Скифсем — Википеди

Скиф «ыйтни» кунта янă; çавăн пекех урăх пĕлтерĕшсене пăхăр.

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Скифсем (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Скифсем
Тăван ячĕ	Skolotoi
Çухалнă	п. эрч. III ĕмĕр
Чĕлхе	скиф
Тĕн	скиф-сармат тĕнĕ
Кĕрет	иран халăхĕсем
Тăван халăхсем	сарматсем, саксем, массагетсем

Скифсем (авр.-грек. Σκύθης, Σκύθαι, хӑйсене чӗнни: Skolotoi) — авалхи куҫса ҫӳрекен иран чӗлхиллӗ халӑх, п. эрч. VIII ӗ. — IV п э. ӗ. Скифсен ҫырулӑх пулман, скиф чӗлхинчен пирӗн кунсене икҫӗр сӑмах ытла ҫитнӗ, тата ҫын ячӗсем, топонимсемпе глоссем авалхи тата савăл çырулăхĕнче.

Скифсем Ҫурҫӗр Хура тинӗс ҫеҫенхирӗсенче Дунайпа Дона ҫити пурӑннӑ, Авалхи Греци ҫӑлкуҫӗсенче ӑна Скифи тенӗ. Хӑшпӗр йӑхсемпе халӑхсем скифсемпе туслӑ, теприсем вӗсемпе хирӗҫсе пурӑннӑ.

Скифсен ҫинчен эпир авалхи авторсенчен (Геродот, Гиппократ, Плиний Асли, Чжан Цянь), археологи тата генетика тӗпчевӗсенчен пӗлетпӗр.

Скифсемпе тӑванлӑхалӑхсем — сарматсем, саксем тата массагетсем.

Вуламалли[тӳрлет | кодне тӳрлет]

Латышев В. В. Известия древних писателей греческих и латинских о Скифии и Кавказе. — СПб., 1893—1906. — Т. 1—2.
Геродот. История (скифские фрагменты) // Скифы: Хрестоматия. — М., 1992. — С. 38—83.
Скифы: Хрестоматия. — М., 1992.
Скифы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Скифы / Смирнов К. Ф. // Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 23).

Каҫӑсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]

п • с • т Иран йăхĕсем
Çурçĕр-тухăç	скифсем • иран хунĕсем • массакетсем • эфталитсем • саксем (йăх) • кушансем • кадисенсем • кидаритсем • хионитсем • дахсем • парнсем • пархисем • тапурсем • сарматсем • • савроматсем • юэчжи • тохарсем • турансем • акацирсем

Вăта	мидисем • мардсем • дербики • сагартии • киммерисем • саспирсем • ортокорибантисем

Çурçĕр-анăç	кардухи • кадусисем • касписем • шурă хунсем • дейлемитсем • гелсем • маскутсем • анариаксем

Çурçĕр	алансем • аорссем • сираксем • роксолансем • сербойсем • алазонсем • авхатсем • катиарсем • фиссагетсем • яньцай

п • с • т

Раççей археологийĕ

Археологи ăслăхĕ Раççейре

Чул
ĕмĕрĕ

Палеолит	аялти: Айникаб-1 • Пăхатăрсем/Синкер çырма • Дарвагчай • Карама • Кермек • Урта-Тубе (Мысовая) • Пичуга • ашельские памятники Крыма^[1] средний: Бызовая • Денисова пещера • дирингская культура • Заикино Пепелище • Киик-Коба^[1] • Рожок I • Сухая Мечётка • Шлях çӳлти: Авдеево • Афонтова гора • Ачинская • Бирючья балка • Буран-Кая^[1] • Гагарино • граветтская культура • Егошиха • Зарайская стоянка • Калитвенка 1 • Каменная балка • Кара-Бом • Карачарово • костёнковские стоянки • костёнковско-авдеевская культура • костёнковско-стрелецкая культура • Малая Сыя • Мальта • Мамонтовая курья • Маркина гора • Мураловка • Сунгирь • Хотылёво 2 • Юдиново • Янская •
Мезолит тата субнеолит	Берендеево 3 • бутово культури • Веретье • верхневолжская культура • днепро-донецкая культура • елшанская культура • Жоховская • зимовниковская культура • Игнатьевская пещера • иеневская культура • каргополь культури • кукрек культури • кунд культури • Мурзак-Коба^[1] • неман культури • свидер культури • синкер куçсен культури
Неолит	балахна культури • тури атăл культури • волосово культури • днепр-донец культури • зайсановская культура • иеневская культура • карел культури • кантралла керамика культури • культура ямочно-гребенчатой керамики • льяловская культура • неман культури • орёл культури

