Пăхăр
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сĕлтĕ металлĕсем | Сĕлтĕ çĕр металлĕсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Çăмăл металсем | Çурри металсем | Сипетлĕ газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Пăхăр/ Cuprum (Cu) | |
---|---|
Атом номерĕ |
29 |
Ахаль япалалăхăн тĕсĕ |
Ылтăн-шупка тĕслĕ çемçе металл |
Атом пахалăхĕсем | |
Атом масси (моль масси) |
|
Атом радиусĕ |
128 пм |
Ионизаци хăвачĕ (пĕрремĕш электрон) |
|
Электрон конфигурацийĕ |
[Ar] 3d10 4s1 |
Хими пахалăхĕсем | |
Ковалент радиусĕ |
117 пм |
Ион радиусĕ |
(+2e) 72 (+1e) 96 пм |
Электроçуклăх (Полинг шучĕпе) |
1,90 |
Электрод потенциалĕ |
+0,337 В/ +0,521 В |
Йӳçĕклев степенĕсем |
2, 1 |
Ахаль япалалăх термодинамика пахалăхĕсем | |
Тачăлăхĕ | |
Ăшă удель калăпăшĕ | |
Теплопроводность | |
Ирĕлӳ температури |
1356,6 K |
Ирĕлӳ ăшăлăхĕ | |
Вĕрев температури |
2840 K |
Пăслав ăшăлăхĕ | |
Моль калăпăшĕ | |
Ахаль япалалăх кристалл чĕнтĕрĕ | |
Чĕнтĕр тытăмĕ |
кубла енпе центрланă |
Чĕнтĕр тапхăрĕ |
3,615 Å |
c/a танлашăнни | — |
Дебай температури |
315 K |
Cu | 29 |
63,546 | |
3d104s1 | |
Пăхăр |
Пăхăр — элементсен периодикăллă системинчи хими элеменчĕ, атом номерĕ — 29, Cu (Cuprum) палăртăвĕпе кăтартаççĕ , хĕрлĕ-ылтăн тĕсĕллĕ (кĕлчечек тĕслĕ — оксид хуплисĕр чухне). Çемçе, куçăмлă металл, ĕлĕк-авалтанпах çын унпа усă курать.
Тупмалли
Çутçанталăкра тупăнни[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Пăхăр çут çанталăкра пĕрлĕ хутăшсенче, çаплах хăй тĕллĕн шăраннă тĕслĕ те тупăнать. Пăхăр çăлкуçĕсем — çак минералсем: азурит Cu3(CO3)2(OH)2, малахит Cu2CO3(OH)2, халькопирит CuFeS2, борнит Cu5FeS4, ковелит CuS, халькоцит Cu2S и куприт Cu2O. Пăхăр чул тăприн чылайрахăшне уçăллă меслетпе тупăшлаççĕ. Тăпрари пăхăр шучĕ 0,4 — 1,0 % пулать.
Физика пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Пăхăрăн çак хутăшĕсем пур: йĕс — пăхăрпа цинк хутăшĕ, бронза — пăхăрпа тăхлан хутăшĕ тата хăшпĕр ыттисем те.
Изотопĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хими пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хутăшĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Усă курни[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Биологи ролĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Токсикăллăх[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Орган-лептика пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Пăхăр ионĕсем шыва вичкĕн "металл тутине" параççĕ. Тĕрлĕ çынсен орган шыври пăхăра туясси 1-10 мг/л майлă шутланать.
Тупăшлани, промăçлавĕ тата управĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Мĕнпур тĕнчере пăхăра 2000 çулта 15 млн. яхăн т., 2004 çулта — 14 млн. яхăн т. тупăшланă[2] [3]. Тĕнчери янтă пурлăх 2000 çул тĕлне, экспертсен хаклавĕпе, 954 млн. т., вĕсенчен 687 млн. т. çирĕплетсе пĕлтернисем, шутланнă [2], Раççей шайне 3.2% пĕрлехи тата 3.1% çирĕплетнĕ тĕнче янттисем кĕнĕ [2]. Çапла, хальхи пек усă курсан, пăхăр 60 çулллăха çитет. Рафинăланă пăхăра Раççейре 2006 çулта 1,009 пин тоннă туса кăларнă, 714 пин тоннăна ĕçе кĕртнĕ[4].
Пăхăра тупăшлакан компанисем:
Компани | пин тоннă | % |
---|---|---|
Норильск никĕлĕ | 425 | 45% |
Уралэлектромедь | 351 | 37% |
Вырăс пăхăр компанийĕ | 166 | 18% |
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т.. — Мускав: Советская энциклопедия, 1992. — Т. 3. — С. 7. — 50 000 экз. — ISBN 5—85270—039—8
- ^ 1, 2 тата 3 http://www.ecsocman.edu.ru/db/msg/142462.html
- ^ http://www.metalinfo.ru/ru/news/12150
- ^ Минпромэнерго РФ, "Стратегия развития металлургической промышленности Российской Федерации на период до 2015 года" [1]