Акацирсем
Акацирсем (грек. Άκατίρων, лат. gens Acatzirorum) — III—IV ĕмĕрсенче Европăра, Тăнăвартан пуçласа Тухăç Балтикаçумне çити тата Атăлăн тури юхăмĕн çĕрĕсенче выльăх ĕрчетсе пурăннă юркăн халăх. Халăха çулпуçсем ертсе пынă, вĕсем Атăл хунĕсен пăхăнăвне пĕтĕмĕшлех кĕмен.
Акацир этносĕн генезисĕ пирки тĕрлĕ верси пур: чи палли вĕсене хунсемпе çыхăнтарать, çаплах Приск Панийский пĕлтернипе, акацирсем — çурçĕр скиф йăхĕ. 463 çул тĕлнелле Азирен анăçалла огурсем, сарагурсем (шурă огурсем), оногурсем — (вунă огур) — тапăнса кайнă, 466 çулта çак йăхсем акацирсене аркатнă, çакăн хыççăн хунсем те пĕтеççĕ. Каярах çак огур йăхĕсен тĕпĕнчен çĕнĕ этноним — пăлхар — тухнă.
Историксем этнонима тĕрĕксемпе çыхăнтараççĕ (agaç äri - «вăрман çынĕ») тата вăтам ĕмĕрсенчи агачэри туркмен йăхĕпе пĕр теççĕ[1][2][3].
Тепĕр гипотезăпа, хасарсене акацирсен нĕселĕсем теççĕ. Çакăн пек Иордан çине кăтартса çыхăнтарни VII ĕмĕрти [[Равенна космографийĕ|Равенна космографинче]] пур теççĕ, анчах та Иордан çырнисенче çакнашкал çирĕплетсе кăтартни çук[4].
Асăрхавсем[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- ^ Рашид ад-Дин "Легенды об Огуз-хане. Племенное деление туркмен", Извлечение из "Джами ат-Таварих", Материалы по истории туркмен и Туркмении, Том I. VII-XV вв. Арабские и персидские источники.. М.-Л. АН СССР. (1939). — «Агачери. В старые времена этого имени не было. В то время как племена Огуза пришли в эти области, толпу из них, которая имела юрт в пределах лесов, назвали этим именем, агач-ери, то есть «лесной человек», подобно тому как людям из монгольских племен, юрт которых был близ леса, положили имя оин ирген, то есть «лесное племя»»
- ^ С.Атаныязов Словарь туркменских этнонимов. Ашхабад, Ылым (1988).
- ^ Sinor, Denis (1990). The Cambridge History of Early Inner Asia. Cambridge University Press. P. 191.
- ^ Подосинов А. В. Северо-Восточная Европа в «Космографии» Равеннского Анонима // Восточная Европа в исторической ретроспективе. К 80-летию В. Т. Пашуто. — М., 1999. — С. 231.
Литература[тӳрлет | кодне тӳрлет]
- Артамонов М. И. История хазар. — Ленинград: Государственный Эрмитаж, 1962. — 522 с.
- Семенов И. Г. К этнической карте кавказской периферии гуннской державы: соросги, акациры и «гунны» восточного кавказа // Краткие сообщения Института археологии. — 2016. — Вып. 244. — С. 323—339.
- Plezia M. Akatzirowie // Słownik starożytności słowiańskich. — Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: PAN, 1961. — Т. 1. — S. 9.
.svg){kind=small}
|
Ку аваллăх пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |
Иран йăхĕсем |
|
|---|---|
| Çурçĕр-тухăç |
скифсем • иран хунĕсем • массакетсем • эфталитсем • саксем (йăх) • кушансем • кадисенсем • кидаритсем • хионитсем • дахсем • парнсем • пархисем • тапурсем • сарматсем • • савроматсем • юэчжи • тохарсем • турансем • акацирсем |
| Вăта | |
| Çурçĕр-анăç | |
| Çурçĕр |
алансем • аорссем • сираксем • роксолансем • сербойсем • алазонсем • авхатсем • катиарсем • фиссагетсем • яньцай |
 Хунсем |
||
|---|---|---|
| Импери | Тĕп хула — Гунигард
Гунналанд • Джидан • Кавказ Хун Енĕ
|  |
| Тытăмçăсем |
Паламар (360—378) • Балтазар (378—390) • Улдин (390 — до 409 или 410) • Донат (412-чен) • Харатон (412 тĕлн.) • Октар (430-чен) • Руа (434-чен) • Айбарс • Мундзук (390—434) • Бледа (434—444) • Атăл (434—453)
| |
| Вăрçă ĕçĕ |
гот-хун • хун-дан • хун-рим • хун-висанти • хун-перс • Хун-китай
| |
| Каланисем | ||
| Çыхăннă темăсем | ||
| Çав. пекех: Евразири юркăнсем • Ант пĕрлешĕвĕ • Скиф Ен • Ойум • Гог тата Магог • Гунор тата Магор • Авитохол • 535—536 çулсенче сивĕтни | ||
</noinclude>