Догонсем
Дого́нсем (тăван ячĕ Dogom, Dogon тата ур., пĕр. х. Dogone; фула Haɓe, пĕр. х. Kado, тӳр. «халăх тĕнĕпе пурăнакансем») — Малин кăнтăр-тухăçĕнче ( кăнтăр-тухăçри Мопти облаç) пурăнакан халăх. Живут (пĕрле йышпа е фульбепе хутăшла) Бандиагара картлашки районĕнче, юнашар плато çинче тата Сено тӳремĕнче, çаплах Буркина-Фасори чикĕрен инçе мар темиçе ялта вырнаçнă.
Догон чĕлхисемпе пуплеççĕ. Чылайăшĕ лингва-франка рольне вылякан фула чĕлхене, çаплах бамана чĕлхене пĕлеççĕ. Малири патшалăх чĕлхи статусĕллĕ франс чĕлхине пĕлекен çын сахал.
Халăхăн мĕнпур йышĕ — 800 пине яхăн çын (2007, хаклани)[1]. Кунта ытларах мăсăльмансем, хăшпĕр çĕрте халăх йăлине тытаççĕ, 10 % яхăн — христиансем (католиксем тата протестантсем).
Этнос-лингва енĕпе пайлани[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Хальхи культурăра[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Догонсене Алексей Санаевăн «Уругуру» приключени романĕнче асăннă. Вĕсем пирки Эдмонд Уэллс «Энциклопедия относительного и абсолютного знания» кĕнекинче (5-мĕш томĕнче) çырнă.
Догонсем тата Номмо пирки Том Роббинс «Сонные глазки и пижама в лягушечку» романĕнче çырнă.
Çаплах догонсене тата вĕсен космологине Филип Дик «ВАЛИС» романĕнче çырса кăтартнă.
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ Shoup, John A. Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia. — ABC-CLIO, 2011. — ISBN 9781598843620
Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Beaudoin G. Les Dogon du Mali. P.,1997.
- Calame-Griaule G. Ethnologie et langage: la parôle chez les Dogon. P., 1965
- Desplagnes L. Le Plateau central nigerien. P., 1907
- Griaule M. Dieu d’eau. Entretiens avec Ogotemmêli. P., 1948
- Griaule M. Masques dogons. P., 1938
- Griaule M., Dieterlen G. The Dogon of the French Sudan. 1948
- Guerrier E. La cosmogonie des Dogon. L’arche du Nommo. P., 1975
- Hochstetler, J. Lee, Durieux J. A., Durieux-Boon E. I. K. Sociolinguistic Survey of the Dogon language area 2012 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ.. SIL Electronic Survey Reports 2004—004: 187 p.
- Laude J. African Art of the Dogon: The Myths of the Cliff Dwellers. N.Y., 1973
- Palau Marti M. Les Dogons. P., 1957
- Paulme D. Organisation sociale des Dogons. P., 1940
- Wanono N. & Renaudea, M. Les Dogon. P., 1996
Каçăсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Герштейн, Михаил. Новейшие сведения о загадке Догонов. Тĕрĕсленĕ 4 Кӑрлач уйӑхӗн 2017.
- Искусство племени догон Мириманов В. Б. Искусство тропической Африки.
- Пришедшие на плато Бандиагара. Статья из сборника «На суше и на море», 1978.
- The contribution of linguistics and language studies in unravelling the history of the Dogon Plateau.
- Dogon and Sirius from The Skeptic’s Dictionary.
- Excerpt from The Sirius Mystery" by James Oberg.
- Travel to Dogon country 2021 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 1-мӗшӗнче архивланӑ..
- Photos of Dogon country.