Палеометалл
эпохи

пăхăр ĕмĕрĕ

среднестоговская культура палеометалла трипольская культура палеометалла

бронза ĕмĕрĕ

апаш культури • афанасьевская культура • бондарихинская культура • гамаюн культури • дольмен культури • катакомба культура-истори пĕрлелĕхĕ • хусанçум культури • синташтин культури • среднеднепровская культура • пура культура-истори пĕрлелĕхĕ • фатьян культури • ямная культура

Малтанхи
тимĕр
ĕмĕрĕ

Евразири çеçенхирсем тата вăрман зони	азелинская культура • анань культури • бахмут культури • бондарихинская культура • хулаш культури • дьяк культури • зарубинецкая культура • именьково культури • иткуль культури • кроуновская культура • мощинская культура • пьяноборская культура • усть-полуйская культура • черняховская культура • юхновская культура • янковская культура
Авалхи хуласем	Бата • Гермонасса • Горгиппия • Калос Лимен^[1] • Кепы • Керкинитида^[1] • Киммерик^[1] • Корокондама • Мирмекий^[1] • Скиф Неаполĕ^[1] • Нимфей (Крым)^[1] • Пантикапей^[1] • Патрей • Танаис (город) • • Тиритака^[1] • Торик • Хăнакур • Феодосия^[1] • Тавăр Херсонесĕ^[1]
Чи авалхи халăхсем	Агафирссем • Андрофагсем • Аргиппейсем • Аримаспы • Будинсем • Гелонсем • Гиперборейсем • Иирки • Исседонсем • Киммерисем • Меланхленсем • Неврсем • Савроматсем • Сарматсем • Скифсем • Фиссагетсем

Вăтам ĕмĕрсем

Гнёздовские курганы • Калмацкий Брод • петрогромская культура • Рюрик хулашĕ • Саркел • Сарское городище • Тимерёвский археологический комплекс

^ ¹^,²^,³^,⁴^,⁵^,⁶^,⁷^,⁸^,⁹^,¹⁰^,¹¹^,¹²^,¹³^тата¹⁴ Крым Республики тата Севастополь Раççей территоринче вырнаçнă, анчах та çакна тĕнчере йышăнман.

п • с • т Скиф патшалăхĕ тата унăн çурçĕр-тухăçри кӳршисем, Геродот çырнипе
Этнонимсем	Скиф халăхĕсем • Авхатсем • Алазонсем • Каллипидсем (эллин-скифсем) • Катиарсем • Уйрăм скифсем • Паралатсем • Скифсем-çĕрĕçлевçисем • Скифсем-юркăнсем • Трасписем • Патша скифĕсем Ытти халăхсем Агафирссем • Андрофагсем • Аргиппейсем • Аримаспăсем • Будинсем • Гелонсем • Гиперборейсем • Ииркăсем • Исседонсем • Массагетсем • Меланхленсем • Неврсем • Савроматсем • Фиссагетсем

Географири ятсем	• Борисфен (юханшыв) • Боспор Киммерийский • Гелон (хула) • Герр (юханшыв) • Гилея (Скифи) • Гипанис • Истр (юханшыв) • Киммерия • Меоти (кӳлĕ) • Пантикапа • Танаис (юханшыв) • Тирас (юханшыв)

Пайăр çынсем	Агафирс • Арпоксай • Гелон (халаплăх) • Колаксай • Липоксай • Скиф (халаплăх) • Таргитай

Археологи контексчĕ	Городецкая культура • Днепро-двинская культура • Дьяковская культура • Киевская культура • Милоградская культура • Юхновская культура