Глаголица

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Глаголическое «Зограф евангелийĕ», X—XI ĕмĕрсем.

Глаго́лица — славянсен пĕрремĕш азбукисенчен (кириллицăпа танах) пĕри.

Глаголицăн кун-çулĕ[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Чылай кăтартăва шанса ĕненсе глаголица кириллицăран маларах пулнине çирĕплетме юрать. Авалтан упранса юлнă глаголицăпа çырни 893 çулхи Преславри полхар патши Симеон I çырăвĕ шутланать. Авалхи ал çырăвĕн палăкĕсем (çав шурта X ĕмĕрти «Кейӳ хут çулçисем») глаголица çырăвĕнче, вĕсене фонетика йышĕпе кăнтăр славянсене çывăх сĕм авал чĕлхепе çырнă.

Башчан (Бошкан) плитти — глаголицăн авалхи палăкĕсенчен пĕри, XI ĕмĕр.



Глаголицăпа вăрттăн çырура усă курнă.



Glagolica .jpg Ӳкерчĕк:Glagolitsa Zagreb.jpg
Сулахайран: Загребри глаголица граффити, 2003 çул; йăнăшсемлĕ, çыраканĕ кириллица-глаголица танлашăвĕсемпе усă курнă пулин те, кириллицăна япăх пĕлнĕ.
Сылтăмра: в Загребри Кафедра соборĕнче глаголицăпа çырни. Кириллицăна куçарсан тексчĕ çакна пĕлтерет:

Слава въ вишнихъ Богу На въспоминание 1300-го лѣта крьщениѣ Народа Хръватъ иже закле се вѣчъною вѣрьностью Стѣнѣ Петра приемъ отъ ее обѣтование помощи въ вьсакои печали Дружьба Братие Хръватъскаго Змьѣ съхранѣе светине прадѣди Прѣпоручае Отьчьство Хръватъ Великои Богородици 1741

Таблицăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

(«Ӳкерчĕк» çырнă тĕлте «çавра глаголицăн» сас паллисене кăтартнă.)

символ Ӳкер-
чĕк
Ячĕ цифра палли асăрхатарни
Glagoljica Az.svg Аз 1
Glagoljica Buki.svg Буки 2
Glagoljica Vedi.svg Веди 3
GlagolitsaGlagol.gif Глаголи 4
GlagolitsaDobro.gif Добро 5
GlagolitsaJest.gif Есть 6
GlagolitsaZhivete.gif Живете 7
GlagolitsaDzelo.gif Зело 8
GlagolitsaZemlja.gif Земля 9
Ⰺ, Ⰹ GlagolitsaIzhe.gif Иже (I) 10 Çак сас паллисенчен хăшĕ мĕн ятлă, çаплах кириллицăри И е I сас паллине пĕлтереççĕ — тĕпчевçĕсен пĕрле шухăш çук.
Glagolitic i.svg И (Иже) 20
GlagolitsaDzherv.gif Дервь 30
GlagolitsaKako.gif Како 40
GlagolitsaLjudi.gif Люди 50
GlagolitsaMislete.gif Мыслете 60
GlagolitsaNash.gif Наш 70
GlagolitsaOn.gif Он 80
GlagolitsaPokoj.gif Покой 90
GlagolitsaRtsi.gif Рцы 100
GlagolitsaSlovo.gif Слово 200
GlagolitsaTverdo.gif Твердо 300
GlagolitsaIzhitsa.gif Ик, Ижица 400
GlagolitsaUk.gif Ук
GlagolitsaFert.gif Ферт 500
GlagolitsaKher.gif Хер 600
GlagolitsaOht.gif От 700
Пѣ (Пе) 800 Гипотезăллă сас палли, тĕсĕ паллă мар.
GlagolitsaTsi.gif Цы 900
GlagolitsaCherv.gif Червь 1000
GlagolitsaSha.gif Ша
GlagolitsaShta.gif Шта 800
GlagolitsaJer.gif Ер
ⰟⰊ GlagolitsaJery.gif Еры
GlagolitsaJerj.gif Ерь
GlagolitsaJat.gif Ять
(Хлъмъ?) [Х] сасăна палăртакан «эрешмен евĕр» паллă. Хăш тĕпчевçĕсем ăна малтанхи глаголицăри хăй тĕллĕ сас палли вырăнне шутлаççĕ.
GlagolitsaJu.gif Ю
GlagolitsaJusE.gif юс кĕçĕнни
GlagolitsaJusJe.gif юс кĕçĕнни йотăлани
GlagolitsaJusO.gif юс асли
GlagolitsaJusJo.gif юс асли йотăлани
GlagolitsaThita.gif Фита
GlagolitsaJo.gif Ио

Глаголица Юникодра[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Юникодра (4.1 версинчен пуçласа) глаголица валли çак диапазона кăтартнă: U+2C00U+2C5F.

    0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
2C00  
2C10  
2C20    
2C30   ⰿ
2C40  
2C50    

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

  • Горшков А. В. Старославянский язык. М. 2002.
  • Гошев Иван. Рилски глаголически листове. София, 1956. 130 стр.
  • Истрин В. А. 1100 лет славянской азбуки. М. 1962, 1988 (2-е изд.).
  • Истрин В. А. История письма. М. 1965.
  • Ягич И. В. Глаголическое письмо // Энциклопедия славянской филологии. Вып. 3: Графика у славян. Спб., 1911. Стр. 51—262 + 36 листов снимков. [Существуют репринты.]
  • Fučić, Branko: Glagoljski natpisi. (In: Djela Jugoslavenske Akademije Znanosti i Umjetnosti, knjiga 57.) Zagreb, 1982. 420 p.
  • Fullerton, Sharon Golke: Paleographic Methods Used in Dating Cyrillic and Glagolitic Slavic Manuscripts. (In: Slavic Papers No. 1.) Ohio, 1975. 93 p.
  • Jachnow, Helmut: Eine neue Hypothese zur Provenienz der glagolitischen Schrift — Überlegungen zum 1100. Todesjahr des Methodios von Saloniki. In: R. Rathmayr (Hrsg.): Slavistische Linguistik 1985, München 1986, 69-93.
  • Jagić, Vatroslav: Glagolitica. Würdigung neuentdeckter Fragmente, Wien, 1890.
  • Kiparsky, Valentin: Tschernochvostoffs Theorie über den Ursprung des glagolitischen Alphabets In: M. Hellmann u.a. (Hrsg.): Cyrillo-Methodiana. Zur Frühgeschichte des Christentums bei den Slaven, Köln 1964, 393—400.
  • Miklas, Heinz (Hrsg.): Glagolitica: zum Ursprung der slavischen Schriftkultur, Wien, 2000.
  • Steller, Lea-Katharina: A glagolita írás In: B.Virághalmy, Lea: Paleográfiai kalandozások. Szentendre, 1995. ISBN 963-450-922-3
  • Vais, Ioseph: Abecedarivm Palaeoslovenicvm in usum glagolitarum. Veglae, [Krk], 1917 (2 ed.). XXXVI+76 p.
  • Vajs, Josef: Rukovet hlaholske paleografie. Uvedení do knižního písma hlaholskeho. V Praze, 1932. 178 p, LIV. tab.

Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]