Пекан
Пекан - мăйăрĕ. Пекан крымра, Кавказра (Хура Тинӗс ҫыранӗ Сочирен Пуҫласа Батуми, Ленкорань), Вӑтам Азире, Казахстанри Бостандык районӗнче культивациленет. Мӑйӑр-ҫак йывӑҫӑн ҫимӗҫӗсем-ҫиелтен пӑхсан грек мӑйӑрне аса илтереҫҫӗ, унпа кулинарире усӑ кураҫҫӗ.[1]
Ботаника ҫырӑвӗ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Ҫулҫӑллӑ йывӑҫ 25-40 (50-65) м ҫӳллӗшне ҫитет, вулли 2-2, диаметрӗ 5 м, ирӗкре шатровидлӑ крона ӳстерет. Хуппи тарӑн хӗреслӗ, пластинкӑсем ҫине каснӑ. Тураттисем сӑрӑ е хӑмӑр, ҫамрӑк турачӗсем сарӑ-хӑмӑр чечевичкӑллӑ. Хунавӗсем ҫӑра.
Папкисем вичкӗннӗн-ҫӑмарта евӗрлӗ, айккинчи ҫӑмарта евӗрлӗ, 6-7 мм тӑршшӗ, кӳпшекленсе, хирӗҫле хупӑллӑ тимӗр пек ҫирӗп. 30-50 см тӑршшӗ 11-17 ҫулҫӑ, черешня тӑршшӗ 5-6 мм, вӑрӑмӑш, ланцет ҫулҫисем, ҫаврака е сарлака савӑл евӗрлӗ, кӑштах тан мар никӗслӗ, шӗвӗр тӑрӑллӑ, 10-12 см тӑршшӗ, сарлакӑшӗ 2,5 см сарлакӑш, каскӑллӑ е икӗ хутлӑ, тимӗрпе кӗҫҫе, унтан ҫара е сахалтарах типӗтнӗ.
Тӗртмелли алкасене 3-шер, тӗртмелли 4-6-шер сарӑ тусанлӑ пуҫтарнӑ. Ула-чӑла чечексене 3-11шер пуҫтарнӑ. Хурт-кӑпшанкӑсем ытларах ҫилпе иртеҫҫӗ, ҫавӑнпа ытти йывӑҫсем ҫывӑхрах пулмалла.
Суя шӑмӑсем 3-10-шер ярапаллӑ, тӑрӑхла, тӑватӑ кӗтеслӗ, 3,5-8 см тӑршшӗ, тӗттӗм кӑвак тӗслӗ, хӑмӑр пучах ҫыххиллӗ, хытӑ хупӑллӑ, тӗпне ҫитиех ҫуркаланса пӗтет, хӗлле йывӑҫ ҫинче час-часах мӑйӑр ӳкиччен сивӗнет. Мӑйӑрӗ тӑрӑхла-ҫӑмарта евӗрлӗ е эллипсоид, цилиндр евӗрлӗскер, 2,5-5 см тӑршшӗ, йӑлтӑртатса тӑраканскер, тӗксӗм хӑмӑр тӗслӗскер, тӗрӗс мар тӗксӗм хӑмӑр пӑнчӑсемлӗскер, хӑш-пӗр чухне тӑрринче шӗвӗр вӗҫлӗ, хупӑлчи хуҫӑк, хут пӳлсе хунӑ. Хӗрлӗ-хӑмӑр ҫӳхе хупӑллӑ, 2 цель вӑрлӑхлӑ вӑрлӑх.
Ҫав мӑйӑр тӗсне пиҫме ҫулла шӑрӑх та нӳрлӗ сывлӑш пурри, Мексикански заливран илсе килнӗ вырӑнсенче пулни обязательнӑй услови пулса тӑрать. Йывӑҫ 300 ҫул хушши ҫимӗҫ кӳме пултарать. Тырпул октябрӗн иккӗмӗш ҫурринче пиҫет, анчах мӑйӑрне апрельччен пуҫтараҫҫӗ.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Пекан: информаци GRIN сайтĕнче
- Пекан 2013 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ..
- Çурçĕр Америка флори 2011 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ.
- Pecan 2010 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ.