Догонсем

Банани, догонсен ялĕ.

Дого́нсем (тăван ячĕ Dogom, Dogon тата ур., пĕр. х. Dogone; фула Haɓe, пĕр. х. Kado, тӳр. «халăх тĕнĕпе пурăнакансем») — Малин кăнтăр-тухăçĕнче ( кăнтăр-тухăçри Мопти облаç) пурăнакан халăх. Живут (пĕрле йышпа е фульбепе хутăшла) Бандиагара картлашки районĕнче, юнашар плато çинче тата Сено тӳремĕнче, çаплах Буркина-Фасори чикĕрен инçе мар темиçе ялта вырнаçнă.

Догон чĕлхисемпе пуплеççĕ. Чылайăшĕ лингва-франка рольне вылякан фула чĕлхене, çаплах бамана чĕлхене пĕлеççĕ. Малири патшалăх чĕлхи статусĕллĕ франс чĕлхине пĕлекен çын сахал.

Халăхăн мĕнпур йышĕ — 800 пине яхăн çын (2007, хаклани). Кунта ытларах мăсăльмансем, хăшпĕр çĕрте халăх йăлине тытаççĕ, 10 % яхăн — христиансем (католиксем тата протестантсем).

Этнос-лингва енĕпе пайлани

Догон чĕлхисем

Хальхи культурăра

Догонсене Алексей Санаевăн «Уругуру» приключени романĕнче асăннă. Вĕсем пирки Эдмонд Уэллс «Энциклопедия относительного и абсолютного знания» кĕнекинче (5-мĕш томĕнче) çырнă.

Догонсем тата Номмо пирки Том Роббинс «Сонные глазки и пижама в лягушечку» романĕнче çырнă.

Çаплах догонсене тата вĕсен космологине Филип Дик «ВАЛИС» романĕнче çырса кăтартнă.

Литература

• Beaudoin G. Les Dogon du Mali. P.,1997.
• Calame-Griaule G. Ethnologie et langage: la parôle chez les Dogon. P., 1965
• Desplagnes L. Le Plateau central nigerien. P., 1907
• Griaule M. Dieu d’eau. Entretiens avec Ogotemmêli. P., 1948
• Griaule M. Masques dogons. P., 1938
• Griaule M., Dieterlen G. The Dogon of the French Sudan. 1948
• Guerrier E. La cosmogonie des Dogon. L’arche du Nommo. P., 1975
• Hochstetler, J. Lee, Durieux J. A., Durieux-Boon E. I. K. Sociolinguistic Survey of the Dogon language area 2012 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ.. SIL Electronic Survey Reports 2004—004: 187 p.
• Laude J. African Art of the Dogon: The Myths of the Cliff Dwellers. N.Y., 1973
• Palau Marti M. Les Dogons. P., 1957
• Paulme D. Organisation sociale des Dogons. P., 1940
• Wanono N. & Renaudea, M. Les Dogon. P., 1996

Каçăсем

• Герштейн, Михаил. Новейшие сведения о загадке Догонов. Тĕрĕсленĕ 4 Кӑрлач уйӑхӗн 2017.
• Искусство племени догон Мириманов В. Б. Искусство тропической Африки.
• Пришедшие на плато Бандиагара. Статья из сборника «На суше и на море», 1978.
• The contribution of linguistics and language studies in unravelling the history of the Dogon Plateau.
• Dogon and Sirius from The Skeptic’s Dictionary.
• Excerpt from The Sirius Mystery" by James Oberg.
• Travel to Dogon country 2021 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 1-мӗшӗнче архивланӑ..
• Photos of Dogon country.