Пăхăр

Элементсен тапхăр системи H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕ металлĕсем	Сĕлтĕ çĕр металлĕсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Çурри металсем	Сипетлĕ газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Пăхăр/ Cuprum (Cu)
Атом номерĕ	29
Ахаль япалалăхăн тĕсĕ	Ылтăн-шупка тĕслĕ çемçе металл
Атом пахалăхĕсем
Атом масси (моль масси)	63,546 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	128 пм
Ионизаци хăвачĕ (пĕрремĕш электрон)	745,0 (7,72) кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурацийĕ	[Ar] 3d10 4s1
Хими пахалăхĕсем
Ковалент радиусĕ	117 пм
Ион радиусĕ	(+2e) 72 (+1e) 96 пм
Электроçуклăх (Полинг шучĕпе)	1,90
Электрод потенциалĕ	+0,337 В/ +0,521 В
Йӳçĕклев степенĕсем	2, 1
Ахаль япалалăх термодинамика пахалăхĕсем
Тачăлăхĕ	8,96 г/см³
Ăшă удель калăпăшĕ	24,44 Дж/(K·моль)
Теплопроводность	401 Вт/(м·K)
Ирĕлӳ температури	1356,6 K
Ирĕлӳ ăшăлăхĕ	13,01 кДж/моль
Вĕрев температури	2840 K
Пăслав ăшăлăхĕ	304,6 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	7,1 см³/моль
Ахаль япалалăх кристалл чĕнтĕрĕ
Чĕнтĕр тытăмĕ	кубла енпе центрланă
Чĕнтĕр тапхăрĕ	3,615 Å
c/a танлашăнни	—
Дебай температури	315 K

Cu	29
63,546
3d104s1
Пăхăр

Пăхăр — элементсен периодикăллă системинчи хими элеменчĕ, атом номерĕ — 29, Cu (Cuprum) палăртăвĕпе кăтартаççĕ , хĕрлĕ-ылтăн тĕсĕллĕ (кĕлчечек тĕслĕ — оксид хуплисĕр чухне). Çемçе, куçăмлă металл, ĕлĕк-авалтанпах çын унпа усă курать.

Çутçанталăкра тупăнни

Хăй тĕллĕн шăраннă пăхăр

Пăхăр çут çанталăкра пĕрлĕ хутăшсенче, çаплах хăй тĕллĕн шăраннă тĕслĕ те тупăнать. Пăхăр çăлкуçĕсем — çак минералсем: азурит Cu₃(CO₃)₂(OH)₂, малахит Cu₂CO₃(OH)₂, халькопирит CuFeS₂, борнит Cu₅FeS₄, ковелит CuS, халькоцит Cu₂S и куприт Cu₂O. Пăхăр чул тăприн чылайрахăшне уçăллă меслетпе тупăшлаççĕ. Тăпрари пăхăр шучĕ 0,4 — 1,0 % пулать.

Физика пахалăхĕсем

Пăхăрăн çак хутăшĕсем пур: йĕс — пăхăрпа цинк хутăшĕ, бронза — пăхăрпа тăхлан хутăшĕ тата хăшпĕр ыттисем те.

Хими пахалăхĕсем

Хутăшĕсем

Пăхăр купоросĕ

Биологи ролĕ

Орган-лептика пахалăхĕсем

Пăхăр ионĕсем шыва вичкĕн "металл тутине" параççĕ. Тĕрлĕ çынсен орган шыври пăхăра туясси 1-10 мг/л майлă шутланать.

Тупăшлани, промăçлавĕ тата управĕсем

Мĕнпур тĕнчере пăхăра 2000 çулта 15 млн. яхăн т., 2004 çулта — 14 млн. яхăн т. тупăшланă . Тĕнчери янтă пурлăх 2000 çул тĕлне, экспертсен хаклавĕпе, 954 млн. т., вĕсенчен 687 млн. т. çирĕплетсе пĕлтернисем, шутланнă , Раççей шайне 3.2% пĕрлехи тата 3.1% çирĕплетнĕ тĕнче янттисем кĕнĕ . Çапла, хальхи пек усă курсан, пăхăр 60 çулллăха çитет. Рафинăланă пăхăра Раççейре 2006 çулта 1,009 пин тоннă туса кăларнă, 714 пин тоннăна ĕçе кĕртнĕ.

Пăхăра тупăшлакан компанисем:

Компани	пин тоннă	%
Норильск никĕлĕ	425	45%
Уралэлектромедь	351	37%
Вырăс пăхăр компанийĕ	166	18%

Каçăсем

• Пăхăр, Webelements çинче
• Пăхăр хими элеменчĕсен вулавăшĕнче
• Пăхăр çĕр управĕсенче