Кӑнтӑрти Шетланд утравӗсем

Кӑнтӑрти Шетланд утравӗсем (акӑл. South Shetland Islands) — Атлантика океанӗнчи Антарктика ҫурутравӗнчен ҫурҫӗрелле вырнаҫнӑ архипелаг.

Тавралӑх

1819 ҫулхи нарӑсӑн 19-мӗшӗнче уҫнӑ Уильямс сӑмсахӗ

Архипелаг кӑнтӑр-анӑҫран ҫурҫӗр-тухӑҫалла тӑсӑлать, Антарктика ҫурутравӗнчен Брансфилд тинӗс пырӗпе, Кӑнтӑр Америкӑран — Дрейк тинӗс пырӗпе уйрӑлса тӑрать. Архипелагра нумай утрав вырнаҫнӑ, анчах вӗсенчен чылайӑшӗ лаптӑкӗпе пӗчӗк. Архипелаг лаптӑкӗ — 3 687 ҫм².

Утравсем

Кӑнтӑрти Шетланд утравӗсем Аслӑ Британин Фолкленд утравӗсен пӑхӑнуллӑ территоррийӗ пек

№	Утрав (чӑвашла)	Утрав (акал.)	Лаптӑк, км²	Чи ҫӳллӗ вырӑн, м	Координатсем
1	Аитчо	Aitcho Islands			62°24′48″ ю. ш. 59°46′12″ з. д.
2	Бриджмен	Bridgeman Island		240	62°04′ ю. ш. 056°44′ з. д.
3	Уотчкипер	The Watchkeeper			62°18′ ю. ш. 59°49′ з. д.
4	Рожнова (Гиббс)	Gibbs Island	22	520	61°28′ ю. ш. 055°34′ з. д.
5	Гринвич (Березина)	Greenwich Island	174	625	62°31′ ю. ш. 59°47′ з. д.
6	Десепшен (Тейля)	Deception Island	137	576	62°58′37″ ю. ш. 60°39′00″ з. д.
7	Десолейшен	Desolation Island	3,12		62°27′27″ ю. ш. 60°20′48″ з. д.
8	Иди	Eadie Island			61°28′ ю. ш. 55°57′ з. д.
9	Кинг-Джордж (Ватерлоо)	King George Island	1384	655	62°02′ ю. ш. 58°21′ з. д.
10	Корнуэллс (Михайлов)	Cornwallis Island			61°04′ ю. ш. 54°28′ з. д.
11	Ливингстон (Смоленск)	Livingston Island	974	1700	62°36′ ю. ш. 60°30′ з. д.
12	Лоу	Low Island	181		63°17′ ю. ш. 62°09′ з. д.
13	Мордвинов (Элефант)	Elephant Island	558	853	61°08′ ю. ш. 55°07′ з. д.
14	Нельсон (Лейпциг)	Nelson Island	192		62°18′ ю. ш. 59°03′ з. д.
15	Пингвин	Penguin Island		180	62°06′ ю. ш. 57°56′ з. д.
16	Хаф-Мун	Half Moon Island	0,51	101	62°35′30″ ю. ш. 59°55′15″ з. д.
17	Роберт (Полоцк)	Robert Island	186		62°24′ ю. ш. 59°30′ з. д.
18	Роуэтт	Rowett Island			61°17′ ю. ш. 55°13′ з. д.
19	Руггед	Rugged Island	10,4	256	62°38′ ю. ш. 61°15′ з. д.
20	Смит (Бородино)	Smith Island	206	2105	63°00′ ю. ш. 62°30′ з. д.
21	Сноу (Кӗҫӗн Ярославец)	Snow Island	154		62°47′ ю. ш. 61°23′ з. д.
22	Тейбл	Table Island	1,12	150	62°20′34″ ю. ш. 59°48′29″ з. д.
23	Тюлени (Сил)	Seal Islands			60°58′ ю. ш. 55°24′ з. д.
24	Шишков (Кларенс)	Clarence Island	162	1924	61°12′ ю. ш. 054°05′ з. д.

Истори

Архипелагӑн анӑҫри пайӗн топографи картти

Кӑнтӑрти Шетланд утравӗсене 1819 ҫулхи нарӑсӑн 19-мӗшӗнче британ тинӗсҫӳревҫи Уильям Смит (акӑл. William Smith) «Williams» бригпа Монтевидеоран Вальпараисона ишнӗ чухне уҫнӑ. Вӑлах 1819 ҫулхи юпан 16-мӗшӗнче Кинг-Джордж утрав ҫине аннӑ, ҫапла май Антарктика ҫӗрӗ ҫине ура ярса пуснӑ пӗрремӗш ҫын пулса тӑнӑ. 1820 ҫулхи кӑрлач-нарӑс уйӑхӗсенче утравсене пуринчен те малтан Эдвард Брансфилд тӗпчесе картографиленӗ. Тепрехинче утравсене 1821 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче Фаддей Беллинсгаузен ертсе пынӑ пӗрремӗш вырӑс антарктика экспедицийӗ вӑхӑтӗнче тӗпченӗ, вӑл вӑхӑтра утравсене вырӑсла ятсем парса тухнӑ.

Архипелаг ятне (малтанхи вӑхӑтра «New South Britain» ятпа усӑ курнӑ) Шетланд утравӗсен ячӗпе панӑ. 1908 ҫултанпа Фолкленд утравӗсен шутне кӗнӗ, 1962 ҫултанпа — Британин антарктика территорийӗн пайӗ пулса тӑнӑ.

1940 тата 1943 ҫулсенче Чилипе Аргентина та утравсенче хуҫаланасшӑн пулни пирки пӗлтернӗ. 1961 ҫултанпа Антарктика килӗшӗвӗпе ҫӗрсене пайланӑ чухне сиксе тухакан мӗнпур ыйтусене татса парассине вӑхӑтлӑха чарнӑ.

Халӑх йышӗ

Хьюрон пӑрлӑхӗ ҫинчи «Академи» лагерӗ

Ҫавӑн пекех Кӑнтӑрти Шетланд утравӗсенчи полярлӑ станцисен карттине пӑхӑр.

Архипелагра вуннӑ ытла антарктика станцийӗ вырнаҫнӑ, ҫав шута Кинг-Джордж утравра тӑракан Раҫҫейӗн «Беллинсгаузен» станцийӗ те кӗрет.

Ҫавӑн пекех пӑхӑр

• Антарктика
• Фолкленд утравӗсем
• Антарктика филателийӗ

Вуламалли

• Шетландские Южные острова, архипелаг в Южном полярном океане // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Карттӑсем

• Иванов Л. Антарктика: Остров Ливингстон и острова Гринвич, Роберт, Сноу и Смит. Топографическая карта в масштабе 1:120000. Троян: Фонд Манфреда Вернера, 2009. ISBN 978-954-92032-4-0 (болг.)
• Ivanov L. L. Antarctica: Livingston Island and Greenwich, Robert, Snow and Smith Islands. Scale 1:120000 topographic map. Troyan: Manfred Wörner Foundation, 2009. ISBN 978-954-92032-6-4 (акăлч.)

Ку статьяна Википедин Вырӑс уйрӑмӗнчи Южные Шетландские острова статьяна чӑвашла куҫарса хатӗрленӗ.