĕнне кĕнĕ. 1824 çулта Маркс ашшĕ Генрих Маркс протестантлăха куçнă, м.т. ун чухне йутей Пруссире тивлетлĕ ĕçе йышăнма пултрайман. Ачисем, çав шутра Карл ывăлĕ те, 1824 çулта тĕне кĕнĕ, арăмĕ христианлăха çав 1824 çулта, ашшĕпе амăшĕ çĕре кĕрсен çеç, куçнă.

1830—1835 çулсенче Карл Трир хулинчи Фридрих-Вильгельм (Friedrich-Wilhelm-Gymnasium) гимназине çӳренĕ, ăна вăл 17 çул тултарсан вĕçленĕ. Гимназире вăл çапла çырнă: «Размышления юноши при выборе профессии» в 1835 г. Карл Маркс написал^[1]:

Этем хăйĕншĕн кăна тăрăшать пулсан, вăл, паллах, паллă ăсчах, чаплă сăвăç пулайĕ, анчах та нихăçан та чăннипех пиçнĕ те мăн çын пулаймасть.

Паха паллăсемпе вĕренсе тухсан, Маркс университета, малтан Бонн хулинче, икĕ семестр иртсен Берлина куçать, унта вăл юридици ăслăхĕсене, историе, ӳнер историне тата философие ăса илнĕ.

1837 çулта КАрл вăрттăн 1914 çулта çуралнă аристократ ăратĕнчи Женни фон Вестфален (ним. Jenny von Westphalen) хĕре çураçать. Теĕртакран вĕсем мăшăрланаççĕ. Женнипе ăна Софи аппăшĕ паллаштарнă.

Çав. пекех

Каçăсем

Карл Маркс в русской секции Marxists Internet Archive
С. Н. Булгаков, «Карл Маркс как религиозный тип». — «Mосковский Eженедельник». 1906. № 22-25.
Карл Маркс, Фридрих Энгельс. Сочинения. Издание второе.
http://www.peoples.ru/love/marx-jenny/
Karl Marx and Jenny von Westphalen 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 13-мӗшӗнче архивланӑ. (eng.)
Карл Маркс «Разоблачения дипломатической истории XVIII века»
Карл Маркс в библиотеке журнала «Скепсис»
Карл Маркс в Wiki-разделах Интернет-портала РКСМ(б) 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
Webpage du séminaire Marx de l'Université de Paris Sorbonne et textes sur le marxisme en français
Полное собрание сочинений Карла Маркса на русском языке

Вуламалли

Воспоминания о К. Марксе и Ф. Энгельсе. Ч. 2. / Институт марксизма-ленинизма при ЦК КПСС. — 3-е изд., доп. М.: Политиздат, 1988.

Асăрхавсем

^ Маркс, Энгельс, 1956

[Маркс,_Энгельс—1956——-1] Маркс, Энгельс, 1956

[1]

п • с • т Карл Маркс
Çемье	Женни фон Вестфален • Элеонора Эвелинг • Поль Лафарг • Эдуард Эвелинг • Елена Демут

Биографисем	Karl Marx: The Story of His Life • Karl Marx: His Life and Environment • Karl Marx: His Life and Thought

Фильмсем	Карл Маркс. Молодые годы • Die Deutschen^[en] • Маркс Перезагрузка • The Young Karl Marx^[en]

Пайташлăх	Коммунистсен пĕрлешĕвĕ • Пĕрремĕш интернационал

Культурăри ытти ӳкерчĕксем	Assassin's Creed Syndicate • Marx in Soho • "Философсен футбол матчĕ" • Тупăк • "World Forum/Communist Quiz" • Young Marx

Çыхăннă статьясем	Фридрих Энгельс
Timeline of Karl Marx

п • с • т Марксизм
Философи	Историлле материализм • Диалектикăлла материализм • Диалектика материализмĕ • Диалектикăлла логика

Марксизм социологийĕ	Ютшăну теорийĕ • Класссен теорийĕ • Буржуази • Пролетариат • Революци • Ăслă социализм • Коммунизм • Вăй-халçăсен аристократийĕ • Тавар фетишизмĕ • Япалалăхлатни

