Витаминсем
Витами́нсем ( лат. vita — пурнăç) — тĕрлĕ хими группине кĕрекен сахал молекулăллă органика çыхăнăвĕсен ушкăнĕ. Ку çыхăнусем гетеротроф организăмĕсен апатĕнче пулмалла. Автотроф организăмĕсене те витаминсем кирлĕ, вĕсем хăшпĕр пайне синнтезлеççĕ е тавралăхран тупаççĕ. Фитопланктон ӳстермелли ятарлă средасене яланах витаминсем кĕртеççĕ [1].
Витаминсен структурине, химине, организăмра мĕнле тытнине, медицинира мĕнле усă курмалине тишкерекен биохими, апат гигиени, фармакологи тата ытти ăслăх пайĕсене витаминологи.[2] тесе паллăртаççĕ.
Пĕрлехи хыпарсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Организăмра витаминсем синтезленмеççĕ. Çавăнпа вĕсем яланах çителĕклĕ шайра апатпа е медицина препарачĕсемпе çимелле. Çынăн пыршисенчи микроорганизăмĕсем К тата B3 синтезлеççĕ.
Витаминсем организма кĕрессин пăсăлнипе виçĕ патологи уйăраççĕ: авитаминоз - витамин çукки, гиповитаминоз - витамин çитменни тата гипервитаминоз - витамин ытлашши.
Витаминсем вуннă ытла паллă. Вĕсене çура ирĕлекен - A, D, E, K тата шывра ирĕлекен - ытттисем (В, с, т.ыт) çине пайлаççĕ Известно около полутора десятков витаминов. Çура ирĕлекенисем организăмра пухăнаççĕ (депо - пĕвер тата çу). Шывра ирĕлекенсем пухăнмаççĕ, нумайрах пулсан организăмран шывпа пĕрле тухса каяççĕ.
Витаминсем нумай биологи реакцисене ферментсен активлă центрĕсенче хутшăнаççĕ. Унсăр пуçне вĕсем протогормонсен е гормонсен сигнал функцине пурнçлама пултараççĕ.
Антивитаминсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Антивитаминсем (грек ἀντί — хирĕç, лат. vita — пурнăç) — витаминсен хастарлăхне путаракан органикăлла çыхăнусен ушкăнĕ. Ку çыхăнусен хими структури витаминенни евĕр, анчах биологи енчен хирĕçле витĕмлĕ. Организăма лексен вĕсем витаминсем вырăнне реакцисене кĕрсе йĕркеллĕ юхăмне чараççĕ е пăсаççĕ. Антивитаминсем пĕтĕм витаминсен тенĕ пекех пур.
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Кристофер Хоббс, Элсон Хаас. Витамины для «чайников». — М.: Диалектика, 2005. — ISBN 0-7645-5179-5
- Л.П. НИКИТИНА, Н.В. СОЛОВЬЕВА. КЛИНИЧЕСКАЯ ВИТАМИНОЛОГИЯ. — Чита: 2002.
- Т. С. Морозкина, А. Г. Мойсеёнок. Витамины: Краткое рук. для врачей и студентов мед., фармацевт. и биол. специальностей. — Мн.: ООО "Асар", 2002. — ISBN 985-6572-55-Х
- А.А. Савченко, Е.Н. Анисимова, А.Г. Борисов, А.Е. Кондаков. Витамины как основа иммунометаболической терапии. — Красноярск.: КрасГМУ, 2011. — ISBN 978-5-94282-093-7
- В. А. Девятнин. Витамины. — М.: Пищепромиздат, 1948.
Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ Гайсина Л. А., Фазлутдинова А. И., Кабиров Р. Р. Современные методы выделения и культивирования водорослей. — БГПУ. — 100 экз. — ISBN 978-5-87978-509-8
- ^ витаминология. Большой медицинский словарь. 2000.. çăлкуçран архивланă 30 Ҫу уйӑхӗн 2012. Тĕрĕсленĕ 23 Нарӑс уйӑхӗн 2012.
Витаминсем (АТХ: Шаблон:АТХ) |
|
|---|---|
| Çура ирĕлекен витаминсем |
Ретинол (A1) · Дегидроретинол (A2) · Ламистерол (D1) · Эргокальциферол (D2) · Холекальциферол (D3) · Дигидротахистерол (D4) · 7-дегидротахистерол (D5) · α-, β-, γ-токоферолы (E) · Филлохинон (K1) · Менатетренон (K2) · Менадион (K3) · Менадиол (K4) |
| Шывра ирĕлекен витаминсем |
Тиамин (B1) · Рибофлавин (B2) · Никотиновая кислота, Никотинамид (PP) · Пантотеновая кислота (B5) · Пиридоксин (B6) · Биотин (B7, H) · Фолиевая кислота (B9, Bc, M) · пара-Аминобензойная кислота (B10, H1, ПАБК) · Цианокобаламин (B12) · Оротовая кислота (B13) · Пангамовая кислота (B15) · Аскорбиновая кислота (C) · Тиоктовая кислота (N) · Биофлавоноидсем (P) · S-метилметионин (U) |
| Витамин евĕр япалалăхсем | |
| Антивитаминсем |
Дикумарол · Варфарин · Пиритиамин · Изониазид · Циклосерин · Мепакрин (акрихин) · Тиаминаза · Аскорбатоксидаза · |
Коферментсем |
|
|---|---|
| Витаминсем |
Пиридоксальфосфат (B6) · Биотин (H) · Тиаминпирофосфат (B1) · ФМН, ФАД (B2) · НАД, НАДФ (B3) · Кофермент A (В5) · Тетрагидрофолат, Дигидрофолат, Метилентетрагидрофолат (B9) · Аскорбиновая кислота (C) · Витамин К · Метилкобаламин, Кобамамид (В12) |
| Витаминмаррисем |
Гем (A, B, C, O) · Липоевая кислота · Молибдоптерин · Пиррол-хинолин хинон · Кофермент F420 · Кофактор F430 · ATФ · ЦТФ · S-Аденозилметионин · ФАФС · Глутатион · Кофермент B · Кофермент М · Убихинон (Кофермент Q) · Метанофуран · Тетрагидробиоптерин · Метаноптерин |
| Минералсем | |
.svg){kind=small}
|
Ку биохимипе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |