Селен

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Селе́н / Selenium (Se)
Атом номерĕ 34
Ансат япалалăхăн курăмĕ Хура, сăрă тата хĕрлĕ аллотроплă модификацисем
Атом палăрăмĕсем
Атом масси
(моль масси)
78,96 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ 140 пм
Ионизаци энергийĕ
(пĕрремĕш электрон)
940,4 (9,75) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ [Ar] 3d10 4s2 4p4
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус 116 пм
Ион радиусĕ (+6e) 42 (-2e) 191 пм
Электронегативлăх
(Полинг шучĕпе)
2,55
Электрод потенциалĕ 0
Оксидлав капашĕсем 6, 4, -2
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх 4,79 г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш 25,4[1] Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх 0,52 Вт/(м·K)
Шăрану температури 490 K
Шăраннин пайлавла ăшши 5,23 кДж/моль
Вĕрев температури 958,1 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ 59,7 кДж/моль
Моль калăпăшĕ 16,5 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ гексагоналлă
Решетке периочĕ a=4,364 c=4,959 Å
c/a танлашăнни 1,136
Дебай температури 90 K
Se 34
78,96
4s2 4p4
Селен


Селенпериодикăллă системăри 34 атом номерлĕ хими элеменчĕ, Se (лат. Selenium) символпа палăртаççĕ. Катăлакан, хуçнă вырăнта йăлтăртакан металмар элемент.

Истори[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Селен атомĕн схеми

Элемента Й. Я. Берцелиус 1817-мĕш çулта уçнă.

Ячĕ пулни[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Ячĕ грекла грек σελήνηУйăх сăмахран пулнă. Çутçанталăкра вĕсем Теллурпа пĕрле тĕл пулаççĕ, ун ячă вара Çĕрпе çыхăннă.

Хими пахалăхĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Селенĕн икĕ тĕрлĕ оксид SeO2 тата SeO3:
Se8+8O2 → 8 SeO2. Вăл хытă полимер, унтан SeO2 газ пулать. SeO2 шывра ирĕлсен селен йӳçĕке (Н2SeO3) пулать. [2]

3 Se + 4 HNOO3}} → 3 HO2SeO3 + 4 NO


Изотопĕсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Тĕп статья: Селен изотопĕсем

Çутçантлăкра селенăн 6 изотоп (74Se, 76Se, 77Se, 78Se, 80Se тата 82Se) пурри паллă, вĕсенчен пиллĕкĕшĕ стабиллă, пĕри вара(82Se) йĕкĕр бета-арану майĕпе саланать. Çурма аркану тапхăрĕ 9,7×1019 çул. Унсăр пуçне тата 65-94 массă числиллĕ 24 изотоп искуствăллă майпа тунă (тата 9 тĕш изомерĕ).

Селенăн хăшпĕр изотопĕсен çурма аркану тапхăрĕ:

Изотоп Çутçанталăкра сарăлни, % Çурма аркану тапхăрĕ
73Se
7,1 сехет.
74Se
0,87
75Se
120,4 кун.
76Se
9,02
77Se
7,58
77mSe
17,5 çек.
78Se
23,52
79Se
6,5·104 çул
79mSe
3,91 мин.
80Se
49,82
81Se
18,6 мин.
81mSe
62 мин.
82Se
9,19
83mSe
69 çек.
83Se
25 мин.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Асăрхатарусем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  1. ^ Редкол.:Зефиров Н. С. (гл. ред.) . — Советская энциклопедия. — Т. 4. — 20 000 экз. — ISBN 5—85270—039—8
  2. ^ Inorganic chemistry. — ISBN 0123526515


Халькогенсем
Йӳçлĕк | Кӳкĕрт | Селен | Теллур | Полони | Унунгекси