Кун

Кун, - талăкăн çутă пайĕ. (Урăххи çĕр ятлă).

Календарьте Кунăн пĕлтерĕшĕвĕ - дата, талăк. Эрне 7 кунран тăрать. Çул 365 (366) кунран. Финн-угор чӗлхисенче, сӑмахран, марире, "кун" тата "Хӗвел" ӑнлавсем пӗр сӑмахпах палӑраҫҫӗ.

Кун вӑрӑмӑшӗ сӑнав пункчӗн географи широтинчен тата ҫулталӑк вӑхӑтӗнчен килет. Экватор тӳремлӗхӗн экваторӗ экиптика тӳремлӗхӗ еннелле тайӑлнине ҫулталӑк тӑршшӗпе улӑштарни-23,4 градуса яхӑн. Ҫӗр хӗвел тавра ҫулталӑк хушши куҫнӑ чухне хӗвелӗн куҫа курӑнакан вырӑнӗ пӗлӗтри кӑнтӑр полушарирен ҫурҫӗрелле куҫать, ҫапла май, кӑнтӑрлахи хӗвел ҫӳллӗшӗ горизонт тӗлӗнче улшӑнса пырать.

Ҫурҫӗр полушаринче хӗллехи хӗвел кунӗ чи кӗске кун шутланать, чи вӑрӑм-ҫуллахи хӗвел кунӗ, ҫурхи тата кӗрхи пӗртанлӑхсенче кунӗн-ҫӗрӗн пӗр тан.

Поляр ҫаврӑмӗсен чиккинче ҫуллахи тапхӑр талӑкран та вӑрӑмрах, ку пулӑма поляр кунӗ тесе ят панӑ. Поляр кунӗн вӑрӑмӑшӗ Ҫӗр полюсӗнче мӗн вӑй ҫитнӗ таран тӑсӑлать тата ултӑ уйӑх ытла (ҫурҫӗр полюсӗнче — пуш уйӑхӗн 18-мӗшӗнчен пуҫласа сентябрӗн 26-мӗшӗччен).

Российӑра 1920-мӗш ҫулсем пуҫланичченех "кун" сӑмах талӑк вӑхӑтне тӗрӗслеме официаллӑ хушу пулнӑ. Сӑмахран, "Гудок" хаҫатра пичетленсе тухнӑ пассажир поезчӗсен юхӑмӗн расписанийӗсенче Мускавран чакмалли сехете кӑтартнӑ (кӑнтӑрлахи поездсем валли чи кирлӗ вырӑнсене илсе кӑтартнӑ, вӑхӑт кӑтартӑвӗсем упраннӑ): "12-00 д", урӑхла каласан, 12:00-ран пуҫласа 17:45 таран.

Ир-талӑкӑн пӗр пайӗ, ҫӗр хыҫҫӑн тепӗр кун. Вырӑс чӗлхинче вӑхӑтлӑх интервал "ир" сӑмахпа ҫыхӑнман.

Даля каланӑ тӑрӑх," ирпе " кунӑн пуҫламӑш пайне хӗвел тухнӑран пуҫласа кӑнтӑрлаччен, ҫавӑн пекех кӑнтӑрлаччен, яланах кӑнтӑрлаччен чӗнме пултарнӑ.

Хальхи ӗҫ этикетӗнче" ырӑ ир " 8 сехетрен пуҫласа 11 сехетчен калаҫмалла.

Эрне кунĕсен ячĕсем

• Тунтикун
• Ытларикун
• Юнкун
• Кĕçнерникун
• Эрнекун
• Шăматкун
• Вырсарникун