Политэкономи	Хаклăхăн ĕçлевле теорийĕ • Ĕçлеве эксплуатацилени • Хушăм ĕçлев • Хушăм хаклăх саккунĕ • Тăвăмлăх вăйĕсем • Тăвăмлăх хутшăнăвĕсем • Вăй-халçă вăйĕ • Капитала малтанласа пухни • Услам норми пĕчĕкленес туртăм • Трансформаци проблеми • Пролетариат юра ерни • Кĕрĕшевле чуралăх • Планла экономика • Усă кураслăхла хаклăх алалăх

Истори теорийĕ	Тăвăмлăх меслечĕ • Пĕрлехле-экономикăлла формаци • Малйăла коммунизмĕ • Материалистическая теория происхождения государства • Азиатский способ производства • Чуралăх тытăмĕ • Феодализм • Капитализм • Тăвăмлăхăн капитализмла меслечĕ^[en] • Коммунизм • Коммунизмла пĕрлĕх

Политика	Рабочее движение • Классовая борьба • Антикапитализм • Коммунистическая революция • Пролетарская революция • Диктатура пролетариата • Пролетарский интернационализм • Мировая революция • Социализм в отдельно взятой стране

Философи шкулĕсем	Классический марксизм • Неомарксизм • Западный марксизм • Марксистский гуманизм • Будапештская школа • Франкфуртри шкул • Праксис шкулĕ • Фрейдомарксизм • Структуралистский марксизм • Постмарксизм

Политикăри тĕлĕшсем	Ортодоксальный марксизм^[en] • Австромарксизм • Автономизм • Ленинизм • Большевизм • Либертарный марксизм • Делеонизм^[en] • Люксембургианство • Левый коммунизм • Коммунизм рабочих советов • Археомарксизм • Социал-демократия • Демократический социализм • Бернштейнианство • Кастроизм • Легальный марксизм • Меньшевизм • Марксизм-ленинизм • Ревизионизм • Сталинизм • Троцкизм • Правая оппозиция • Маоизм • Титоизм • Чучхе • * Кимирсенизм-кимчениризм • Еврокоммунизм • Операизм • Ситуационизм • Геваризм • Импоссибилизм • Фокизм • Ходжаизм • Марксистский феминизм

Паллă марксиситсем	Карл Маркс • Фридрих Энгельс • Вильгельм Либкнехт • Август Бебель • Поль Лафарг • Даниэль Де Леон • Георгий Плеханов • Эдуард Бернштейн • Джеймс Коннолли • Роза Люксембург • Клара Цеткин • Карл Либкнехт • Герман Гортер • Карл Каутский • Владимир Ленин • Билл Хейвуд • Лев Троцкий • Отто Бауэр • Александр Шляпников • Александра Коллонтай • Николай Бухарин • Антонио Грамши • Иосиф Сталин • Вальтер Беньямин • Антон Паннекук • Сильвия Панкхёрст • Бертольт Брехт • Вильгельм Райх • Дьёрдь Лукач • Хо Ши Мин • Макс Хоркхаймер • Мао Цзэдун • Иосип Броз Тито • Теодор Адорно • Герберт Маркузе • Чарльз Райт Миллс • Эрих Фромм • Сальвадор Альенде • Жан-Поль Сартр • Пауль Маттик • Анри Лефевр • Энвер Ходжа • Симона де Бовуар • Эрнесто Че Гевара • Рая Дунаевская • Пьер Паоло Пазолини • Максимилиан Рюбель • Эвальд Ильенков • Ким Ир Сен • Луи Альтюссер • Корнелиус Касториадис • Ги Дебор • Эрик Хобсбаум • Нельсон Мандела • Говард Зинн • Тома Санкара • Фидель Кастро • Зигмунт Бауман • Фредрик Джеймисон • Михаэль Леви • Славой Жижек • Пол Суизи • Джон Беллами Фостер

Çав. пекех	Школы марксизма^[en] • марксизм библиографийĕ • Диалектика • Материализм • Атеизм • Социализм (Революционный • Либертарный • Утопический) • Профсоюзное движение • Интернационализм • Критическая теория • Мир-системный анализ • Аналитический марксизм • Отчуждение (философия) • История коммунистических учений • Левые (Старые • Новые) • Социальный анархизм (Анархо-коммунизм)