Ахурамазда

Ахурама́зда^[1] (çаплах Аху́ра-Ма́зда авест. ahura-mazdā, груз. არმაზი, ав.-перс. ahuramazdā, эрм. Արամազդ, Aramazd, монг. ᠬᠤᠷᠮᠤᠰᠲᠠ, Хурмаст), Орма́зд е Орму́зд (пехл. ʾwhrmzd'), «Ăсчах-Турă» — авестăри турăлăх ячĕ, унăн пӳлĕхçи — Саратуштра — сăртăша никĕслекенĕ — хăйне пĕртен-пĕр турă тенĕ.

Авестăра Ахура-Мазда — пуçлăхсăр, вĕçĕ-хĕррисĕр çутăра, тăваканскер^[2], мĕнпур япалана тунăскер^[3] тата мĕнпур ырăлăха параканскер^[4], пĕтĕмпех пĕлсе^[5] майлаштараканскер тата тĕнчене тытаканскер, çаплах хăйсене авестăлла mazdayasna (тепĕр сăмахпа Маздăна чыслă усраса) текен сăртăшсен питĕ чыслă чи çӳлти объект.

Ахура-Мазда ывăлĕ — Аша (чăнлăх-тĕрĕслĕх), тепĕр сăмахпа, тĕнчене йĕркелесе пыракан саккун, тĕрĕслĕ çынна хӳтĕлекенскер тата унăн кăмăл-туйăмне хирĕç пулакан «суя-ултава» — усалпа аркатăва — хирĕç кĕрешекен пур ырă вăйсен пуçлăхĕ.

Кулленлĕхре юлашки сăнарĕнче (Фрашкард сăнĕ) вăл ытти мĕнпур ырă чунпа тĕнчене пĕтĕмпех тасатать.

Ят

Сăртăшри турă ячĕ авалхи иран икĕ сăмахĕнчен тытăнса тарать:

Ахура (ahura) — санскритри असुर asura пулать^[6], Ригведăри, пуринчен малтанВарунăри, чылай турăн эпитечĕ шутланать.

Мазда (ят ӳкĕмĕ - mazdå)

Пехлеви литературинче

Вăтам перс чĕлхиллĕ литературăра, Ормазд — икĕ тĕнчен те аслă турă. Вăл хуçа, чура мар; ашшĕ, ача мар; пĕрремĕш, юлашки мар; хӳтĕлекенскер, хӳтĕ илекен мар; улшăнманскер. Вăл хăй пĕлӳ, пĕлӳ илекен мар; параканскер, илекенскер мар (DK Vol. 3, p. 176,177). Унăн эпитечĕсем авестăри пекех: rayōmand тата x^warrahmand — «ялтăркка» та «туллă хварно».

Авалхи авторсем

Авалхи авторсем пĕлнипе, Горомаз^[7] — Сăратуштрăпа килĕшӳллĕ, перссен турăлăхĕ^[8]. Зевспе пĕрех теççĕ^[9].

Çав. пекех

Индоиран тĕнĕсем
Ашшур (хакал)

Асăрхавсем

^ Ошибка: не задан параметр Шаблон:Para в шаблоне {{публикация}}. — Большая российская энциклопедия. — ISBN 5-85270-330-3.
^ Y. 31.7
^ Y. 44.7
^ Y. 12.1
^ Y. 45.4
^ Mayrhofer M. Kurzgefasstes Etymologisches Woerterbuch des Altindischen. — Heidelberg: C. Winter, 1956.
^ Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.2. С.502
^ Плутарх. Об Исиде и Осирисе 46
^ Диоген Лаэртский. О знаменитых философах I 8

Литература

Windischmann, «Zoroastrische Studien» (Б., 1863);
Spiegel, «Eranische Alterthumskunde» (т. II, Берл., 1873);
Duncker, «Geschichte des Alterthums» (5 изд., В., 1881);
Darmesteter, «Ormasd et Ahriman» (П., 1877);
M. Haug, цитированная выше книга; W. Geiger, «Ost-iranische Kultur im Altertum» (Эрланген, 1882);
Jackson, «The religion of Awesta», «Grundriss der irânischen Philologie» (Страсбург).

[1] Ошибка: не задан параметр Шаблон:Para в шаблоне {{публикация}}. — Большая российская энциклопедия. — ISBN 5-85270-330-3.

[2] Y. 31.7

[3] Y. 44.7

[4] Y. 12.1

[5] Y. 45.4

[6] Mayrhofer M. Kurzgefasstes Etymologisches Woerterbuch des Altindischen. — Heidelberg: C. Winter, 1956.

[7] Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.2. С.502

[8] Плутарх. Об Исиде и Осирисе 46

[9] Диоген Лаэртский. О знаменитых философах I 8

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

п • с • т Сăртăш
Тĕн вĕренĕвĕн никĕсĕсем	Ахурамазда • Саратуштра • Этика триади • Амеша-Спента • Огонь

Ырăпа усал кĕрешни	Спента Маинью • Ангра-Майнью • Аша • Друдж • Язаты • Дэвы

Тĕн тексчĕсем	Гатсем • Авеста • Денкард • Бундахишн

Турра ĕненни тата культура	Мобед • Ясна • Çулăм храмĕ • Пиры • Календарь • Гаханбары • Джашны • Эсхатологи • Зурванизм • Фаравахар

Тĕне тытакансем	Гебрсем • Парссем