Август Альквист
Август Альквист (финн: August Ahlqvist, тулли ячĕ: Karl August Engelbrekt Ahlqvist), — финн тĕпчевçи. 1826 çулхи çурла уйăхĕн 7-мĕшĕнче Куопио хулинче çуралнă, 1889 çулхи чӳк уйăхĕн 20-мĕшĕнче Хельсинкире вилнĕ. Хăш-пĕр ĕçне çавăн пекех А. Оксанен псевдонимпа алă пуснă.
Ĕçĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Раççейре çӳренĕ, манси (ун чухне вогул), мăкшă, вепс (ун чухне чудь) чĕлхисене тĕпченĕ. Хăй финн чĕлхинешĕн грамматикине çырнă. Хельсинки университетĕнче профессор пулса ĕçленĕ. Тĕпчекен ĕçĕсене финнла, шведла, нимĕçле çырнă. Сăввисене те çырнă, тĕслĕхрен: Säkeniä (хĕлхем).
Шиллер нимĕçлерен финнла куçарнă: Kaballe und Liebe - Kavaluus ja rakaus (Кабала тата юрату), Мольер франци чĕлхирен куçарнă. Калевала эпосне тĕпченĕ.
Чăваш чĕлхин тĕпчевçи
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Тури тата анатри чăвашсем хушшинче фольклор материалĕ пухнă. Хăйĕн статйисенче морфологи ыйтăвĕсене тишкернĕ. Вырăсла-чăвашла тата чăвашла-шведла словарьсем хатĕрленĕ (алçырăвĕсем Хельсинки архивĕнче упранаççĕ).
Çапах Хельсинкири литература архивĕпе çыхăннă чухне нихăш Альквистăн шведла-чăвашла словарьсем тупăнман. Чу* па пуçланакан словарьсенчен Альквистăн Чудь словарĕ çеç пулнă. (паянхи кун вепс чĕлхине теççĕ).. Тен словарьне алăпа çырнипе чăвашла иккене ĕненнĕ.
Кĕнекисем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Satu, 1847
- Finland och finnarne före landets underkufvande af svenskarne, 1849
- Bidrag till finska. Finska språkforskningens historia, 1854
- Viron nykyisemmästä kirjallisuudesta, 1855
- Votisk grammatik jemte språkprof och ordförteckning, 1855
- Anteckningar i Nordtschudiskan, 1859
- Muistelmia matkoilta Venäjällä vuosina 1845–58, 1859
- Läran on verben i mordwinska, 1859
- Laulu kellosta (Friedrich Schiller), 1859 (kääntäjä)
- Väkinäinen naiminen (Molière) (kääntäjä)
- Kavaluus ja rakkaus (Schiller), 1863 (kääntäjä)
- Säkeniä I-II, 1860, 1868
- Versuch einer mokscha-mordwinischen gramatik nebst texten und wörterverzeichniss, 1861
- Suomalainen runousoppi kielelliseltä kannalta, 1863
- Auszüge aus einer neuen grammatik der finnischen sprache, 1868
- Suomalainen murteiskirja, 1869
- Det vestfinska språkets kulturord, 1871
- Uusi suomalainen lukemisto suomalais-ruotsalaisen sanakirjan kanssa, 1873
- Suomen kielen rakennus, 1877
- Täydellinen Kalevalan sanasto, 1878
- Unter wogulen und ostjaken, 1883
- Elias Lönnrot, 1884
- Tutkimuksia Kalevalan tekstissä ja tämän tarkastusta, 1886
- Kalevalan karjalaisuus, 1887
- Suomalaisia puhekokeita, 1889
- Wogulischer Wörterverzeichniss, 1891
- Wogulische sprachtexte nebst entwurf einer wogulischen grammatik aus dem nacthklasse des verfassers. Hrsg. Von Yrjö Wichman, 1894
- Oksasen runoja, 1898
- Kirjeet, 1982