Барион: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
п r2.7.1) (робот хушрĕ: war:Baryon |
п r2.6.5) (робот улăштарчĕ: ko:중입자 |
||
51-мĕш йĕрке: | 51-мĕш йĕрке: | ||
[[ja:バリオン]] |
[[ja:バリオン]] |
||
[[kk:Барион]] |
[[kk:Барион]] |
||
[[ko: |
[[ko:중입자]] |
||
[[ku:Baryon]] |
[[ku:Baryon]] |
||
[[la:Baryon]] |
[[la:Baryon]] |
07:09, 9 Утӑ уйӑхӗн 2012 вӑхӑтри верси
Барионсем (грек βαρύς — йытвăр) — Элементарлă пĕрчĕксен çемйи, хăватлă пĕр-пĕринпе ĕç-пуçĕне пăхăнакан фермионсем, виçĕ кваркран тытăнса тăраççĕ (барионсем 5 тата ытла шутлă кварксенчен тăрать тесе шутлани те пур, анчах ăна тĕпчесе çирĕплетмен). Барионсем мезонсемпе (кусем икĕ кваркран чăмăртаннă) пĕрле элементарлă пĕрчĕксен хăватлă пĕр-пĕринпе ĕç-пуçĕсен ушкăнне пуçтарăнаççĕ, вĕсене тепĕр ячĕпе адронсем теççĕ.
Барионсем шутне (йывăрăшĕ ӳссе пынă май): протон, нейтрон, ламбда-гиперон, сигма-гиперон, кси-гиперон, омега-гиперон. омега-гиперонăн йывăрăшĕ (3278 электрон йывăрăшлĕ), протонăнчен 1,8 хут ытларах.
Барион хисепĕсем
Барионсен классификацийĕ
Протонпа нейтрон çирĕп тăнăç барионсем шутне кĕреççĕ. Пĕрремĕшĕ (халĕ çак паллă) пĕтĕмлĕ тăнăç, иккĕмĕшĕн бета-арканăвлĕ пурнăç тапхăрĕ 1000 çеккунтă. Йывăртарах барионсем 10−23 — 10−10 çеккунтă хушшинче арканаççĕ.
Нуклон кварк шучĕсемпе uud — протон тата udd — нейтрон пулать. Унăн пăри ½ тан, тĕлĕнтермĕшлĕхĕ нуль. Йывăрăшĕ 940 МэВ çывăх. Кĕске вăхăт пурăнакан пăлханчăк тăруллă нуклонсем N-барионсен ушкăнне кĕреççĕ.
Тĕлĕнтермĕшлĕ пĕр кварклă та пулин барионсене — анчах та йывăр кварксăррисене — называются гиперонсем теççĕ. Барионсен çемйинче, нуклонсем пуçсăр, Δ-, Λ-, Σ-, Ξ- и Ω-барион ушкăнĕсене кăтартаççĕ.
- Δ-барионсем (Δ++, Δ+, Δ0, Δ−), нуклонсем пекех, u-па d-кварксенче тытăнса тăрать, анчах та, нуклонсемпе танлаштарсан, вĕсен пăри 3/2 тан.