Этемлĕх
- Ку ăнлава Çынлăх тенипе ан пăтраштарăр
Этемлĕх — Homo sapiens тĕсĕн пур индивидсен пĕрлĕхлĕхĕ (урăх варианчĕ: Homo ăрачĕн улшăнса пыракан популяцисен тĕрлĕ ăратлă континуумĕ).
Этемлĕхĕн 2 миллион çуллă историне виçĕ тапхăра уйăраççĕ: малтанхи çынсем, авалхи çынсем тата кайранхи çынсем.
Этемлĕхе тĕнче уçлăхĕнче ойкуменăн пĕр çын ĕмĕр сыпăкĕнче (20 çула яхăн) тăнăç антропологи витĕмĕ (е вырăнти халăх).
Этемлĕхе Çĕр чăмăрĕ çинчи хăй амăшĕн варĕнчен тухса вилĕме çитиччен ĕмĕрĕ; пĕр истори тапхăрĕнчи пур çыннăн пĕрлĕхĕ; хальхи саматра Çĕр çинче пурăнакан уйрăм çынсен, харпăрçăсен, граждансен пĕрлĕхĕ.
расăсене, халăхсенчен (е этноссенчен), социаллă тата этеплĕ ушкăнсенчен тытăнса тăрать.
Тропикри экосистемăри ахаль тĕсрен этемлĕх планета мăнаç геологи вăйĕ пулса тăрать, унăн сĕмĕ Çĕрĕн пĕтĕм çийĕпе, çӳлти (космос) тата айĕнчи сийĕсене сарăлать.
Семантика енчен, «этемлĕх» палăртăвĕ хăй евĕр пĕртен-пĕр, этемлĕхĕн пĕрчисем — çынсем — хăйсем хушшинчи пĕрмаях ăс-хакăл хыпарлăхпа пайлашăнса пурăнаççĕ. Этемлĕхĕн ĕç-хĕлне этеплĕх тесе палăртаççĕ.
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Гринченко С. Н. История человечества с кибернетических позиций // История и Математика: Проблемы периодизации исторических макропроцессов. М.: КомКнига, 2006. С. 38-52.