Протон

Протон (грек πρώτος — "пĕрремĕш", "тĕп" палăртăвĕсенчен) — элементарлă пĕрчĕк. Адронсем шутне кĕрет, пăри 1/2, электро авăрĕ +1. Тепĕр ен каласан, +1/2 изо(?)пăра проекциллĕ нуклон. Виçĕ кваркран (пĕр d-кварк тата икĕ u-кварк) тытăнса тăрать. Тăнăçлă (чи кĕске пурăну тапхăрĕ — 2,9×10²⁹ çул аркану каналĕ темле пулсан та, позитронăн тата нейтраллă пионăн1,6×10³³ çул).

Протон йывăрăшĕ 938,2796 МэВ е 1,0072764 а. е. м.

Водородăн атăм тĕшши пĕр протонран тăрать. Протон хими енчен водородăн атăм тĕшши атома (тĕрĕстерех, унăн çăмăл изотопĕ — электронсăр протия). Физикăра протона p паллăпа кăтартаççĕ. Протонăн (водородăн ионĕ) химиллĕ палăртăвĕ — H⁺, астрофизикăри — HII. Протонсем (нейтронсемпе пĕрле) атăм тĕшшисен тĕп пайĕ пулать. Атам тĕшшин авăр шучĕ протонсен шучĕпе танлашать.

Вуламалли

• Протонăн тĕпченĕ пахалăхĕсене пур енлĕ йĕркелесе Particle Data Group çинче çырса кăтартнă. [1](акăлч.)

Çавăн пекех пăхăр

• Антипротон
• Нейтрон